Năm 'vỡ mộng' của những 'kỳ lân' khởi nghiệp

Quý cuối cùng của năm 2019 đã qua đi nhưng giới khởi nghiệp, đặc biệt là khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ vẫn khó có thể quên được cú nổ lớn mang tên WeWork.

Từng nhận được không ít kỳ vọng khi nổi lên như một hiện tượng của nền kinh tế chia sẻ, công ty khởi nghiệp (startup) WeWork đã rơi vào hỗn loạn và khủng hoảng chỉ trong hơn một tháng khi nhà sáng lập kiêm CEO Adam Neumann từ chức và giá trị của WeWork rơi xuống mức 7 tỷ USD thay vì con số 47 tỷ USD tự định giá ban đầu.

“Chú kỳ lân” này suốt một thời gian dài được xem là biểu tượng sáng chói của thung lũng Silicon với sự táo bạo vô biên và không tuân theo quy luật kinh tế nào.

Thế nhưng, khi bản cáo bạch IPO (phát hành cổ phiếu lần đầu) của WeWork được tung ra cũng là lúc hé lộ nhiều thông tin quan ngại về những tiêu chuẩn quản trị, sự bền vững của mô hình kinh doanh cũng như kết quả kinh doanh không mấy khả quan. Softbank từ một nhà đầu tư lớn nay lại kiêm thêm cả vị trí “ân nhân cứu mạng” của WeWork.

Từ người đàn ông tưởng chừng có tất cả, CEO WeWork trở về trắng tay sau khi để sự tư lợi cá nhân nổi lên quá lớn. Ảnh: Cindy Ord/Getty

Trường hợp của WeWork được xem là hồi chuông cảnh tỉnh mà giới đầu tư vào thị trường đại chúng gửi tới những statrtup nổi tiếng chỉ biết đốt tiền mà chẳng mò thấy lãi.

Thế nhưng, sự thất bại của WeWork lại chẳng hề đơn độc khi nhiều startup khác cũng rơi vào cảnh “vỡ mộng” tương tự như Lyft, Uber hay Peloton. Với những nhà đầu tư đầu tiên, mô hình của các doanh nghiệp này sẽ thay đổi cách thế giới vận hành nhưng với những tay chơi trên thị trường đại chúng, điều họ quan tâm là khi nào doanh nghiệp sẽ kiếm ra tiền.

Kể từ khi tiến hành IPO vào nửa đầu năm ngoái, Lyft và Uber đã giảm tới 40 tỷ USD giá trị thị trường, đều giao dịch ở dưới mức giá IPO và cổ phiếu không ngừng tạo ra những đáy mới.

Báo cáo của hai doanh nghiệp này cho thấy số tiền không lồ đã "bay hơi". Trong khi Uber báo lỗ hơn 5,2 tỷ USD trong quý II/2019 thì Lyft mất 650 triệu USD. Không có công ty nào trong số hai cái tên này được dự báo sẽ có lãi trong hai năm tiếp theo, theo CNN.

SmileDirectClub – một startup về cung cấp dịch vụ nha khoa từ xa dựa trên nền tảng công nghệ cũng giao dịch ở mức chỉ bằng một nửa giá IPO còn cổ phiếu doanh nghiệp kinh doanh xe đạp tập thể dục Peloton thì thấp hơn hơn gần 25%, theo New York Times.

Tác giả Stephen Grocer trên trang này nhận định đằng sau cơn sốt ồ ạt đầu tư và định giá sai giá trị startup có nỗi sợ bỏ lỡ những doanh nghiệp công nghệ có thể tạo ra thay đổi thế giới tiếp theo.

Điều đáng lo ngại không nằm ở việc startup nhận vốn từ các doanh nghiệp tư nhân hay quỹ đầu tư mạo hiểm để phát triển mà nằm ở rủi ro của dòng đầu tư khi các startup không có sự giám sát từ thị trường IPO. Điều này đồng nghĩa với việc startup không cần tới cập nhật tài chính hàng quý hoặc những bằng chứng cho thấy nỗ lực tạo ra lợi nhuận.

Một số startup nổi lên, bước dần ra thị trường nhưng rõ ràng, không phải bất cứ ai cũng đáp ứng được những yêu cầu.

Ben Winck trên Business Insider đánh giá việc chuyển từ sở hữu tư nhân sang sở hữu đại chúng ngày càng khó khăn hơn khi các nhà đầu tư kỳ vọng nhiều hơn từ các kỳ lân cũng như không dễ dàng bị ảnh hưởng bởi các kỹ thuật quảng cáo, tiếp thị.

Trong khi hồ sơ IPO của WeWork lưu ý đến mục tiêu "nâng cao ý thức của thế giới" thì Peloton hướng đến "bán sự hạnh phúc" còn Lyft "đi đầu trong sự thay đổi xã hội lớn". Những tài liệu IPO này có xu hướng nghiêng về kịch tính và hấp dẫn các nhà đầu tư với ngôn ngữ đầy tham vọng.

Tuy nhiên, nhiều startup kỳ lân tự coi là "kẻ phá rối" kinh doanh truyền thống và không đưa ra mô hình kinh doanh có thể tăng trưởng lợi nhuận đáng tin - điều mà các nhà đầu tư đại chúng cần.

Minh Vương