Năm 2025, liệu trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ có hết vị 'đắng'?

Trái phiếu chậm trả và tái cơ cấu giảm mạnh

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) riêng lẻ ấm dần với 472.100 tỉ đồng trái phiếu được phát hành trong năm 2024 - tăng 49% so với năm 2023, theo thông tin từ Công ty chứng khoán MB (MBS). Trong đó, tỷ trọng trái phiếu ngân hàng giảm đáng kể, trong khi trái phiếu bất động sản (BĐS) có dấu hiệu khởi sắc.

Cụ thể, ngành ngân hàng phát hành 318.400 tỉ đồng trái phiếu trong năm 2024, chiếm 67% tổng giá trị phát hành. Còn ngành BĐS phát hành hơn 86.200 tỉ đồng, tăng 9% so với năm trước và chiếm 18% tổng giá trị phát hành.

Đáng lưu ý, tỷ lệ trái phiếu chậm trả và tái cơ cấu chỉ ở mức 3,5% tại thời điểm cuối năm 2024, thấp hơn đáng kể so với mức 15,3% tại thời điểm cuối năm 2023, theo FiinRatings. Điều này cho thấy năng lực tài chính của các nhà phát hành đang dần được cải thiện.

Hoạt động phát hành TPDN riêng lẻ ấm dần trong năm 2024. Ảnh: TL.

Về pháp lý, các quy định mới về xác định nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp và yêu cầu xếp hạng tín nhiệm, giúp cải thiện chất lượng thị trường nhờ hạn chế hoạt động đầu tư rủi ro của nhà đầu tư nhỏ lẻ, thanh lọc tổ chức phát hành yếu kém, tăng cường tính minh bạch thông tin.

Trước đây, nhiều đợt chào bán TPDN riêng lẻ được phân phối cho hàng nghìn nhà đầu tư cá nhân, chủ yếu là cá nhân nhỏ lẻ, có giá trị đầu tư thấp, không có nhiều kinh nghiệm chuyên môn và khả năng nhận biết rủi ro. Theo số liệu từ Bộ Tài chính, các nhà đầu tư tổ chức như công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí và quỹ đầu tư chỉ nắm giữ 8% tổng số trái phiếu doanh nghiệp lưu hành tính đến cuối tháng 6-2024, thấp hơn nhiều so với các thị trường phát triển hơn trong khu vực.

Nhưng với Luật Chứng khoán sửa đổi và Nghị định 65/2022, sản phẩm TPDN riêng lẻ chỉ được phân phối cho nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp và phải đáp ứng các điều kiện gồm có xếp hạng tín nhiệm và có tài sản đảm bảo hoặc bảo lãnh thanh toán của tổ chức tín dụng. Các chuyên gia đánh giá điều này sẽ giúp tăng cường bảo vệ cho nhà đầu tư cá nhân.

Với bối cảnh trên, Dragon Capital đánh giá hiệu suất đầu tư của kênh TPDN ở mức 3/5 điểm trong năm 2025, với quan điểm đây là kênh đầu tư tốt hơn so với gửi tiết kiệm ngân hàng, nhờ lợi suất hấp dẫn. Tuy nhiên, quỹ này cảnh báo rằng rủi ro về an toàn và thanh khoản vẫn là yếu tố quan trọng cần cân nhắc khi lựa chọn trái phiếu.

Bà Nguyễn Thị Tuyết Hồng, Giám đốc khối trái phiếu của Dragon Capital đánh giá, trái phiếu là kênh dành cho nhà đầu tư có kỳ vọng vừa phải.

"Thị trường trái phiếu năm 2024 lượng phát hành đã tăng trên 50%, lãi suất khá ổn, đáo hạn nhiều. Do đó, kênh trái phiếu có nguồn cung sẽ đa dạng hơn vào năm 2025 và nhiều lựa chọn hơn cho nhà đầu tư" bà Hồng nói tại Investor Day 2025.

Còn VinaCapital kỳ vọng xu hướng “giảm tỷ trọng trái phiếu phát hành bởi ngành ngân hàng, tăng tỷ trọng trái phiếu phát hành bởi các ngành khác” sẽ tiếp tục duy trì trong năm 2025, khi kinh tế vĩ mô tăng trưởng ổn định và các quy định pháp lý mới trong nhiều lĩnh vực liên quan đến trái phiếu và BĐS đi vào thực tiễn. Các ngành được kỳ vọng gia tăng phát hành gồm bất động sản, tiêu dùng và tài chính phi ngân hàng (chứng khoán, tài chính tiêu dùng).

