Mỹ tăng phí thị thực H-1B: Những nước nào sẽ hưởng lợi trong cuộc đua thu hút nhân tài toàn cầu?

Tổng thống Mỹ Donald Trump. (Ảnh minh họa: Times of India).

Vào ngày 19/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gây chấn động khi thông báo quyết định tăng phí thị thực lao động H-1B lên 100.000 USD.

Ngay lập tức, tình trạng hỗn loạn xảy ra: các công ty công nghệ Mỹ khuyến nghị nhân viên ở lại trong nước, lao động đang ở nước ngoài gấp rút đặt vé bay về Mỹ, các luật sư nhập cư làm việc xuyên đêm để phân tích lệnh của Nhà Trắng.

Ngày hôm sau, chính quyền ông Trump phải lên tiếng trấn an, khẳng định mức phí này chỉ áp dụng cho người nộp đơn mới, thu một lần, và được tính từ kỳ xổ số thị thực vào tháng 3 năm sau.

Dù vậy, thay đổi này vẫn đe dọa cộng đồng sinh viên quốc tế và có thể làm đảo lộn cuộc đua cạnh tranh nhân tài toàn cầu, làm lợi cho nhiều quốc gia khác trong khi gây bất lợi cho chính Mỹ.

Ảnh hưởng đến cộng đồng du học sinh

H-1B từ lâu đã là cầu nối giúp sinh viên quốc tế chuyển từ giảng đường sang thị trường lao động Mỹ. Trong số 85.000 thị thực cấp mỗi năm, 20.000 suất dành riêng cho người có bằng thạc sĩ trở lên.

Con đường này đặc biệt quan trọng với hơn 1,1 triệu sinh viên quốc tế tại Mỹ. Nhiều người coi khả năng tìm kiếm việc làm sau khi tốt nghiệp là tiêu chí hàng đầu khi chọn Mỹ làm nơi du học và tiếp tục học lên bậc cao hơn.

Mức phí mới khiến tính toán của các du học sinh bị đảo lộn. Giờ đây, họ phải đối mặt với rủi ro doanh nghiệp sẽ không sẵn lòng bỏ ra 100.000 USD để xin thị thực cho nhân viên nước ngoài. Trước đây, chi phí xin thị thực H-1B chỉ vào khoảng 1.700 – 4.500 USD, theo tờ The Guardian.

Các công ty tư vấn giáo dục cho biết nhiều sinh viên dự định nhập học từ mùa thu 2026 đang cân nhắc những điểm đến khác như Canada hay châu Âu.

Nếu dòng sinh viên quốc tế vào Mỹ suy giảm, nền kinh tế cũng chịu tổn thất. Theo Hiệp hội Cố vấn Sinh viên Nước ngoài Quốc gia, trong năm 2023, hơn 1 triệu du học sinh đã đóng góp gần 44 tỷ USD và tạo ra 378.000 việc làm cho Mỹ.

Cuộc đua thu hút nhân tài

Về lâu dài, khoản phí 6 chữ số cho thị thực H-1B sẽ khiến Mỹ mất điểm trong mắt nhân tài quốc tế, trong khi lại tạo ra lợi thế cho các nước đang khát nhân lực tay nghề cao.

Ông Charles-Henry Monchau, Giám đốc đầu tư của Syz Group, cho rằng mức phí 100.000 USD có thể trở thành “liều thuốc kích thích” cho các trung tâm nhân tài bên ngoài Mỹ.

Ông nhận xét: “Đây là cơ hội cho Anh, châu Âu, cho những địa điểm như Dubai hay thậm chí Trung Quốc… Nếu Mỹ dựng thêm rào cản, các nước khác sẽ có cơ hội vàng mở cửa đón các chuyên gia và lao động quốc tế”.

Canada

Canada là một trong những quốc gia có vị thế tốt nhất để thu hút nhân tài rời khỏi Mỹ. Trong nhiều năm, Canada đã nỗ lực xây dựng hình ảnh là điểm đến thân thiện với lao động tay nghề cao.

Ngay trong năm 2025, Canada đã cải tổ hệ thống Express Entry – hệ thống chọn lọc lao động tay nghề cao muốn định cư lâu dài. Các thay đổi đáng chú ý bao gồm bổ sung “giáo dục” vào danh mục ngành ưu tiên và tăng số lượng thư mời cho lao động từng có kinh nghiệm ở Canada.

Chính sách hỗ trợ nhu cầu định cư lâu dài là ưu điểm đáng chú ý đối với các lao động nước ngoài.

Ngoài ra, chỉ ba ngày sau thông báo của ông Trump, Cơ quan Di trú, Người tị nạn và Quốc tịch Canada đã nhanh chóng đăng bài hướng dẫn các con đường làm việc cho người nước ngoài. Động thái này cho thấy rõ sự chủ động, tích cực của Canada trong việc thu hút lao động quốc tế.

Anh

Anh cũng đang tăng tốc để làm chủ cuộc đua. Trong khi chính quyền ông Trump muốn tăng phí H-1B, Thủ tướng Anh Keir Starmer cân nhắc phương án ngược lại, tức cắt giảm phí thị thực cho những nhân tài hàng đầu.

Một quan chức Anh tiết lộ với Financial Times: “Chúng tôi đang thảo luận về những người từng học tại 5 đại học hàng đầu thế giới hoặc từng đạt giải thưởng danh giá. Phí thị thực cho nhóm đối tượng này có thể giảm về 0”.

Hiện tại, thị thực Tài năng Toàn cầu của Anh có phí 766 bảng, kèm phụ thu y tế 1.035 bảng/năm. Lộ trình này không ràng buộc với bất kỳ nhà tuyển dụng nào và cung cấp con đường nhanh chóng để người nước ngoài định cư tại Anh.

