Mỹ khó thoát khỏi sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong lĩnh vực xe điện và pin

Ông chủ Tesla, Elon Musk cùng với Thị trưởng Thượng Hải Ying Yong trong lễ khởi công xây dựng nhà máy Tesla ở Thượng Hải ngày 7/1/2019. Ảnh của AFP/ China OUT

Hơn bất kỳ quốc gia nào khác, Mỹ biết con đường giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc sẽ rất dài và khó khăn. Nhưng Washington đang nỗ lực sử dụng những chính sách ưu đãi thương mại và công nghiệp, áp đặt những biện pháp ngặt nghèo để nắm quyền kiểm soát thị trường xe điện thế giới.

Khi Mỹ cố gắng chấm dứt sự phụ thuộc vào Trung Quốc “về nguyên liệu cung cấp năng lượng cho những sản phẩm hiện nay và tương lai,” như tổng thống Joe Biden đã nói, những nỗ lực này hiện không hoàn toàn thành công.

Trung Quốc nắm giữ thị phần lớn nhất trong ngành công nghiệp xe điện của tương lai, Mỹ bị bỏ xa ở phía sau. Năm 2022, Mỹ vượt qua ngưỡng xe điện chiếm 5% doanh số bán ô tô mới, nhưng Trung Quốc đã vượt qua ngưỡng đó vào năm 2018.

Một phân tích của BloombergNEF cho thấy, các doanh nghiệp Trung Quốc nắm giữ thị phần ngày càng tăng của thị trường xe điện toàn cầu. Thị phần doanh số bán xe điện chở khách trên thế giới của Trung Quốc tăng từ 26% vào năm 2015 lên 48% vào năm 2021. Tỷ lệ này lên tới 56% trong nửa đầu năm 2022, có thể đạt 60% vào cuối năm 2023.

Tháng 1/2023, Hiệp hội Xe khách Trung Quốc thông báo, quốc gia này đã bán được 5,67 triệu xe điện và xe lai hybrid sạc điện vào năm 2022. Trong số xe năng lượng mới được bán, hơn 4 triệu là xe chạy hoàn toàn bằng điện. Do nhà nước trợ cấp và mức giá dầu cao đã khuyến khích người tiêu dùng chuyển sang các loại xe xanh hơn. Tại Trung Quốc, doanh số bán xe năng lượng mới cao gấp 5 lần so với ở Mỹ, giúp Trung Quốc dẫn đầu thị trường xe điện.

Trung Quốc đang có lợi thế hàng thập kỷ về xe điện và pin?

Bất chấp sự quảng cáo rầm rộ của giới truyền thông Bắc Mỹ, chỉ có 31,6% Tesla - đứa con tinh thần của nước Mỹ trong ngành công nghiệp xe điện bán được ở lục địa này. Thị trường xe điện chủ yếu được phân phối trên khắp Trung Quốc và Châu Âu và có nhiều yếu tố cho thấy, vì sao Mỹ tụt lại phía sau.

Mỹ đã và vẫn đang vật lộn với sự phụ thuộc vào nguyên liệu sản xuất pin được cung cấp từ nước ngoài, đặc biệt là ở Trung Quốc. Các công ty Trung Quốc hiện nay kiểm soát 80% tổng số khoáng sản quan trọng, bao gồm 80% công suất tinh chế coban thế giới , 82% sản lượng than chì thế giới và 93% sản lượng tinh chế mangan toàn cầu . Không có gì ngạc nhiên khi Trung Quốc chiếm hơn 3/4 năng lực sản xuất pin EV của thế giới và một công ty Trung Quốc duy nhất, CATL kiểm soát 1/3 toàn bộ thị trường pin toàn cầu.

Đối với các nhà sản xuất ô tô Mỹ, việc loại bỏ các nhà cung cấp Trung Quốc không đơn giản; phù hợp với giá thấp của nhà cung cấp Trung Quốc lại là một vấn đề hoàn toàn riêng biệt.

Khởi đầu, các nhà sản xuất ô tô hoan nghênh luật mới nhưng dần dần các công ty và các nhóm thương mại bắt đầu thúc đẩy nới lỏng những gì được coi là công ty thuộc sở hữu của Trung Quốc. Một số doanh nghiệp bắt đầu ủng hộ nới lỏng cho một lượng nhỏ nguyên vật liệu và hàng hóa Trung Quốc được cho phép nhập khẩu.

