Năm 2025 - Bước ngoặt của khoa học và công nghệ Việt Nam

Năm bản lề mở ra trang mới phát triển đất nước

Năm 2025 khép lại không chỉ với vai trò là năm cuối của một chu kỳ 5 năm phát triển, mà còn ghi dấu bước chuyển mang tính lịch sử của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số Việt Nam. Tại Hội nghị Tổng kết công tác năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026, Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định rõ sứ mệnh mới: trở thành động lực trung tâm của mô hình tăng trưởng quốc gia trong giai đoạn phát triển mới.

Tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, năm 2025 là năm kết thúc một giai đoạn phát triển 5 năm, đồng thời mở ra một trang mới để hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường.

Năm 2025 cũng là mốc 40 năm sau công cuộc Đổi mới - từ một quốc gia nghèo, Việt Nam đã vươn lên trở thành nước có thu nhập trung bình cao. Đặc biệt, theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, đây là một năm “bằng mấy chục năm” về đổi mới thể chế. Chỉ trong thời gian ngắn, hệ thống thể chế của Việt Nam đã có bước chuyển căn bản, cơ bản tiệm cận với các quốc gia tiên tiến. “Năm 2025 là năm xoay trụ phát triển, thay đổi tư duy phát triển và khép lại logic của mô hình tăng trưởng cũ”, Bộ trưởng phát biểu.

Trước đây, khi đất nước còn nghèo, thiếu vốn và công nghệ, Việt Nam phải dựa vào đầu tư công, lao động giá rẻ, mở cửa thu hút FDI và đẩy mạnh xuất khẩu. Tuy nhiên, các động lực này đang dần chạm trần. Trong bối cảnh mới, con đường phát triển tất yếu phải dựa vào năng suất tổng hợp, hàm lượng công nghệ, khả năng tự chủ và sức bật của doanh nghiệp Việt Nam, tức là dựa trên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, năm 2025 cũng là năm mang ý nghĩa đặc biệt khi ba trụ cột khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số chính thức được hợp nhất về một đầu mối quản lý. Đổi mới sáng tạo lần đầu tiên được chính thức hóa ở tầm luật; chuyển đổi số cũng được luật hóa vào tháng 12/2025. Đặc biệt, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã khẳng định tầm cao chiến lược của bộ ba này trong phát triển đất nước.

Việc hợp nhất Bộ Khoa học và Công nghệ với Bộ Thông tin và Truyền thông không chỉ là sắp xếp tổ chức bộ máy, mà là tuyên bố chiến lược của Đảng và Nhà nước: từ nay, phát triển đất nước chủ yếu dựa trên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. “Đây là tầm nhìn chiến lược, làm thay đổi cả sứ mệnh và vận mệnh của Bộ Khoa học và Công nghệ”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định.

Từ chỗ “công nghệ” từng bị lược bỏ trong tên gọi quản lý, nay hai chữ “công nghệ” đã thực sự trở về đúng vị trí trung tâm, hình thành một chỉnh thể thống nhất, trở thành động lực cốt lõi đưa Việt Nam hướng tới quốc gia phát triển, có thu nhập cao, hùng cường, thịnh vượng và hạnh phúc.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, thay đổi luôn bắt đầu từ nhận thức, mà nhận thức bắt đầu từ khái niệm. Trong 5 năm qua, ngành KH&CN đã hình thành và lan tỏa một hệ thống khái niệm mới, làm thay đổi căn bản cách nhìn về vai trò của ngành và con đường phát triển đất nước.

Từ hạ tầng viễn thông sang hạ tầng số, ngành đã mở ra không gian phát triển hoàn toàn mới. Hạ tầng số không chỉ là mạng kết nối, mà bao gồm hạ tầng dữ liệu, điện toán đám mây, hạ tầng tri thức AI, hạ tầng định danh và tin cậy số. Sự chuyển dịch này đưa ngành từ vai trò bảo đảm kết nối sang kiến tạo không gian phát triển số cho toàn xã hội.

Từ bưu chính truyền thống sang hạ tầng logistics quốc gia trên nền tảng số, bưu chính không chỉ là chuyển phát mà trở thành mạng lưới thông minh của nền kinh tế số, bảo đảm dòng chảy vật chất song hành với dòng chảy dữ liệu, góp phần giảm chi phí và nâng cao sức cạnh tranh quốc gia.

Từ ứng dụng công nghệ thông tin sang nền tảng số, tư duy tạo ra giá trị đã thay đổi. Thay vì mỗi nơi một hệ thống, các nền tảng số dùng chung cho phép kết nối, chia sẻ, tái sử dụng và mở rộng, tạo hiệu ứng lan tỏa và quy mô.

