Nâng chất điện ảnh Việt - Bài cuối: Nâng tầm từ những sân chơi tìm kiếm đạo diễn trẻ

Sân chơi phim ngắn hình thành lớp đạo diễn kế cận

Thực tế thị trường điện ảnh Việt Nam những năm gần đây cho thấy, không ít bộ phim thất bại ngoài rạp gặp vấn đề ngay từ khâu kịch bản và tư duy làm phim. Trong bối cảnh đó, các sân chơi phim ngắn và chương trình tìm kiếm đạo diễn trẻ đang được nhìn nhận như một “nguồn” quan trọng, góp phần hình thành lớp làm phim kế cận có nền tảng nghề nghiệp vững chắc.

Phim điện ảnh đầu tay "Bò sữa bay" của Nguyễn Phạm Thành Đạt được phát triển từ phim ngắn "Tàn sữa" sẽ bấm máy đầu năm 2026. Ảnh poster phim

Nhận xét về vai trò của phim ngắn, nhà phê bình Nguyễn Phong Việt cho rằng, đây là môi trường giúp đạo diễn trẻ bộc lộ rõ tư duy kể chuyện và khả năng làm nghề. Theo ông, với thời lượng và kinh phí hạn chế, phim ngắn buộc người làm phim phải tiết chế, tập trung vào cấu trúc kịch bản và ngôn ngữ điện ảnh, trong khi không ít phim thương mại hiện nay lại dễ sa vào công thức an toàn hoặc chiêu trò.

Một lát cắt tiêu biểu cho xu hướng này là Dự án phim ngắn CJ vừa bế mạc mùa 6 tại TP Hồ Chí Minh. Từ hơn 400 hồ sơ gửi về từ khắp cả nước, ban tổ chức đã lựa chọn 5 phim ngắn gồm "Những ngày xanh thẳm" (Vũ Trung Đức), "Lạch cạch" (Lê Hoàng), "Made in Vietnam" (Nguyễn Duy Anh), "Utopia" (Cầm Đức Hiệp) và "Giấc mơ là ốc sên" (Nguyễn Thiên Ân) để đầu tư hoàn thiện và công chiếu tại rạp.

Qua 6 mùa tổ chức, Dự án phim ngắn CJ đã hỗ trợ kinh phí sản xuất cho khoảng 30 phim ngắn và đồng hành cùng hơn 30 đạo diễn trẻ. Nhiều người trong số đó tiếp tục phát triển các dự án phim dài hoặc tham gia các liên hoan phim quốc tế, cho thấy vai trò nhất định của chương trình trong việc tạo lớp kế cận cho điện ảnh Việt.

Theo đánh giá chuyên môn, các phim ngắn mùa 6 cho thấy sự đa dạng về đề tài và phong cách thể hiện. Một số tác phẩm tiếp cận đời sống đương đại với nhịp kể chậm, tiết chế, trong khi những phim khác khai thác yếu tố tưởng tượng và ẩn dụ xã hội bằng ngôn ngữ hình ảnh. Điểm chung được ghi nhận là sự chín chắn hơn trong cấu trúc kịch bản, cách xử lý nhân vật và ý thức rõ ràng về ngôn ngữ điện ảnh.

5 đạo diễn xuất sắc nhất được vinh danh tại Lễ bế mạc Dự án phim ngắn CJ Mùa 6. Ảnh: H.Y

Nhà phê bình Lê Hồng Lâm nhận định, các phim ngắn trong khuôn khổ Dự án CJ những mùa gần đây đã vượt qua giai đoạn “làm cho có”, cho thấy sự trưởng thành rõ rệt về tư duy sáng tác. Theo ông, việc các tác phẩm được cố vấn chuyên môn và đặt trong quy trình sản xuất tương đối khép kín giúp đạo diễn trẻ sớm hình thành ý thức nghề nghiệp và tiêu chuẩn làm phim nghiêm túc.

Tuy nhiên, từ lát cắt của Dự án phim ngắn CJ nhìn rộng ra, bức tranh các sân chơi dành cho đạo diễn trẻ tại Việt Nam vẫn còn nhiều mảng sáng - tối đan xen. Bên cạnh CJ, những năm qua còn có các sân chơi khác như YxineFF, 48 Hour Film Project Vietnam, các hạng mục phim ngắn trong Liên hoan phim quốc tế Hà Nội (HANIFF) hay các cuộc thi do doanh nghiệp và tổ chức xã hội khởi xướng. Các chương trình này góp phần tạo môi trường thử nghiệm, song phần lớn vẫn mang tính phong trào, thiếu cơ chế hỗ trợ dài hơi cho người làm phim sau cuộc thi.