Bà Nguyễn Hoài Thu, Tổng giám đốc khối đầu tư chứng khoán của VinaCapital dự báo, nhà đầu tư sẽ có thêm nhiều cơ hội khi mức lãi suất trái phiếu của các ngành nói trên và những ngành không phải là ngân hàng nói chung, thường cao hơn 1-2% so với trái phiếu của các ngân hàng.

Thêm “lớp bảo vệ” từ Luật Chứng khoán sửa đổi, thị trường TPDN sẽ ra sao?

Nói về triển vọng thị trường TPDN riêng lẻ năm 2025, ông Nguyễn Đình Duy, Giám đốc - chuyên gia phân tích cao cấp xếp hạng tín nhiệm và nghiên cứu của VIS Rating kỳ vọng, thị trường không chỉ gia tăng về số lượng phát hành, mà còn cải thiện chất lượng qua việc hạn chế hoạt động đầu tư rủi ro cao và mang lại lợi ích cho trái chủ. Cơ sở của nhận định này là những thay đổi về pháp lý thời gian qua.

Cụ thể, theo quy định cũ thì TPDN phát hành riêng lẻ chỉ được phân phối cho nhà đầu tư chuyên nghiệp, gồm cá nhân và tổ chức. Nhưng với quy định tại Luật Chứng khoán sửa đổi, tổ chức phát hành được phân phối sản phẩm này cho nhà đầu tư không chuyên nghiệp, khi đáp ứng được điều kiện về xếp hạng tín nhiệm, tài sản đảm bảo hoặc bảo lãnh ngân hàng...

Điều này, theo ông Duy, sẽ tăng cường tính minh bạch trong việc phát hành TPDN riêng lẻ, với những “lớp bảo vệ”, giúp nhà đầu tư hạn chế rủi ro.

Hoạt động giao dịch trái phiếu qua hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Ảnh minh họa: H.T

Với cơ quan quản lý, chuyên gia này cho biết Luật đã trao Ủy ban chứng khoán Nhà nước (UBCKN) quyền đình chỉ/hủy bỏ các đợt phát hành trái phiếu, nếu tổ chức phát hành không khắc phục được sai phạm. Những quy định này được luật định rất rõ với các mốc thời gian, điều kiện và quyền hạn tương ứng theo từng giai đoạn.

Với các đơn vị cung cấp dịch vụ đối với các đợt phát hành trái phiếu gồm tổ chức tư vấn, bảo lãnh phát hành, tổ chức lưu ký và người đại diện cho các trái chủ, Luật cũng quy định về nghĩa vụ kiểm tra tính chính xác của hồ sơ phát hành trái phiếu, điều kiện phát hành của hồ sơ.

“Việc thiết kế như vậy nhằm tạo ra nhiều ‘lớp bảo vệ’, giúp hoạt động trái phiếu riêng lẻ, dù không cần sự phê duyệt trước khi phát hành, nhưng vẫn đảm bảo đầy đủ các nghĩa vụ của tổ chức phát hành”, ông Duy phân tích.

Bổ sung, các chuyên gia của FiinRatings cho biết thị trường gần đây ghi nhận một số doanh nghiệp đa ngành phát hành trái phiếu kỳ hạn dài, trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm độc lập, được bảo lãnh thanh toán bởi các tổ chức quốc tế và được quan tâm bởi nhiều nhà đầu tư lớn trong và ngoài nước. Cụ thể, lần đầu tiên có ba lô trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm đều được thực hiện bởi FiinRatings.

Bên cạnh đó, chất lượng tín dụng trên thị trường được kỳ vọng cải thiện nhờ các quy định mới, yêu cầu nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp chỉ được đầu tư TPDN riêng lẻ trong trường hợp trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm và có tài sản bảo đảm, hoặc được xếp hạng tín nhiệm và có bảo lãnh thanh toán của tổ chức tín dụng.

Còn TPDN chào bán rộng rãi qua công chúng cũng đang chờ đợi những sửa đổi tại Nghị định số 155/2020 yêu cầu về xếp hạng tín nhiệm và tỷ lệ tài chính của doanh nghiệp phát hành.

“Các yếu tố này khẳng định niềm tin nhà đầu tư quay trở lại nếu như trái phiếu có sự minh bạch hơn, cũng như cho thấy chất lượng hàng hóa đang dần được cải thiện, kỳ vọng trong năm tới sẽ tiếp tục giúp thúc đẩy sự phát triển của thị trường TPDN”, chuyên gia của FiinRatings kỳ vọng.

Vân Phong