Tổng thống Joe Biden đã thông qua Đạo luật Giảm lạm phát để cung cấp những ưu đãi tín dụng thuế, thúc đẩy bán xe điện được sản xuất tại Mỹ. Cùng với nỗ lực ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc trong ngành EV, động thái này hy vọng sẽ đáp ứng mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Đạo luật Giảm lạm phát bao gồm cả những yêu cầu, tất cả các loại xe điện (EV) phải được lắp ráp tại Mỹ.

Nhiều doanh nghiệp đang thực hiện những chuyển dịch từ các nhà cung cấp Trung Quốc để đảm bảo không mất khách hàng vào tay những công ty khác, có thể bán ô tô do Mỹ sản xuất với giá rẻ hơn đến 7 500 USD theo quy định mới của chính phủ.

Chỉ những phương tiện có ít nhất 50% thành phần pin từ Mỹ (hoặc những quốc gia có hiệp định thương mại tự do với Mỹ) mới đủ điều kiện nhận khoản tín dụng thuế 7,500 đô la Mỹ đầy đủ. Động cơ của chính quyền Biden rất rõ ràng; quốc gia này từ lâu đã tìm cách tận dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên sẵn có trong vùng lãnh thổ của mình.

Những quy định này chắc chắn nhằm mục đích thúc đẩy đầu tư vào khai thác nguyên liệu thô và sản xuất pin tại Mỹ vì các nhà sản xuất ô tô truyền thống đang tích cực theo dõi thị trường và mở rộng công suất sản xuất EV. Nhưng các chuyên gia trong ngành chỉ ra rằng, tín dụng thuế khó có thể lôi kéo các công ty sản xuất EV hàng đầu như như Tesla, đã sớm đầu tư vào những thỏa thuận dài hạn hơn với các nhà cung cấp pin của Trung Quốc.

GlobalData tuyên bố thẳng thắn vào năm 2022: “Tín dụng thuế xe điện (EV) mới tại Mỹ của ông Joe Biden đã quá muộn khi đề cập đến khả năng thống trị thị trường xe điện. Công ty phân tích và thống kê dữ liệu nhấn mạnh rằng, Trung Quốc có lợi thế 10 năm trong cuộc đua điện khí hóa, quốc gia này sẽ chiếm 60% tổng số xe điện toàn cầu vào năm 2030 do kiểm soát hơn 70% chuỗi cung ứng sản xuất pin toàn cầu.

Tất cả những thực tế này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị đang diễn ra giữa Mỹ và Trung Quốc. Billy Wu, một kỹ sư pin và giảng viên cao cấp tại Đại học Hoàng gia Luân Đôn trong cuộc phỏng vấn với trang Grid đã nói rằng, các nhà hoạch định chính sách Mỹ đang bắt đầu nhận ra khi nói đến pin, “nếu không có nhà sản xuất bản địa, thì cuối cùng các quốc gia sẽ phải phục tùng Trung Quốc.”

Nhìn chung, nỗ lực của Mỹ nhằm thúc đẩy sản xuất pin trong nước là một phần quan trọng trong tính toán rộng hơn nhằm ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc. Nhưng các chuyên gia cho rằng, Mỹ khó có thể mở rộng quy mô sản xuất pin đủ nhanh để đạt được mục tiêu cao về tỷ lệ xe điện được bán ra. Benchmark Mineral Intelligence dự báo, đến năm 2025, thị phần sản xuất pin của Mỹ sẽ tăng, nhưng chỉ tăng nhẹ - từ 8 lên 9%.

Hiện nay Mỹ đang mất nhiều thời gian và công sức để đuổi kịp Trung Quốc, quốc gia đang dẫn trước khoảng một thập kỷ trong cuộc đua xe điện toàn cầu. Doanh số bán ô tô điện ở Trung Quốc và Mỹ dự kiến sẽ tiếp tục tăng và nguồn cung cấp nguyên liệu thô sẽ tiếp tục bị thu hẹp, các bên sẽ tận dụng tất cả các lợi thế hiện có để giành chiến thắng địa chính trị trong các tranh chấp thương mại tương lai./.

Theo Tech Wire Asia

Thái Bằng