Nâng cao hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ báo chí truyền thông trong kỷ nguyên mới

Cần phải đổi mới về mô hình đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ báo chí trong kỷ nguyên mới.

Trong suốt tiến trình ấy, đội ngũ những người làm báo được xem là nhân tố then chốt quyết định chất lượng, hiệu quả và sức lan tỏa của các tác phẩm báo chí. Trong suốt tiến trình ấy, đội ngũ những người làm báo được xem là nhân tố then chốt quyết định chất lượng, hiệu quả và sức lan tỏa của các tác phẩm báo chí.

Sự cần thiết phải đổi mới mô hình tổ chức đào tạo, bồi dưỡng

Sự bùng nổ của công nghệ số, đặc biệt là sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo AI, dữ liệu lớn, nền tảng số và mạng xã hội, đã thay đổi căn bản cách thức sản xuất, tiếp nhận và truyền tải thông tin. Đội ngũ người làm báo hiện nay đã có sự chuyển dịch thế hệ mạnh mẽ. Lực lượng người làm báo trẻ được đào tạo bài bản tại các cơ sở báo chí chuyên ngành tăng nhanh, song vẫn còn khoảng cách nhất định giữa lý thuyết và thực tiễn, giữa khả năng tiếp cận công nghệ hiện đại và kỹ năng làm báo truyền thống. Tại nhiều địa phương, một bộ phận phóng viên vẫn quen với phương pháp tác nghiệp cũ, hạn chế trong việc ứng dụng công nghệ mới vào quy trình sản xuất tin, bài. Trong khi đó, báo chí ngày nay đòi hỏi người làm báo không chỉ giỏi chuyên môn mà còn phải linh hoạt, sáng tạo, đa năng – có thể viết, chụp ảnh, dựng video, sản xuất podcast và tương tác với độc giả trên các nền tảng khác nhau. Điều này dẫn tới nhu cầu về các khóa đào tạo “cầm tay chỉ việc” ngày càng tăng như: làm báo bằng điện thoại di động, ứng dụng AI để hỗ trợ tác nghiệp, báo chí dữ liệu, báo chí đa phương tiện, báo chí đa nền tảng… ngày càng thu hút sự quan tâm của các nhà báo.

Trong những năm qua, Hội Nhà báo Việt Nam luôn xác định công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ hội viên, phóng viên, biên tập viên trên cả nước. Hằng năm, Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí – Hội Nhà báo Việt Nam đã tổ chức hơn 100 khóa đào tạo với nhiều nội dung đa dạng, phong phú, gắn sát với nhu cầu thực tiễn gồm các chuyên đề như: "Kỹ năng số hóa cho phóng viên", "Kỹ năng làm podcast", "Sản xuất nội dung video trên mạng xã hội", "Ứng dụng trí thông minh nhân tạo AI trong tác nghiệp báo chí", "Báo chí dữ liệu".... Các khóa học không chỉ tập trung vào kỹ năng nghề mà còn chú trọng yếu tố đạo đức, pháp luật và bản lĩnh chính trị cho người làm báo.

Đặc biệt, Trung tâm Bồi Dưỡng Nghiệp vụ báo chí Hội Nhà báo Việt Nam cũng rất quan tâm, chú trọng công tác phối hợp với các tổ chức nước ngoài trong việc mở các lớp bồi dưỡng kiến thức, nâng cao kỹ năng tác nghiệp cho các nhà báo. Năm 2024, Trung tâm đã phối hợp với các tổ chức quốc tế như Google, UNDP giúp bổ sung kiến thức cho đội ngũ nhà báo viết về các đề tài đặc thù. Đồng thời nâng cao năng lực số cho các nhà báo trong việc ứng dụng công nghệ vào quy trình làm báo, từ phân tích dữ liệu, ứng dụng AI trong tác nghiệp báo chí, điều tra chuyên sâu đến sáng tạo các sản phẩm báo chí đa phương tiện. Các khóa bồi dưỡng này giúp các nhà báo đáp ứng tốt hơn nhu cầu của công chúng và đối mặt với thách thức từ môi trường truyền thông số.

