Nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền cấp xã sau sáp nhập

Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ Trần Duy Đông trao quyết định và tặng hoa cho công chức, viên chức cấp tỉnh được điều động về công tác tại cấp xã.

Bức tranh toàn cảnh sau sáp nhập

Từ 1/7/2025, mô hình chính quyền địa phương hai cấp chính thức được triển khai trên phạm vi toàn quốc, mở ra bước ngoặt quan trọng trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Trong đó, cấp xã vừa là nơi trực tiếp đưa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước vào đời sống, vừa là điểm chạm đầu tiên thể hiện hiệu lực, hiệu quả quản lý của chính quyền.

Thực tiễn 4 tháng qua cho thấy, quá trình sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã đã mang lại những chuyển biến rõ nét nhưng đồng thời cũng bộc lộ không ít khó khăn, thách thức cần được giải quyết kịp thời.

Một mặt, việc sáp nhập xã đã tạo nên những kết quả tích cực. Bộ máy hành chính ở nhiều địa phương được tinh gọn, tiết kiệm chi phí, tạo điều kiện cho việc phân bổ và huy động nguồn lực hiệu quả hơn.

Quy mô địa bàn và dân số lớn hơn mở ra không gian phát triển rộng rãi, nhiều xã mới nhanh chóng đổi mới phương thức lãnh đạo của đảng ủy, tăng cường công khai, minh bạch, dân chủ trong thảo luận và ra quyết định.

Một số nơi đã mạnh dạn ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, đẩy mạnh dịch vụ công trực tuyến, giúp người dân thuận tiện hơn trong thực hiện thủ tục hành chính. Đội ngũ cán bộ, công chức nhiều xã cũng được sắp xếp lại hợp lý hơn, tinh thần phục vụ Nhân dân có chuyển biến tích cực, từng bước thích ứng với yêu cầu của giai đoạn mới.

Tại Phú Thọ, sau sáp nhập, toàn tỉnh có 148 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 133 xã và 15 phường, trong đó 131 xã và 15 phường hình thành từ sắp xếp, chỉ còn 2 xã Thu Cúc và Trung Sơn giữ nguyên.

Quá trình hợp nhất được triển khai đồng bộ. Ví dụ như: Xã Thanh Đình, Chu Hóa và Hy Cương trở thành xã Hy Cương; thị trấn Hùng Sơn, thị trấn Lâm Thao và xã Thạch Sơn thành xã Lâm Thao; hay phường Hòa Bình mới hình thành trên cơ sở nhập nguyên trạng 7 phường cũ.

Nhờ đó, bộ máy chính quyền cơ sở được kiện toàn nhanh chóng, chức danh lãnh đạo xã xác định rõ ràng, hồ sơ, tài sản được bàn giao theo lộ trình. Đặc biệt, nhiều xã mới đã lập Trung tâm Phục vụ hành chính công, tiếp nhận hồ sơ ngay từ ngày đầu, tỷ lệ giải quyết trực tuyến cao, bước đầu tạo thuận lợi hơn cho người dân trong tiếp cận dịch vụ.

Sau sáp nhập, tỉnh Phú Thọ có thêm không gian phát triển.

Tuy nhiên, song hành với những kết quả đó là hàng loạt thách thức đặt ra. Trước hết, ở phương diện lãnh đạo của Đảng ủy cấp xã, việc hợp nhất từ hai, ba thậm chí nhiều đảng bộ cũ thành một tổ chức lớn hơn đã bộc lộ sự khác biệt về truyền thống, nề nếp sinh hoạt, thói quen công tác.

Ở không ít nơi vẫn tồn tại tư tưởng phân biệt “xã cũ - xã mới”, tâm lý cục bộ địa phương gây khó khăn trong công tác đoàn kết, thống nhất. Trên thực tế, đã có đảng ủy xã còn lúng túng trong phân công nhiệm vụ, chưa phát huy vai trò hạt nhân chính trị, chưa kịp thích ứng với quy mô và yêu cầu mới.

Cơ chế vận hành của chính quyền xã sau sáp nhập cũng đang bộc lộ nhiều hạn chế. Số lượng cán bộ, công chức dôi dư là tình trạng phổ biến do nhập lại từ nhiều bộ máy cũ. Tiến độ tinh giản biên chế chậm khiến phân công công việc chồng chéo, nhiều vị trí “hai người một việc”, trong khi một số lĩnh vực lại thiếu cán bộ chuyên trách phù hợp. Hậu quả là tính linh hoạt, hiệu quả trong giải quyết công việc bị giảm sút.

Đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã trở thành vấn đề nổi cộm. Theo quy định mới, số lượng công việc chuyên môn ngày càng nhiều và phức tạp, đòi hỏi kiến thức rộng, kỹ năng linh hoạt, khả năng ứng dụng công nghệ thông tin. Thế nhưng, cơ cấu nhân sự hiện nay chưa đáp ứng đầy đủ.

Cơ sở vật chất cũng là điểm nghẽn đáng chú ý. Nhiều xã sau sáp nhập vẫn phải tận dụng trụ sở cũ, trong khi địa bàn quản lý đã mở rộng gấp đôi, gấp ba. Có nơi cán bộ phải làm việc rải rác ở nhiều điểm, gây phân tán lực lượng, khó tập trung và thiếu tính thống nhất trong điều hành.

Trang thiết bị phục vụ quản lý, đặc biệt là hệ thống mạng, phần mềm, máy tính… vừa thiếu vừa lạc hậu, càng trở thành rào cản cho việc triển khai chính quyền điện tử, chính quyền số.

Việc công bố danh mục các thủ tục hành chính trên địa bàn tỉnh Phú Thọ được thực hiện đúng quy định.

