Mỹ và Saudi Arabia đạt thỏa thuận về đất hiếm

Ảnh minh họa - Ảnh: Getty Images

Trong thông cáo ngày 19/11, MP Materials - công ty có vốn cổ phần của Bộ Quốc phòng Mỹ - cho biết ba bên sẽ hợp tác phát triển một nhà máy tinh chế đất hiếm, xử lý nguồn quặng khai thác từ Saudi Arabia và các khu vực khác, từ đó cung ứng cho các ngành công nghiệp chế tạo và quốc phòng của Mỹ, Saudi Arabia và các đồng minh.

Các kim loại đất hiếm là nguyên liệu then chốt để sản xuất nam châm vĩnh cửu - linh kiện cốt lõi trong nhiều ngành công nghiệp, từ quốc phòng đến năng lượng và công nghệ. Trong bối cảnh Trung Quốc hiện nắm phần lớn công suất sản xuất, các nước phương Tây, đặc biệt là Mỹ, đang chạy đua xây dựng các chuỗi cung ứng thay thế nhằm giảm rủi ro phụ thuộc vào nguồn cung từ quốc gia châu Á này.

Thương vụ trên diễn ra trong bối cảnh Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman vừa thăm Mỹ trong hai ngày 18-19/11. Thỏa thuận với MP Materials là một trong loạt thỏa thuận mà hai nước xúc tiến tại Diễn đàn doanh nghiệp Mỹ - Saudi Arabia tổ chức ở thủ đô Washington ngày 19/11.

Về phía MP Materials, tháng 7 vừa qua, công ty có trụ sở tại bang Neveda này nhận được vốn đầu tư từ Chính phủ Mỹ, đồng thời được đảo đảm một mức giá sàn cho một phần sản lượng đất hiếm của mình. Thỏa thuận hiếm thấy này gây bất ngờ lớn cho ngành khoáng sản Mỹ.

Theo thỏa thuận thành lập liên doanh được công bố ngày 19/11, MP Materials và Chính phủ Mỹ sẽ nắm cổ phần tối đa 49% trong liên doanh mới, trong khi Maaden kiểm soát ít nhất 51%.

Về phía Mỹ, Bộ Quốc phòng sẽ đảm nhận việc thu xếp vốn cho dự án, nhưng các điều khoản tài chính cụ thể chưa được công bố. Cơ sở đất hiếm của liên doanh dự kiến sẽ khai thác cả đất hiếm nặng và đất hiếm nhẹ - những phân khúc trong chuỗi cung ứng hiện vẫn do Trung Quốc nắm ưu thế. Trong đó, đất hiếm nặng gần như khó tìm được nguồn cung khác ngoài Trung Quốc.

Năm nay, Bắc Kinh siết kiểm soát xuất khẩu các vật liệu này, khiến các ngành công nghiệp phương Tây phải gấp rút tìm nguồn cung thay thế.

Hiện sản phẩm chính từ mỏ khai thác của MP Materials tại Mỹ là nhóm đất hiếm nhẹ. Doanh nghiệp này đang xây dựng một cơ sở phân tách đất hiếm nặng ngay tại Mỹ, dự kiến sử dụng nguồn nguyên liệu đầu vào từ chính mỏ của mình và từ các nhà cung cấp khác.

Về phần mình, Saudi Arabia xem khai khoáng là một trong những trụ cột ưu tiên trong chiến lược đa dạng hóa nền kinh tế, giảm phụ thuộc vào dầu mỏ. Chính phủ nước này kỳ vọng ngành khai khoáng phát triển năng động sẽ giúp cung cấp nguyên liệu đầu vào cho các lĩnh vực ưu tiên như sản xuất xe điện và chế tạo công nghệ cao.

Hồi tháng 9, chia sẻ với tờ Financial Times, Maaden, tập đoàn khai khoáng do quỹ đầu tư quốc gia của Saudi Arabia nắm cổ phần chi phối, cho biết đang theo đuổi chiến lược tăng trưởng mạnh nhằm khai thác nguồn tài nguyên khoáng sản còn bỏ ngỏ của vương quốc.

Theo ước tính, trữ lượng khoáng sản chưa khai thác của Saudi Arabia trị giá khoảng 2,5 nghìn tỷ USD. Thông qua công ty con Manara chuyên đầu tư quốc tế, Maaden cũng tích cực tìm kiếm cơ hội mở rộng hiện diện ở nước ngoài.

“Với việc kết hợp chuyên môn kỹ thuật của MP với tầm nhìn chiến lược của Bộ Quốc phòng Mỹ và năng lực cũng như quy mô của Maaden, chúng tôi có đủ mảnh ghép cần thiết để củng cố và đa dạng hóa chuỗi cung ứng một cách căn bản”, ông James Litinsky, Giám đốc điều hành MP Materials, phát biểu.

Trong bối cảnh căng thẳng tiếp diễn với Trung Quốc, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đang tích cực đa dạng hóa nguồn cung đất hiếm bằng cách ký một loạt thỏa thuận với nhiều quốc gia trên thế giới những tháng gần đây.

Cuối tháng 10 vừa qua, Washington ký một thỏa thuận về khoáng sản chiến lược và đất hiếm trị giá 8,5 tỷ USD. Thỏa thuận được ký trong chuyến thăm Nhà Trắng của Thủ tướng Australia Anthony Albanese.

Cũng trong trước, Nhà Trắng công bố Khung hợp tác bảo đảm nguồn cung đất hiếm và khoáng sản quan trọng với Nhật Bản. Hai bên cam kết sử dụng các công cụ chính sách để đa dạng hóa nguồn cung, hỗ trợ các dự án từ khâu khai thác đến phân tách - tinh chế đất hiếm và sản xuất nam châm. Tại châu Á, Mỹ còn ký thỏa thuận hợp tác trong lĩnh vực này với Malaysia và Thái Lan.

Từ năm 2023, Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đã đàm phán một thỏa thuận khoáng sản quan trọng, nhằm cho phép khoáng sản khai thác hoặc tinh chế tại EU được tính vào tiêu chí ưu đãi thuế cho xe điện theo Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) của Mỹ, đồng thời củng cố chuỗi cung ứng và giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Nếu hoàn tất, thỏa thuận này sẽ tạo khung pháp lý quan trọng cho xuất khẩu đất hiếm từ EU sang Mỹ.

Ngọc Trang