Đáng chú ý, tháng 5/2025, Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí tổ chức khóa đào tạo trực tuyến với chủ đề “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) dành cho nhà báo”. Tham dự khóa học đợt 1 có hơn 300 phóng viên, biên tập viên đang công tác tại các cơ quan báo chí trên cả nước. Khóa học nằm trong chương trình hoạt động của Hội Nhà báo Việt Nam chào mừng kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025), đồng thời góp phần thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ mới vào hoạt động báo chí.

Vai trò của các cấp Hội trong việc nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho hội viên

Trong tiến trình nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí, một yếu tố không thể thiếu chính là sự vào cuộc quyết liệt, chủ động và sáng tạo từ phía các Hội Nhà báo địa phương. Đây là nơi gần nhất với các hội viên – phóng viên hằng ngày tác nghiệp trên tuyến đầu thông tin; cũng là nơi hiểu rõ nhất nhu cầu, điều kiện thực tế và các khó khăn cụ thể trong hoạt động nghề nghiệp.

Để công tác đào tạo, bồi dưỡng thực sự hiệu quả và thiết thực, vai trò của sự kết nối chặt chẽ giữa địa phương và Trung ương Hội trong việc đồng kiến tạo nội dung, điều chỉnh phương thức tổ chức và chủ động cập nhật chương trình đào tạo, bồi dưỡng phù hợp với nhu cầu thực tiễn của địa phương mình. Trong đó, việc lựa chọn chuyên đề sát với tình hình địa phương, lựa chọn giảng viên giàu kinh nghiệm, tổ chức mô hình học tập linh hoạt (trực tiếp, trực tuyến, thực hành hiện trường) và gắn kết đào tạo với thi đua khen thưởng... là những yếu tố cần được phát huy mạnh mẽ. Một minh chứng sinh động và thuyết phục cho vai trò này chính là Hội Nhà báo tỉnh Quảng Ninh – một trong những đơn vị có hoạt động đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí sôi nổi, bài bản và ngày càng đổi mới. Với tầm nhìn chiến lược và tinh thần hành động quyết liệt, Hội Nhà báo Quảng Ninh đã trở thành hình mẫu trong việc lồng ghép hiệu quả giữa đào tạo – phát triển nghề nghiệp – phát huy vai trò chính trị của người làm báo địa phương. Không chỉ phối hợp với Trung tâm tổ chức nhiều lớp học chuyên sâu, Hội còn chủ động lựa chọn các chuyên đề phù hợp thực tiễn báo chí tỉnh nhà như: chuyển đổi số, làm báo bằng thiết bị di động, sản xuất nội dung video ngắn, kỹ năng phát hiện đề tài báo chí chất lượng cao... Qua đó, không chỉ trang bị kiến thức mới mà còn thúc đẩy tính sáng tạo, khả năng thích ứng và bản lĩnh nghề nghiệp cho hội viên.

Sự linh hoạt trong phương pháp – từ đào tạo truyền thống đến đào tạo trực tuyến giúp mở rộng cơ hội tiếp cận kiến thức cho hội viên ở các đơn vị báo chí cấp huyện, đài truyền thanh – truyền hình cơ sở, những người vốn ít có điều kiện tham gia đào tạo. Đặc biệt, việc gắn kết giữa các lớp bồi dưỡng với cuộc thi báo chí cấp tỉnh, từ đó tạo động lực học tập và phát triển kỹ năng nghề cho hội viên. Tiêu biểu là Giải Báo chí tỉnh Quảng Ninh hàng năm luôn được tổ chức công phu, chuyên nghiệp, là giải giúp phóng viên rèn luyện kỹ năng và nâng cao chất lượng tác phẩm. Trước thềm các giải thưởng, Hội thường xuyên tổ chức các lớp kỹ năng viết phóng sự, chuyên đề, bài phản ánh sâu… nhằm trang bị cho hội viên các kỹ năng chuyên biệt phù hợp với tiêu chí chấm giải.