Một khía cạnh quan trọng khác là sự đồng thuận của Nhân dân. Mặc dù đa số người dân ủng hộ chủ trương chung, song ở nhiều địa phương vẫn tồn tại tâm lý so sánh, phân bì.

Người dân ở khu vực xa trung tâm hành chính mới cảm thấy thiệt thòi khi phải đi xa hơn; có nơi còn nảy sinh băn khoăn về việc phân bổ nguồn lực đầu tư chưa công bằng.

Trong công tác cán bộ, khi bổ nhiệm, lựa chọn từ nhiều nguồn khác nhau, đôi lúc gây ra thắc mắc, ảnh hưởng tới niềm tin của Nhân dân.

Giải pháp cho giai đoạn mới

Việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp xã là chủ trương lớn, mang tính chiến lược của Đảng và Nhà nước nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý.

Song để mô hình này thực sự đi vào thực chất, chính quyền cấp xã ở Phú Thọ nói riêng và cả nước nói chung cần phải đổi mới toàn diện, từ phương thức lãnh đạo đến cơ chế vận hành, từ xây dựng đội ngũ cán bộ đến phát huy dân chủ cơ sở.

Chỉ khi hệ thống giải pháp được triển khai đồng bộ, chính quyền xã mới có thể khắc phục khó khăn, tận dụng cơ hội, trở thành bộ máy gần dân, vì dân, hoạt động minh bạch, hiệu quả.

Trước hết, cần đổi mới phương thức lãnh đạo của tổ chức đảng ở cấp xã. Sau sáp nhập, đảng bộ xã thường có quy mô lớn hơn, số lượng Đảng viên đông và đa dạng.

Điều này đòi hỏi phương thức lãnh đạo phải dựa trên nguyên tắc dân chủ tập trung, phát huy sức mạnh tập thể nhưng đồng thời đề cao vai trò, trách nhiệm cá nhân, nhất là người đứng đầu.

Công tác tư tưởng cần được chú trọng, tạo sự thống nhất nhận thức, khắc phục tâm lý cục bộ địa phương. Đảng ủy xã phải là trung tâm đoàn kết, biết định hướng, điều hòa các mối quan hệ, tránh phân tán quyền lực.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong lãnh đạo, điều hành như: Tổ chức họp trực tuyến, quản lý hồ sơ đảng viên bằng phần mềm, trao đổi văn bản điện tử…

Cán bộ Trung tâm Hành chính công phường Xuân Hòa (Phú Thọ) giải quyết thủ tục hành chính cho người dân.

Song song với đó, cơ chế vận hành của chính quyền xã cần được hoàn thiện theo hướng khoa học, hiện đại. HĐND cấp xã phải thực sự phát huy vai trò là cơ quan quyền lực của Nhân dân, nâng cao chất lượng kỳ họp, đổi mới quy trình giám sát, mở rộng kênh tiếp xúc cử tri cả trực tiếp lẫn trực tuyến.

UBND, với tư cách cơ quan hành chính Nhà nước, cần cải tiến quy trình làm việc, chuẩn hóa và công khai minh bạch thủ tục, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số.

Một giải pháp then chốt là xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức “vừa hồng, vừa chuyên”. Sau sáp nhập, tình trạng dôi dư cán bộ là phổ biến, đòi hỏi cơ chế sàng lọc, bố trí hợp lý.

Việc áp dụng chỉ số KPI trong quản lý công vụ là hướng đi mới, giúp lượng hóa hiệu quả công việc, gắn trách nhiệm với kết quả đầu ra, đặc biệt là mức độ hài lòng của người dân.

KPI cần được công khai, minh bạch, gắn với khen thưởng, kỷ luật, bổ nhiệm, luân chuyển, tạo áp lực tích cực để cán bộ làm việc trách nhiệm và chuyên nghiệp hơn. Đồng thời, đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, kỹ năng số, kỹ năng giao tiếp và phục vụ nhân dân cần được đẩy mạnh. Chế độ đãi ngộ, khuyến khích phù hợp cũng là yếu tố quan trọng để giữ cán bộ có năng lực, tâm huyết gắn bó lâu dài với cơ sở.

Đầu tư cơ sở vật chất và hạ tầng kỹ thuật cho xã mới là nhiệm vụ không thể thiếu. Các trụ sở hành chính cần được quy hoạch, xây dựng khang trang, hiện đại, đáp ứng yêu cầu làm việc và tiếp dân. Cơ sở hạ tầng về giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao cũng cần được quan tâm để phát triển toàn diện đời sống cộng đồng, tạo môi trường ổn định và bền vững.

Một nội dung quan trọng khác là phát huy dân chủ cơ sở và sự tham gia của Nhân dân. Sau sáp nhập, quy mô xã rộng hơn, dân số đông hơn, chính quyền càng phải coi trọng đối thoại, lắng nghe. Vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể phải được phát huy, để mọi chính sách, quyết định đều minh bạch, hợp lòng dân.

Tuy nhiên, để các giải pháp này phát huy tác dụng, không thể thiếu sự hỗ trợ từ cấp trên. Cấp tỉnh, Trung ương cần ban hành cơ chế, chính sách đặc thù cho địa phương sau sáp nhập như: Bố trí ngân sách đầu tư hạ tầng, hỗ trợ đào tạo cán bộ, trang bị thiết bị công nghệ thông tin, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát.

Sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp sẽ bảo đảm cho chính quyền cấp xã mới không chỉ vượt qua khó khăn trước mắt mà còn hình thành nền tảng lâu dài cho một nền quản trị hiện đại, hiệu lực, hiệu quả.

Nguyễn Thị Hoa Mỹ