Mỹ cân nhắc nâng Việt Nam lên quy chế 'kinh tế thị trường'

Động thái này, mặc dù bị các nhà sản xuất thép Hoa Kỳ và các nhà nuôi tôm ở Bờ Vịnh phản đối, nhưng lại nhận được sự ủng hộ từ các nhà bán lẻ và các nhóm kinh doanh khác, sẽ làm giảm thuế chống bán phá giá trừng phạt đối với hàng nhập khẩu của Việt Nam. Điều này là do tình trạng hiện tại của Việt Nam là một nền kinh tế phi thị trường và chịu ảnh hưởng lớn từ chính sách của nhà nước.

"Việt Nam đã là một nền kinh tế thị trường", ông Ted Osius, người đứng đầu Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-ASEAN, người ủng hộ việc nâng cấp, cho biết. “Việt Nam đã có nền kinh tế thị trường”. "Nước này đã đáp ứng các tiêu chí quan trọng như khả năng chuyển đổi tiền tệ và sẵn sàng cho một chỉ định chính xác."

Mỹ cân nhắc nâng Việt Nam lên quy chế 'kinh tế thị trường'

Bộ Thương mại sẽ nghe các lập luận từ cả hai bên trong một phiên điều trần ảo vào chiều thứ Tư tại Washington như một phần của quá trình đánh giá sẽ được hoàn thành vào cuối tháng Bảy.

Việt Nam đã lập luận để thoát khỏi bị gắn mác là phi thị trường từ những cải cách kinh tế gần đây và cho rằng việc giữ quy chế này là không tốt cho mối quan hệ hai chiều ngày càng chặt chẽ mà Washington coi là đối trọng với Trung Quốc.

Trong chuyến thăm Hà Nội của Biden năm ngoái, hai nước đã nâng cấp quan hệ lên “đối tác chiến lược toàn diện”, nâng vị thế ngoại giao của Washington tại Việt Nam sánh ngang với Trung Quốc và Nga.

Năm ngoái, Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính cũng kêu gọi Bộ Trưởng Tài Chính Hoa Kỳ Janet Yellen chấm dứt gắn mác phi thị trường, phù hợp với vị thế của Việt Nam là điểm đến “kết bạn” của Hoa Kỳ nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc.

Các công ty đã đệ đơn kiện lên tòa án liên bang Washington DC hôm thứ Ba, cho rằng luật này vi phạm Hiến pháp Hoa Kỳ về bảo vệ quyền tự do ngôn luận, cùng nhiều lý do khác.

Chỉ định hiện tại xếp Việt Nam cùng với Trung Quốc, Nga, Belarus, Azerbaijan và 9 quốc gia khác vào danh sách các nền kinh tế phi thị trường phải chịu thuế chống bán phá giá cao hơn.

"Các doanh nghiệp Mỹ đã đầu tư đáng kể vào Việt Nam khi họ nhận ra tiềm năng tăng trưởng của Việt Nam", Osius, cựu đại sứ Mỹ tại Việt Nam cho biết.

Bộ Thương Mại đưa ra bộ tiêu chí khá hẹp, để xác định tình trạng nền kinh tế thị trường, bao gồm mức độ chuyển đổi của đồng tiền quốc gia; mức lương là kết quả của sự thương lượng tự do giữa người lao động và quản lý, và cho phép liên doanh hoặc đầu tư nước ngoài khác.

Các tiêu chí khác bao gồm liệu chính phủ có sở hữu hay kiểm soát các phương tiện sản xuất và chính phủ có kiểm soát việc phân bổ nguồn lực cũng như các quyết định về giá cả và sản lượng hay không. Bộ tiêu chí cũng có thể xem xét các yếu tố khác.

Thuế Tôm thấp hơn

Hàng hóa từ các nền kinh tế phi thị trường phải chịu mức thuế suất cao hơn trong các cuộc điều tra thuế chống bán phá giá sử dụng giá ủy quyền của nước thứ ba để xác định giá trị thị trường hợp lý của sản phẩm.

Năm nay, Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ đã gia hạn thuế chống bán phá giá 25,76% đối với tôm nuôi đông lạnh từ Việt Nam, nhưng thuế đối với tôm từ Thái Lan, một nền kinh tế thị trường, chỉ là 5,34%.

Liên minh ngư dân và chế biến tôm miền Nam của Hoa Kỳ cho biết họ phản đối, về việc cấp quy chế kinh tế thị trường vì các rào cản của Việt Nam về quyền sở hữu đất đai, luật lao động và thuế tôm thấp hơn sẽ gây tổn hại cho các thành viên.

Việc nâng cấp vị thế của Việt Nam cũng vấp phải sự phản đối đáng kể trong Quốc hội, với 8 thượng nghị sĩ Hoa Kỳ, và 31 thành viên của Hạ viện đưa ra lập luận tương tự như Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo.

Họ đã thúc giục Quốc hội cũng xem xét rằng động thái này sẽ hỗ trợ các công ty nhà nước Trung Quốc đã đầu tư mạnh vào Việt Nam, bằng cách cho phép họ dễ dàng lách thuế quan của Hoa Kỳ đối với hàng hóa của họ.

Roy Houseman, giám đốc lập pháp của United Steelworkers Union (USW), nói thêm rằng sự thay đổi này sẽ "làm xói mòn cơ sở sản xuất trong nước của chúng ta, làm suy yếu khả năng phục hồi chuỗi cung ứng của Hoa Kỳ và củng cố vai trò của Việt Nam như một kênh dẫn cho dòng hàng hóa Trung Quốc được giao dịch không công bằng".

Ông Biden đã tranh thủ rất nhiều phiếu bầu của công đoàn trong cuộc bầu cử tổng thống tháng 11 sắp diễn ra, đặc biệt là từ các công nhân ngành thép ở bang quan trọng Pennsylvania.

Tổng thống đã phản đối đề xuất tiếp quản US Steel có trụ sở tại Pittsburgh của Nippon Steel và kêu gọi áp dụng mức thuế "Mục 301" cao hơn đối với thép nhập khẩu từ Trung Quốc.

Thành An (Theo Reuters)