Mỹ - Ấn Độ dè chừng khi tàu do thám Trung Quốc tiến vào Ấn Độ Dương

Tàu theo dõi tên lửa và vệ tinh Nguyên Vương 5 của Trung Quốc hôm 18/9 đã lặng lẽ tiến vào Ấn Độ Dương, làm dấy lên lo ngại mới ở Mỹ và Ấn Độ về việc Bắc Kinh đang mở rộng năng lực tình báo hàng hải.

Việc triển khai diễn ra vào thời điểm hợp tác an ninh Mỹ-Ấn đang được tăng cường và đặt ra câu hỏi về tham vọng giám sát tầm xa của Hải quân Trung Quốc tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Vị trí tàu Nguyên Vương 5 xuất hiện trên Ấn Độ Dương hôm 18/9. Ảnh: Damien Symon

Tàu Nguyên Vương 5 là một trong những tàu theo dõi tên lửa hiện đại nhất trong biên chế Hải quân Trung Quốc. Được trang bị các đĩa radar parabol lớn, máy thu đo từ xa tiên tiến và hệ thống liên lạc vệ tinh an toàn, tàu có thể phát hiện và ghi lại các vụ phóng tên lửa đạn đạo, quỹ đạo vệ tinh và các hoạt động diễn tập hải quân ở phạm vi hàng nghìn km.

Mặc dù Trung Quốc mô tả con tàu này là một "nền tảng nghiên cứu khoa học", các nhà phân tích quốc phòng lại coi nó là một tài sản chiến lược kết hợp hỗ trợ không gian dân sự với tình báo quân sự, trực tiếp cung cấp thông tin tình báo cho Hải quân Trung Quốc vượt xa vùng biển ven bờ Đại Lục.

Đối với Ấn Độ, sự xuất hiện trở lại của tàu này không chỉ mang tính biểu tượng. Tàu Nguyên Vương 5 đã trở nên nổi tiếng vào năm 2022 khi cập cảng Sri Lanka, nhấn mạnh khả năng của Bắc Kinh trong việc tận dụng vị thế của mình tại Nam Á trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai và Con đường cho mục đích quân sự.

Với hàng loạt hệ thống radar mảng pha do thám thuộc hàng khủng, Thiên Vương 5 khiến các nước dè chừng mỗi khi xuất hiện.

Các quan chức quốc phòng Ấn Độ khi đó đã bày tỏ lo ngại rằng con tàu này có thể giám sát các vụ thử tên lửa được phóng từ lãnh thổ Ấn Độ và theo dõi hoạt động của các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân của Hải quân Ấn Độ. Việc triển khai tàu mới nhất này diễn ra ngay trong bối cảnh Ấn Độ và Mỹ đang tiến hành cuộc tập trận hải quân Malabar 2025 cùng với Nhật Bản và Úc, làm nổi bật môi trường giám sát đầy tranh chấp ở Ấn Độ Dương.

Các quan chức quốc phòng Mỹ coi sự hiện diện của tàu Nguyên Vương 5 là một phần trong chiến lược lớn hơn của Trung Quốc nhằm làm suy yếu sự thống trị về tình báo và giám sát của Mỹ.

Bằng cách bố trí các thiết bị theo dõi tầm xa tại các vùng biển quan trọng đối với dòng chảy năng lượng toàn cầu và hậu cần quân sự, Bắc Kinh cho thấy họ có thể giám sát các hoạt động của đồng minh, làm phức tạp việc di chuyển lực lượng và có khả năng hỗ trợ mục tiêu cho các hệ thống tấn công tầm xa của Trung Quốc.

Mỹ, Ấn Độ, Úc và Nhật Bản đang tiến hành tập trận hải quân Malabar 2025 trong vùng biển.

Các nhà hoạch định của Lầu Năm Góc hiện coi Ấn Độ Dương ngày càng trở nên quan trọng trong mối quan hệ đối đầu Mỹ-Trung trong tương lai, và sự xuất hiện của các tàu giám sát Trung Quốc càng làm tăng tính cấp thiết của việc đầu tư vào các cảm biến dưới nước, ISR trên không gian và các hệ thống tuần tra hàng hải không người lái.

Về mặt chiến lược, tàu Nguyên Vương 5 nhấn mạnh vai trò ngày càng tăng của tình báo như một năng lực tiền tuyến ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Trước đây, cạnh tranh hải quân tập trung vào tàu sân bay và tàu ngầm, nhưng ngày nay, khả năng giám sát, theo dõi và truyền dữ liệu mục tiêu theo thời gian thực đã trở nên quan trọng không kém. Bằng cách triển khai các lực lượng như vậy vào Ấn Độ Dương, Bắc Kinh không còn thể hiện vị thế khu vực mà là ý định toàn cầu nhằm thách thức sự hiện diện của Mỹ và đồng minh trên nhiều chiến trường.

Đối với cả Mỹ và Ấn Độ, việc triển khai này củng cố lý do cần tích hợp công nghệ sâu hơn, từ thông tin liên lạc vệ tinh an toàn đến các hệ thống nhận thức chung về lĩnh vực hàng hải. Nó cũng củng cố lập luận cho việc mở rộng hợp tác ISR của QUAD, điều mà các nhà phân tích cho rằng về lâu dài có thể cũng quan trọng đối với khả năng răn đe như việc triển khai thêm tàu chiến.

Do đó, việc tàu Yuan Wang 5 lặng lẽ di chuyển vào Ấn Độ Dương không chỉ đơn thuần là một hoạt động hàng hải. Đây là một lời nhắc nhở rõ ràng rằng cuộc cạnh tranh ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương ngày càng phụ thuộc vào việc ai kiểm soát môi trường thông tin, một cuộc chiến mà mỗi xung radar và dữ liệu đo từ xa đều có thể thay đổi cán cân quyền lực.

Tàu theo dõi Nguyên Vương 5 ra khơi, các nước đồng loạt dè chừng.

Tuệ Minh