NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG VÀ TÍNH BỀN VỮNG CỦA HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG

Nâng cao chất lượng, tính bền vững của hoạt động công chứng

Đưa ra ý kiến nhằm nâng cao chất lượng của hoạt động công chứng, đại biểu Nguyễn Minh Đức – Đoàn Tp. Hồ Chí Minh cho rằng chúng ta phải đánh giá lại tính hiệu quả giữa công chứng tư và công chứng công. Thực tế hiện nay rất nhiều các phòng công chứng ở một số thành phố cũng như ở các địa phương đang hoạt động rất tốt, nhưng có những phòng giao dịch thực hiện nhiệm vụ công chứng rất èo uột, thậm chí có nơi chỉ có 1 công chứng nhưng được bao cấp toàn bộ về chi phí, về trụ sở, về điện nước và tất cả các loại vật chất khác. Như vậy có thể thấy việc hưởng chế độ và địa vị pháp lý của các bên là khác nhau, do đó chúng ta phải đánh giá lại ở các tỉnh, thành phố, các địa phương đối với công chứng tư và công chứng công.

Đại biểu Nguyễn Minh Đức – Đoàn Tp. Hồ Chí Minh

Đại biểu cho rằng, cần cân đối hài hòa các văn phòng công chứng của các địa phương ở vùng sâu, vùng xa và những vùng còn nghèo, nơi đó các văn phòng công chứng ít thành lập để giúp cho người dân vì chúng ta đã có Luật Trợ giúp pháp lý. Theo đại biểu, người dân có xu hướng lựa chọn nhanh gọn, hoạt động dễ dàng, thuận tiện, do vậy chúng ta phải tính toán để tránh sự lãng phí và bất hợp lý giữa chế độ pháp lý được hưởng từ công chứng tư với công chức công. Trong dự thảo luận này cũng có những quy định được phép chuyển đổi công- tư, nhưng khi chuyển đổi, tài sản của các phòng công chứng đó là tài sản công thì hình thức chuyển tài sản đó như thế nào cũng phải quy định rất chặt chẽ trong luật này.

Đánh giá cao sự chuẩn bị công phu của cơ quan soạn thảo, đại biểu Trần Văn Tuấn – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang kỳ vọng Luật này sau khi đi vào thực hiện sẽ tháo gỡ được nhiều những khó khăn, bất cập hiện hành. Tuy nhiên, đại biểu chỉ rõ, trong dự thảo Luật có tới 14 nội dung giao cho Chính phủ, 07 nội dung giao cho Bộ trưởng Bộ Tư pháp quy định chi tiết. Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu, đánh giá thêm, nếu một dự thảo Luật mà có quá nhiều những nội dung tiếp tục giao quy định chi tiết như thế này thì luật sẽ chậm đi vào cuộc sống. Đặc biệt 14 nội dung giao cho Chính phủ quy định chi tiết, ví dụ như việc chuyển đổi phòng công chứng thành Văn phòng công chứng ở Khoản 1, Điều 19 hay các điều kiện về trụ sở Văn phòng công chứng khoản 4, Điều 20…đều là những nội dung cần phải đánh giá kỹ hơn. 07 nội dung giao cho Bộ Tư pháp quy định chi tiết chủ yếu là quy định hướng dẫn về biểu mẫu.

Đại biểu cũng đề nghị là cơ quan chủ trì soạn thảo được tiếp tục rà soát, đánh giá đầy đủ các thủ tục hành chính trong dự thảo luật nhằm cắt giảm các thủ tục hành chính không cần thiết, nhất là những thủ tục làm gia tăng chi phí, gây khó khăn cho các tổ chức hành nghề công chứng cũng như là cho cá nhân tham gia hành nghề công chứng. Ví dụ như là tại Khoản 1, Điều 25 quy định thời hạn 30 ngày kể từ ngày được cấp giấy đăng ký hoạt động, Văn phòng công chứng phải đăng báo trung ương ương hoặc báo địa phương nơi đăng ký hoạt động trong 3 số liên tiếp về các cái nội dung như là tên gọi, địa chỉ trụ sở của Văn phòng công chứng, thế họ tên, số quyết định bổ nhiệm của công chứng viên... Đại biểu cho rằng là trong trường hợp mà cấp lại giấy đăng ký hoạt động Văn phòng công chứng thì không cần thiết phải thực hiện đăng báo như trong quy định của dự thảo.