Một điểm đáng chú ý khác là sự quan tâm đến đối tượng phóng viên trẻ, phóng viên mới vào nghề. Hội luôn khuyến khích, tạo điều kiện để đối tượng này được tiếp cận các khóa đào tạo phù hợp, tạo nền móng vững chắc về nhận thức chính trị, đạo đức nghề nghiệp và kỹ năng làm báo trong thời đại số. Đồng thời, Hội cũng tạo môi trường để thế hệ trẻ được giao lưu, học hỏi kinh nghiệm từ các nhà báo lão thành thông qua các buổi giao lưu nghiệp vụ, sinh hoạt chuyên đề định kỳ. Cách làm đó đã tạo hiệu quả để kiến thức không chỉ dừng lại ở “học để biết” mà là “học để hành”, “học để cống hiến”.

Chính từ sự nỗ lực và sáng tạo của Hội Nhà báo Quảng Ninh mà đội ngũ người làm báo tỉnh nhà ngày càng vững vàng hơn về tay nghề, sắc bén hơn về tư duy và nhân văn hơn về bản lĩnh làm báo. Đây cũng là một minh chứng quan trọng cho thấy: để nâng cao chất lượng đào tạo báo chí trong tình hình mới, nhất định phải có vai trò đầu tàu từ các Hội Nhà báo địa phương – nơi khởi nguồn của đổi mới và động lực thúc đẩy chuyển hóa tri thức thành hành động hiệu quả.

Với định hướng đúng đắn và cách làm bài bản, Hội Nhà báo tỉnh Quảng Ninh đang từng bước xây dựng được đội ngũ người làm báo có chuyên môn vững, nhạy bén với thời cuộc, am hiểu công nghệ và có đạo đức nghề nghiệp. Đây chính là nền tảng quan trọng để báo chí Quảng Ninh tiếp tục đồng hành hiệu quả cùng sự nghiệp phát triển của tỉnh, góp phần nâng cao vị thế của báo chí cách mạng trong thời đại mới.

Trước những yêu cầu ngày càng cao về chuyên môn, bản lĩnh chính trị và khả năng thích ứng công nghệ, đội ngũ người làm báo cần được xây dựng thực sự chuyên nghiệp, hiện đại, nhân văn.

Một số giải pháp và kiến nghị nâng cao hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng trong tình hình mới

Trước yêu cầu đổi mới toàn diện để thích ứng với môi trường truyền thông đang thay đổi nhanh chóng, công tác đào tạo bồi dưỡng cũng phải đổi mới toàn diện, không chỉ về nội dung chương trình mà còn là đổi mới phương pháp và mô hình tổ chức đào tạo, bồi dưỡng. Theo đó, một trong những định hướng quan trọng là đổi mới triết lý và mục tiêu đào tạo theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp và nhân văn; tăng cường tính thực tiễn và khả năng ứng dụng trong chương trình; tích hợp mạnh mẽ các yếu tố công nghệ số và trí tuệ nhân tạo vào nội dung và phương pháp đào tạo.

Trên cơ sở thực tiễn triển khai tại Hội Nhà báo tỉnh Quảng Ninh và Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí, tôi có một số kiến nghị và giải pháp, cụ thể như sau:

Thứ nhất, đổi mới nội dung và phương pháp đào tạo theo hướng hiện đại, sát thực tiễn. Cần xây dựng nội dung đào tạo linh hoạt, cập nhật các vấn đề thời sự như chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, bảo vệ dữ liệu cá nhân, định hướng dư luận trong môi trường mạng… Mỗi khóa học cần đảm bảo ít nhất 25% thời lượng cho thực hành và phân tích tình huống thực tiễn tại địa phương. Ví dụ, các học viên có thể thực hành viết tin, bài từ các hoạt động thực tế tại địa bàn tỉnh Quảng Ninh như du lịch, kinh tế biển, khai thác khoáng sản... Tăng cường mời giảng viên là các nhà báo có nhiều kinh nghiệm, chuyên gia công nghệ truyền thông… để giúp học viên bắt nhịp xu hướng báo chí toàn cầu.