Chiến lược phát triển dài hạn hệ sinh thái điện ảnh

Từ thực tiễn các sân chơi phim ngắn, nhiều ý kiến cho rằng nâng chất phim Việt cần được nhìn như một chiến lược dài hạn, trong đó đầu tư cho con người đóng vai trò then chốt. Khi thị trường ngày càng cạnh tranh, đặc biệt trong bối cảnh phim Việt phải đối diện trực tiếp với phim quốc tế trên cả rạp chiếu lẫn nền tảng số, chất lượng nguồn nhân lực sáng tạo trở thành yếu tố mang tính quyết định.

Nhà phê bình Nguyễn Phong Việt nhận định, phim ngắn Việt Nam không thiếu về số lượng, nhưng vẫn thiếu một hệ sinh thái hoàn chỉnh để nuôi dưỡng tài năng. Sự tồn tại của nhiều sân chơi cho thấy nhu cầu sáng tạo rất lớn, song nếu thiếu tính bài bản và liên kết, các chương trình này khó có thể trở thành “bệ phóng” thực sự cho điện ảnh Việt.

Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Trần Nhất Hoàng, Phó Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho rằng, việc nhiều đạo diễn trẻ trưởng thành từ các chương trình hỗ trợ liên tục ghi dấu ấn tại các liên hoan phim quốc tế là tín hiệu tích cực đối với điện ảnh Việt Nam. Theo ông, các đạo diễn như Phạm Thiên Ân, Phạm Ngọc Lân, Dương Diệu Linh đã cho thấy khả năng đóng góp những tiếng nói sáng tạo được ghi nhận xứng đáng trên trường quốc tế, phản ánh hiệu quả bước đầu của các chương trình phát hiện và nuôi dưỡng tài năng trẻ.

Ông Trần Nhất Hoàng, Phó Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế đánh giá cao về sân chơi tìm kiếm các đạo diễn trẻ để nâng chất cho điện ảnh Việt. Ảnh: BTC

Bà Min Hee Kyung, Giám đốc các Chương trình cống hiến xã hội của Tập đoàn CJ chia sẻ, việc duy trì các dự án hỗ trợ làm phim trẻ không chỉ mang ý nghĩa xã hội mà còn là một phần trong chiến lược phát triển bền vững. Vì vậy, việc đồng hành, nuôi dưỡng các tài năng sáng tạo trẻ tại Việt Nam nhằm góp phần đưa tiếng nói điện ảnh địa phương vươn ra sân khấu toàn cầu.

Cùng quan điểm, bà Jeong Ji Young, Tổng Giám đốc CJ CGV Việt Nam cho biết, những thành tựu của các đạo diễn trưởng thành từ các chương trình phim ngắn chính là thước đo rõ ràng cho ý nghĩa của các sân chơi này. Theo bà, hành trình nghề nghiệp của các đạo diễn trẻ cho thấy đầu tư cho con người là con đường căn cơ để định hình tương lai điện ảnh Việt, không chỉ ở khía cạnh thương mại mà cả về bản sắc sáng tạo và khả năng hội nhập quốc tế.

Ở góc nhìn tổng thể, giới chuyên môn cho rằng, nếu không có chiến lược dài hạn để nuôi dưỡng và sử dụng hiệu quả đội ngũ đạo diễn trẻ, thị trường phim Việt sẽ khó thoát khỏi vòng lặp “thắng lớn - thua đậm”. Khi các “hiện tượng phòng vé” qua đi, việc thiếu lớp kế cận đủ năng lực sẽ khiến thị trường hụt hơi và thiếu tính bền vững.

Từ đó, các sân chơi tìm kiếm đạo diễn trẻ không chỉ mang ý nghĩa phát hiện tài năng mà cần được đặt đúng vị trí trong hệ sinh thái điện ảnh. Khi được tổ chức bài bản và gắn với chiến lược phát triển dài hạn, những chương trình này có thể góp phần thu hẹp khoảng cách giữa tăng trưởng thị trường và chất lượng sáng tác, vấn đề cốt lõi mà điện ảnh Việt đang đối mặt.

Hải Yên/Báo Tin tức và Dân tộc