Đại biểu Trần Văn Tuấn – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang

Ngoài ra, để đảm bảo tính bền vững của hoạt động công chứng, một số đại biểu cũng đề nghị quan tâm đến quy định về thời hạn lưu trữ hồ sơ công chứng. Theo đó, tại khoản 2 Điều 65 dự thảo Luật quy định bản chính văn bản công chứng và các giấy tờ khác trong hồ sơ công chứng phải được lưu giữ tại trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng trong thời hạn ít nhất là 20 năm đối với các giao dịch có đối tượng là bất động sản, ít nhất là 10 năm đối với các loại giao dịch khác. Các đại biểu đề nghị cân nhắc quy định thời gian lưu trữ này có thể dài hơn, bởi vì có những tranh chấp liên quan đến giao dịch về bất động sản sẽ phát sinh sau rất nhiều năm và có thể hơn 20 năm. Đồng thời cần phải rà soát các quy định về thời hiệu kỷ luật cán bộ và thời hiệu xử lý các vụ án về kinh tế, dân sự, hình sự để quy định thời gian lưu trữ công chứng các giấy tờ công chứng cho phù hợp.

Đồng thời, cần có chính sách ưu đãi phù hợp ở những địa bàn cấp huyện có khó khăn về điều kiện kinh tế xã hội có thể thành lập được Văn phòng công chứng; hoạt động công chứng đảm bảo tính chuyên nghiệp, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của xã hội và người dân, mang đến sự an toàn pháp lý cho các hợp đồng, giao dịch.

Công chứng điện tử đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0

Đóng góp ý kiến hoàn thiện dự án Luật Công chứng (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Thị Lan – Đoàn ĐBQH Tp. Hà Nội cho rằng cơ quan soạn thảo phải nghiên cứu đến vấn đề xu thế hội nhập của chúng ta ngày càng sâu rộng, việc áp dụng công nghệ cũng như trí tuệ nhân tạo AI cũng sẽ phát triển hơn. Do đó, vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin trong công chứng phải được quan tâm.

Bày tỏ tán thành việc bổ sung quy định về công chứng điện tử như trong dự thảo, đại biểu cho rằng quy định như vậy phù hợp và cũng đáp ứng với yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Hiện nay, theo báo cáo và các nghiên cứu của cơ quan soạn thảo cũng nói rằng rất nhiều các quốc gia, các nước tiên tiến trên thế giới đã áp dụng công chứng điện tử, do đó chúng ta cũng nên xem xét để thúc đẩy việc chuyển đổi số trong giao dịch dân sự, kinh tế để đảm bảo đồng bộ với các quy định mới của Luật Giao dịch điện tử năm 2023.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan – Đoàn ĐBQH Tp. Hà Nội

Đại biểu cũng cho rằng, công chứng điện tử là một sự thay đổi về phương thức thực hiện công chứng chứ cũng không làm thay đổi về bản chất của công chứng. Đặc điểm của mô hình công chứng là công chứng nội dung để đảm bảo được chứng nhận tính xác thực hợp pháp của hợp đồng giao dịch. Vì vậy, đại biểu hoàn toàn ủng hộ quan điểm không nên giới hạn phạm vi công chứng điện tử nhưng chúng ta cần phải thận trọng về vấn đề này. Chúng ta có thể giao cho Chính phủ quy định lộ trình thực hiện cụ thể để phù hợp với lộ trình xây dựng nền kinh tế số, xã hội số của Việt Nam, sự phát triển trí tuệ nhân tạo trên thế giới.

Đánh giá cao nỗ lực của cơ quan chủ trì soạn thảo đã dành riêng một chương về quy định về công chứng điện tử, tuy nhiên đại biểu Vương Quốc Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam cho rằng các quy định tại chương này còn ở mức rất khái quát, khó thi hành trong thực tiễn. Đại biểu nhấn mạnh, tầm quan trọng các quy định về công chứng nói chung và công chúng điện tử nói riêng đối với các giao dịch điện tử đang ngày càng chiếm ưu thế trong tương lai. Do đó, việc làm rõ chi tiết hoạt động công chứng điện tử trong việc sửa đổi Luật công chứng là hết sức cần thiết.

Với ý nghĩa như vậy, đại biểu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo xác định rõ hơn nội hàm của thuật ngữ công chứng điện tử trong bối cảnh hiện nay Chính phủ đã và đang tiến hành xây dựng, vận hành khung kiến trúc Chính phủ điện tử. Theo đó các thủ tục liên quan đến hoạt động công chứng điện tử sẽ trở thành cổng thành phần trong khung kiến trúc Chính phủ điện tử và tương tự như nhiều quá trình chuyển đổi số của các dịch vụ công khác. Việc chuyển đổi các yếu tố từ công chứng truyền thống sang công chứng điện tử không thể hiện thể tiến hành ngay lập tức mà sẽ mang tính tích hợp vào những phương thức và đang được công chứng viên áp dụng theo kinh nghiệm của một số nước trên thế giới và khuyến nghị của Liên minh công chứng quốc tế.