Thứ hai, phát huy vai trò trung tâm và đầu mối của Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí. Trung tâm cần có cơ chế điều phối chặt chẽ với các Hội địa phương, đặc biệt là với những địa phương có nhu cầu cao như Quảng Ninh, để xây dựng kế hoạch đào tạo định kỳ theo quý hoặc theo sự kiện báo chí lớn trong năm. Xây dựng thư viện học liệu số mở (Open Media Library) gồm tài liệu chuyên đề, video bài giảng, case study thực tế… giúp học viên có thể tự học, ôn tập sau đào tạo.

Thứ ba, tạo lập mạng lưới giảng viên kiêm nhà báo thực hành vùng Đông Bắc – Duyên hải. Hội Nhà báo Quảng Ninh có thể làm hạt nhân phối hợp với các tỉnh bạn trong cụm thi đua để thành lập nhóm chuyên gia đào tạo, tư vấn theo vùng, đảm bảo lan tỏa kiến thức, kinh nghiệm đặc thù khu vực. Mạng lưới này không chỉ đào tạo lý thuyết mà còn làm các bài tập thực tế tại vùng, tổ chức các chương trình mentoring cho phóng viên trẻ.

Thứ tư, tiếp tục các chương trình tạo động lực học tập cho hội viên. Tại địa phương, cần đưa tiêu chí tham gia đầy đủ các khóa bồi dưỡng vào đánh giá thi đua cuối năm, xét khen thưởng, quy hoạch cán bộ lãnh đạo phòng ban tòa soạn.

Thứ năm, tăng cường hợp tác quốc tế để nâng cao năng lực hội nhập bằng việc tích cực Tham gia các chương trình hợp tác có yếu tố nước ngoài (UNESCO, UNDP, Google...)

Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ người làm báo không chỉ là một nhiệm vụ thường xuyên, mà còn là một sứ mệnh chiến lược của báo chí cách mạng trong giai đoạn phát triển mới. Trước những yêu cầu ngày càng cao về chuyên môn, bản lĩnh chính trị và khả năng thích ứng công nghệ, việc đổi mới tư duy đào tạo – từ nội dung đến phương pháp, từ mô hình tổ chức đến cơ chế phối hợp – là yếu tố quyết định để xây dựng một đội ngũ nhà báo thực sự chuyên nghiệp, hiện đại, nhân văn.

Những kết quả đáng ghi nhận của Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí và Hội Nhà báo tỉnh Quảng Ninh trong công tác bồi dưỡng thời gian qua chính là minh chứng cho hiệu quả của việc kết hợp giữa truyền thống và đổi mới, giữa hành động cụ thể tại cơ sở với định hướng của Trung ương Hội. Đặc biệt, sự chủ động trong lựa chọn nội dung sát thực tiễn, linh hoạt trong tổ chức lớp học, đồng bộ trong gắn kết đào tạo – thi đua – khen thưởng đã tạo nên một hệ sinh thái phát triển nghề báo bền vững tại địa phương.

Từ thực tiễn đó, có thể khẳng định rằng: Việc nâng cao hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí không chỉ giúp hội viên nâng tầm kỹ năng, đạo đức và nhận thức chính trị, mà còn là nhân tố thúc đẩy báo chí cách mạng thực hiện tốt sứ mệnh phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, lan tỏa giá trị “chân – thiện – mỹ” trong đời sống xã hội.

Trong hành trình 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam, sự nghiệp đào tạo người làm báo luôn giữ vị trí then chốt. Chúng ta tin tưởng rằng, với sự vào cuộc mạnh mẽ, đồng bộ của Hội Nhà báo Việt Nam, các Hội địa phương và Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí, cùng với tinh thần cầu thị, khát vọng đổi mới và trách nhiệm xã hội của từng nhà báo – đội ngũ những người làm báo hôm nay và mai sau sẽ tiếp tục phát huy vai trò tiên phong, góp phần xây dựng nền báo chí cách mạng vững mạnh, nhân văn và hiện đại trong kỷ nguyên chuyển đổi số.

Nguyễn Ngọc Long - Hội Nhà báo Việt Nam