Đặc biệt, từ nghiên cứu khoa học sang đổi mới sáng tạo, logic phát triển của khoa học và công nghệ đã được thay đổi. Nếu trước đây khoa học chủ yếu được đánh giá qua đề tài, công bố, thì nay trọng tâm là khả năng tạo ra giá trị, giải quyết vấn đề thực tiễn và đóng góp cho tăng trưởng. “Đổi mới sáng tạo là để nối “cái trên trời” với “cái dưới đất”, Bộ trưởng nhấn mạnh vàkhẳng định khoa học phải gắn chặt hơn với thị trường, doanh nghiệp và chính sách.

Đột phá từ thể chếvànhữngconsốấntượng

Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương, việc hợp nhất Bộ KH&CN với Bộ Thông tin và Truyền thông từ tháng 3/2025 là quyết định mang tính chiến lược, phù hợp với xu thế toàn cầu và yêu cầu thực tiễn của Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Hoàng Phương phát biểu tại Hội nghị

Bộ KH&CN mới được tổ chức theo mô hình hội tụ đầy đủ các trụ cột khoa học - công nghệ - đổi mới sáng tạo - chuyển đổi số (S.T.I.D), vận hành trên hệ giá trị “Tiên phong - Sáng tạo - Đột phá - Tận tụy - Trung dũng - Nghĩa tình”, với phương châm hành động “Làm gương - Kỷ cương - Trọng tâm - Bứt phá”.

Ngay sau hợp nhất, Bộ đã khẩn trương kiện toàn tổ chức, tinh gọn bộ máy, giảm số đầu mối từ 74 xuống còn 41 đơn vị, tương đương giảm 45%. Việc sắp xếp này không chỉ giảm chồng chéo mà còn tăng tính liên thông, thống nhất trong quản lý và điều hành.

Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương nhấn mạnh, năm 2025 cũng là năm đầu tiên ngành KH&CN triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Lần đầu tiên, khoa học và công nghệ được đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, thống nhất ở cấp cao nhất của hệ thống chính trị, với Tổng Bí thư trực tiếp làm Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương.

Chỉ trong vòng 10 tháng, Bộ KH&CN đã tham mưu trình Quốc hội ban hành 10 luật và 1 nghị quyết; trình Chính phủ ban hành 23 nghị định, 16 nghị quyết, 41 quyết định và 1 chỉ thị của Thủ tướng; đồng thời ban hành 50 thông tư hướng dẫn. Hệ thống pháp lý này bao trùm toàn bộ các lĩnh vực then chốt của ngành.

Năm 2025, quy mô và hiệu quả kinh tế của ngành KH&CN tiếp tục mở rộng mạnh mẽ. Doanh thu toàn ngành đạt 5,465 triệu tỷ đồng, tăng 25%; đóng góp ngân sách đạt 115 nghìn tỷ đồng, tăng 11%; đóng góp trực tiếp vào GDP đạt 1,4 triệu tỷ đồng, tăng 35%.

Con số ấn tượng của toàn ngành

Việt Nam lần đầu ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược quốc gia, tiếp cận từ các bài toán thực tiễn, hướng tới làm chủ công nghệ cốt lõi. Đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ghi nhận nhiều kết quả nổi bật: Việt Nam xếp hạng 44/139 quốc gia về Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu; hệ sinh thái khởi nghiệp đứng thứ 55/100. Hạ tầng số phát triển nhanh với phủ sóng 5G trên 90% dân số; hơn 26 triệu chứng thư chữ ký số được cấp; Internet cố định vào Top 10 thế giới.

Năm 2025, độ phủ sóng 5G đạt trên 90% dân số; tốc độ Internet cố định của Việt Nam vào Top 10 thế giới

Bước sang năm 2026, Bộ KH&CN xác định tập trung hoàn thiện thể chế, triển khai thực chất các luật đã ban hành; tập trung nguồn lực cho công nghệ và sản phẩm chiến lược; thúc đẩy cơ chế Nhà nước mua kết quả nghiên cứu; phát triển hạ tầng số và thu hút nhân lực chất lượng cao.

Những kết quả của năm 2025 đã khẳng định vai trò trụ cột của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Trên nền tảng đó, ngành KH&CN tiếp tục nỗ lực tạo bứt phá mạnh mẽ hơn, góp phần đưa Việt Nam phát triển nhanh, bền vững và tự tin bước vào kỷ nguyên mới.

Nguyệt Thương