Đại biểu Vương Quốc Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam

Bên cạnh đó, để đảm bảo tính khả thi của các quy định liên quan đến công chứng điện tử sau khi Luật công chứng sửa đổi được ban hành, tránh tình trạng chờ đợi hướng dẫn của các nghị định, thông tư thì cơ quan chủ trì soạn thảo nên nghiên cứu bổ sung các nội dung về: nguyên tắc đảm bảo an toàn thông tin của hệ thống thông tin công chứng; quy tắc kiểm tra trực tuyến, tính tự nguyện, năng lực hành vi dân sự cá nhân, năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân; xác định phạm vi được sử dụng công chứng điện tử; xác định tính chính xác của công chứng điện tử; trách nhiệm bảo đảm an toàn thông tin, an ninh mạng trong quá trình giao dịch công chứng của người yêu cầu công chứng, công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng….

Nghiên cứu sâu về nội dung này, ThS. Nguyễn Thị Vinh Hương, Khoa Luật, Trường Đại học Thương mại cho rằng, công chứng điện tử là một xu thế chung trong hoạt động công chứng trên toàn thế giới và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó. Để thực hiện công chứng điện tử tại Việt Nam, Luật Công chứng năm 2014 cần được sửa đổi, bổ sung nhằm tạo ra khung pháp lý cơ bản về hoạt động công chứng điện tử; bổ sung quy định liên quan đến văn bản công chứng điện tử có hiệu lực, tài liệu điện tử, xác thực tài liệu điện tử, chữ ký kỹ thuật số của công chứng viên, chứng thực các tài liệu số hóa. Quá trình sửa đổi cần đảm bảo sự tương thích với các quy định pháp luật về giao dịch điện tử, đất đai, dân sự, nhà ở, thương mại, doanh nghiệp...

Bên cạnh đó, cần tạo lập cơ sở dữ liệu công chứng quốc gia đồng bộ, thống nhất, có kết nối với cơ sở dữ liệu chuyên ngành khác. Hiện nay việc xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng tại từng địa phương gặp phải nhiều vướng mắc và bất cập. Để thành mạng lưới liên kết và chia sẻ thông tin nên chuyển đổi theo hướng xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng quốc gia thay cho cơ sở dữ liệu công chứng tại từng đơn vị hành chính cấp tỉnh. Đồng thời, cần có quy định và hướng dẫn cụ thể về chữ ký điện tử. Đây là vấn đề đang bị bỏ ngỏ và cần có khung pháp lý rõ ràng nhằm tạo cơ sở để áp dụng chữ ký điện tử trong thực tiễn, đặc biệt là hoạt động công chứng điện tử, góp phần tạo ra hệ thống pháp lý toàn diện hơn đối với giao dịch điện tử trong thời kỳ công nghệ.

Công chứng điện tử là một xu thế chung trong hoạt động công chứng trên toàn thế giới

Mặt khác, chuyên gia cũng nhấn mạnh, cần nâng mức độ phủ sóng và sử dụng Internet trong phạm vi cả nước, nâng cao ý thức của các chủ thể hoạt động công chứng điện tử. Hoạt động công chứng không chỉ diễn ra ở các đô thị lớn mà có ở tất cả các địa phương, do đó, tầm nhìn xây dựng công chứng điện tử cần có lộ trình triển khai đến tất cả vùng, miền của Tổ quốc. Để thực hiện được điều đó, từng bước nâng cao chất lượng của hạ tầng mạng lưới Internet và mức độ sử dụng Internet, cũng như khả năng truy cập Internet để tất cả người dân ở mọi khu vực khi có nhu cầu đều có thể sử dụng công chứng điện tử.

Ngoài ra, cần có đội ngũ công chứng viên lành nghề, thành thạo, trung thực trong việc sử dụng thủ tục công chứng hiện đại này để có thể chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của giao dịch giá trị lớn mà vẫn đảm bảo an toàn qua môi trường điện tử. Mỗi người dân cũng cần trang bị cho mình kiến thức, kỹ năng vận dụng công nghệ nhiều hơn, bởi lẽ so với công chứng truyền thống, công chứng điện tử cần sự chủ động, thành thạo của khách hàng hơn trong việc chuẩn bị tài liệu dưới dạng điện tử, cũng như tiến hành sử dụng chữ ký điện tử ký vào hợp đồng của họ để mang đi công chứng.

Hồ Hương