Nâng cao chất lượng giải quyết các vụ án hành chính

TAND tỉnh tổ chức đối thoại trong giải quyết một vụ án hành chính liên quan đến đất đai tại xã Vĩnh Tân, nay là thị trấn Cửa Tùng, huyện Vĩnh Linh - Ảnh: T.U

Án hành chính ngày càng tăng

Chánh tòa Hành chính Tòa án nhân dân (TAND) tỉnh, Thẩm phán Đinh Viết Nam cho biết: “Số lượng án hành chính mà TAND tỉnh thụ lý trong thời gian qua tương đối nhiều và năm sau luôn cao hơn năm trước”. Năm 2019, TAND tỉnh thụ lý giải quyết 37 vụ; năm 2020 thụ lý 48 vụ và 6 tháng đầu năm 2021 thụ lý 38 vụ, hầu hết đều liên quan đến đất đai.

Nguyên nhân là do đất đai ngày càng có giá trị, quy định pháp luật về đất đai được sửa đổi qua từng thời kỳ theo hướng bảo vệ quyền lợi cho người trực tiếp sử dụng đất, trong khi đó công tác quản lý nhà nước trên lĩnh vực đất đai còn lỏng lẻo, đặc biệt ở cơ sở dẫn đến các vi phạm, từ đó xảy ra tranh chấp, khiếu nại, khiếu kiện kéo dài. Việc giải quyết các kiến nghị, khiếu nại về đất đai ở cơ sở chưa thật khách quan, tích cực. Trong khi đó, quy định pháp luật hiện hành, đối tượng bị khởi kiện ngày càng được mở rộng.

Thẩm phán Đinh Viết Nam cho biết thêm, qua thụ lý các vụ án hành chính liên quan đến đất đai thời gian gần đây cho thấy, tính chất ngày càng phức tạp, cá biệt có một số vụ án đương sự khởi kiện tập thể như vụ án 18 hộ dân ở xã Gio Thành (cũ), huyện Gio Linh đứng đơn khởi kiện về việc cấp giấy CNQSD đất rừng.

Bên cạnh đó, có nhiều vụ án trước khi đương sự khởi kiện đã trải qua một quá trình kiến nghị, khiếu nại kéo dài, đã được các cấp có thẩm quyền giải quyết nhưng đương sự vẫn không đồng ý và khởi kiện yêu cầu tòa án giải quyết. Trong khi đó, nhiều vụ việc hồ sơ, tư liệu không được cơ quan chuyên môn lưu trữ. Điều đáng nói là các đương sự trong vụ án chưa tích cực phối hợp giải quyết.

Người bị kiện chưa tích cực phối hợp

Chánh tòa Hành chính TAND tỉnh, Thẩm phán Đinh Viết Nam cho hay, khó khăn lớn nhất trong quá trình giải quyết các vụ án hành chính là sự phối hợp thiếu tích cực của cơ quan, người đứng đầu cơ quan bị khởi kiện trong vụ án hành chính dẫn đến thời gian giải quyết các vụ án kéo dài.

Theo quy định pháp luật, người bị khởi kiện là người đại diện theo pháp luật của cơ quan quản lý nhà nước, chủ tịch UBND các cấp, do đó người bị kiện phải tự mình tham gia tố tụng tại tòa án hoặc ủy quyền cho cấp phó. Tuy nhiên, thực tế giải quyết nhiều vụ án hành chính thời gian qua cho thấy, người bị kiện không tích cực phối hợp như: Không tham gia phiên họp tiếp cận, công khai chứng cứ, phiên đối thoại và ngay tại phiên tòa; nhiều trường hợp có ủy quyền nhưng ủy quyền không đúng thành phần, hoặc đã ủy quyền đúng thành phần nhưng người đó lại ủy quyền cho người thứ ba là không đúng pháp luật, dẫn đến không thể tiến hành đối thoại, các phiên tòa phải hoãn nhiều lần do vắng mặt đương sự gây bức xúc trong Nhân dân.

Thẩm phán Đinh Viết Nam cho rằng, quá trình giải quyết vụ án hành chính, phiên đối thoại là bắt buộc và có ý nghĩa quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án. Qua đối thoại, trên cơ sở phân tích của thẩm phán giải quyết vụ án, người bị kiện sẽ nắm rõ nội dung vụ án, tâm tư nguyện vọng của người khởi kiện để có phương án giải quyết thỏa đáng, kịp thời, đảm bảo hài hòa quyền, lợi ích hợp pháp của các bên.

Tuy nhiên, hầu hết các phiên đối thoại đều vắng mặt người bị kiện, trong khi đó, người được ủy quyền, cơ quan tham mưu chưa làm hết trách nhiệm trong việc giúp lãnh đạo thực hiện tố tụng tại tòa án. Do đó, tỉ lệ đối thoại thành công rất ít, chỉ đạt khoảng 14%. Thực tế cho thấy, nếu đối thoại thành công, các bên đương sự đã tìm được tiếng nói chung thì tòa án không phải mở phiên tòa để ra quyết định hủy quyết định hành chính, hành vi hành chính của người bị kiện.

Ngoài ra, quá trình giải quyết vụ án, cơ quan hành chính nhà nước chưa cung cấp đầy đủ hồ sơ, tài liệu có liên quan đến quyết định hành chính, hành vi hành chính đã gây khó khăn cho tòa án trong việc thu thập tài liệu, đánh giá chứng cứ… để giải quyết vụ án một cách khách quan, đúng pháp luật.

Cần tích cực phối hợp giải quyết các vụ án hành chính

Ngày 15/11/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 26 về việc tăng cường chấp hành pháp luật tố tụng hành chính. Theo đó, bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và chủ tịch ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện nghiêm túc, hiệu quả Luật Tố tụng hành chính năm 2015, Nghị định số 71/2016/NĐ-CP ngày 1 tháng 7 năm 2016 của Chính phủ và kiến nghị sau giám sát của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội về công tác chấp hành pháp luật tố tụng hành chính, thi hành án hành chính; khắc phục ngay những tồn tại, hạn chế trong việc chấp hành pháp luật tố tụng hành chính và thi hành án hành chính ở bộ, ngành, địa phương thuộc phạm vi quản lý.

Đặc biệt, chấp hành nghiêm Điều 55, Điều 60 và Điều 78, Luật Tố tụng hành chính năm 2015 về trách nhiệm tham gia phiên tòa, tham gia đối thoại, giải trình và cung cấp kịp thời, đầy đủ hồ sơ, tài liệu có liên quan đến quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khởi kiện theo đúng quy định. Xác định đối thoại là giải pháp quan trọng nhằm giải quyết dứt điểm bức xúc, khiếu kiện của tổ chức, cá nhân.

Chính vì vậy, các đương sự, đặc biệt là người bị kiện phải tham gia đầy đủ quá trình giải quyết vụ án. Bên cạnh đó, cần có quy chế phối hợp giữa Ban cán sự Đảng TAND tỉnh và Ban cán sự Đảng UBND tỉnh để thông qua quy chế phối hợp trong giải quyết các vụ án hành chính. Vì vụ án hành chính thực chất là vụ án giải quyết quan hệ giữa người dân và chính quyền. Vì vậy, nếu chính quyền thiếu trách nhiệm, né tránh sẽ không thể giải quyết tận gốc vấn đề, không thể xây dựng được lòng tin của Nhân dân, từ đó có thể tạo ra những điểm nóng về khiếu nại, khiếu kiện; về an ninh, trật tự.

Thảo Uyên