Mối quan tâm của lao động nước ngoài về Anh đã tăng vọt trong vài ngày qua. Ông Barney Hussey-Yeo, CEO startup trí tuệ nhân tạo Cleo của Anh, chia sẻ với CNBC: “Kể từ vụ ồn ào về thị thực H-1B cuối tuần qua, tôi đã nhận hơn 1.000 tin nhắn trực tiếp từ các chuyên gia giỏi đang cân nhắc rời khỏi Mỹ.

Họ là những người theo chuyên ngành khoa học máy tính từ những đại học hàng đầu thế giới đang làm việc tại các công ty công nghệ danh giá. Trình độ của họ thật sự xuất sắc”.

Liên minh châu Âu

Liên minh châu Âu (EU) từ lâu đã đau đầu vì thiếu hụt nhân tài. Nhà sáng lập quỹ VC Harry Stebbings viết trên mạng xã hội: “Mối nguy lớn nhất đối với khả năng đổi mới của châu Âu là tình trạng thiếu hụt nhân tài, nhưng ông Trump vừa trao cho châu Âu cơ hội hiếm có”.

EU có chương trình Blue Card để thu hút lao động chất lượng cao. Người đăng ký phải đáp ứng các điều kiện ràng buộc về trình độ, hợp đồng lao động và mức lương tối thiểu hàng năm, tùy thuộc vào từng quốc gia thành viên.

Ưu điểm độc đáo nhất của Blue Card là tính linh hoạt. Sau 12 tháng làm việc tại nước cấp thẻ Blue Card, chủ thẻ có thể chuyển sang sống và làm việc ở một quốc gia EU khác.

Điều này đang tạo sức hút lớn khi người lao động có thể dễ dàng tiếp cận thị trường của 25 nước thuộc EU (Đan Mạch và Ireland không tham gia mạng lưới Blue Card), giúp họ chọn môi trường phù hợp nhất về sự nghiệp, chi phí sống và phúc lợi.

Trung Quốc

Dù là quốc gia có hơn 1,4 tỷ dân, Trung Quốc cũng nóng lòng thu hút nhân tài quốc tế. Vào tháng 8 năm nay, Bắc Kinh đã công bố thị thực “K” dành cho lao động trình độ cao trong các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM), có hiệu lực từ ngày 1/10. Người xin thị thực có thể nhập cảnh, học tập và làm việc tại Trung Quốc mà không cần có sẵn thư mời làm việc hay hợp đồng nghiên cứu.

Bắc Kinh đặt mục tiêu trở thành siêu cường công nghệ vào năm 2035 và coi nhân tài là yếu tố trọng yếu trong cạnh tranh với Mỹ.

Các trường đại học hàng đầu của Trung Quốc đưa ra mức lương thưởng hấp dẫn cho chuyên gia nước ngoài, trong khi chính quyền ông Trump lại cắt giảm tài trợ hoạt động nghiên cứu. Căng thẳng Mỹ – Trung cũng đã thúc đẩy một số nhà khoa học Trung Quốc quay về nước.

Ấn Độ

Ấn Độ là nước hưởng lợi nhiều nhất từ H-1B, chiếm tới 71% số thị thực được cấp vào năm ngoái. Do đó, mức phí mới sẽ ảnh hưởng nặng nề đến lao động Ấn Độ và đe dọa hàng nghìn việc làm.

Ngoài ra, dòng kiều hối của nước này cũng đối mặt với rủi ro. Citigroup ước tính lao động Ấn Độ tại Mỹ gửi về quê nhà gần 35 tỷ USD mỗi năm. Nếu dòng tiền này giảm, đồng rupee vốn đã suy yếu đáng kể từ đầu năm sẽ chịu thêm áp lực.

Tuy phải chịu cú sốc ngắn hạn, về lâu dài Ấn Độ có thể được hưởng lợi. Ông Kunal Bahl, đồng sáng lập công ty thương mại điện tử Snapdeal, cho rằng mức phí mới sẽ khuyến khích “một lượng lớn nhân tài” quay về Ấn Độ.

Ông Mohandas Pai, cựu Giám đốc tài chính công ty công nghệ Infosys, dự đoán các doanh nghiệp Mỹ sẽ phải tăng cường hoạt động ở nước ngoài, tạo thêm động lực cho các trung tâm năng lực toàn cầu (GCC) tại Ấn Độ.

Về bản chất, GCC là các đơn vị mà doanh nghiệp đa quốc gia lập ra để hỗ trợ họ về công nghệ thông tin, xử lý giao dịch, dữ liệu hay chăm sóc khách hàng.

Tờ Bloomberg cũng cho rằng các ngân hàng Phố Wall sẽ ngày càng phụ thuộc vào các GCC tại Ấn Độ.

Nguy cơ với chính nước Mỹ

Tuy ông Trump nâng mức phí H-1B để bảo vệ việc làm cho người Mỹ, các chuyên gia cảnh báo động thái này có thể gây ra hậu quả khôn lường.

Ông Atakan Bakiskan, nhà kinh tế tại ngân hàng đầu tư Berenberg, cảnh báo Mỹ có nguy cơ gặp tình trạng “chảy máu chất xám”, khiến năng suất lao động giảm sút.

Gần đây, Berenberg đã hạ ước tính về tốc độ tăng trưởng kinh tế năm 2025 từ 2% xuống 1,5%. Tuy nhiên, ông Bakiskan cảnh báo rằng nếu chính quyền ông Trump không suy nghĩ lại, dự báo 1,5% có thể là quá lạc quan.

Giang