Nâng hạng thị trường – kế tiếp là gì?

Thị trường chứng khoán Việt Nam chính thức được nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp. Ảnh: LÊ VŨ

Những dự báo lạc quan

Ngày 8-10-2025, FTSE Russell chính thức thông báo nâng hạng thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam từ thị trường cận biên (Frontier Market) lên thị trường mới nổi thứ cấp (Secondary Emerging Market). Quyết định này dự kiến có hiệu lực từ ngày 21-9-2026, sau kỳ đánh giá giữa kỳ vào tháng 3-2026. Đây là bước ngoặt quan trọng trong quá trình hội nhập tài chính quốc tế của Việt Nam.

Theo ông David Sol, Giám đốc Chính sách toàn cầu của FTSE Russell, Chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều chương trình trong hai năm qua, trong đó có ba yếu tố chính đóng vai trò quan trọng đối với kết quả nâng hạng. Thứ nhất, việc áp dụng mô hình giao dịch không cần ký quỹ trước (Non-prefunding) giúp giao dịch mua bán cổ phiếu diễn ra thuận tiện hơn. Thứ hai, cơ chế xử lý giao dịch thất bại đã được cải thiện, giúp tăng tính minh bạch và ổn định. Cuối cùng, quy trình mở tài khoản cho nhà đầu tư nước ngoài đã được đơn giản hóa đáng kể.

Sau thông báo của FTSE, hàng loạt dự báo đầy lạc quan về TTCK Việt Nam đã được đưa ra.

Theo Reuters, việc TTCK Việt Nam được nâng hạng sẽ giúp gỡ bỏ nhiều rào cản kỹ thuật - yếu tố khiến các quỹ đầu tư thụ động chưa thể tham gia mua cổ phiếu niêm yết trong nước. Reuters trích dẫn ước tính của FTSE Russell cho rằng lượng vốn tái phân bổ có thể đạt 6 tỉ đô la Mỹ, trong khi HSBC Global Investment Research dự báo Việt Nam có thể thu hút 3,4 tỉ đô la Mỹ từ các quỹ đầu tư chủ động và 10,4 tỉ đô la Mỹ từ các quỹ đầu tư thụ động.

Ngân hàng Thế giới (WB) đánh giá tổng dòng vốn ngắn hạn trước và sau khi nâng hạng thị trường có thể đạt khoảng 5 tỉ đô la Mỹ. Về dài hạn, dòng vốn đầu tư có thể lên tới 25 tỉ đô la Mỹ vào năm 2030, nếu Việt Nam tiếp tục duy trì đà cải cách mạnh mẽ và ổn định kinh tế vĩ mô.

Còn theo ước tính của J.P. Morgan, các quỹ chỉ số toàn cầu có thể rót khoảng 1,3 tỉ đô la Mỹ vào TTCK Việt Nam, tương đương tỷ trọng 0,34% trong rổ FTSE Emerging Market All Cap Index. J.P. Morgan cũng nâng mục tiêu VN-Index trong 12 tháng tới lên mức 2.000 điểm cho kịch bản cơ sở và 2.200 điểm cho kịch bản lạc quan, tương đương mức tăng 20-30% so với mặt bằng hiện tại.

Thực tế, sau thông tin nâng hạng, chỉ số VN-Index trong hai ngày cuối tuần trước (9 và 10-10) đã tăng vọt 50 điểm và tiến gần đến mốc 1.750 điểm, mức cao nhất từ trước đến nay. Giới phân tích cho rằng đây chưa phải là điểm dừng của thị trường trong năm nay. SSI Reseach mới đây dự báo VN-Index ở mức 1.800 điểm trong năm 2026, dựa trên cơ sở VN-Index đang giao dịch ở mức P/E dự phóng 2025 và 2026 lần lượt là 13,9 và 12 lần, thấp hơn mức trung bình 10 năm (14 lần) và dưới ngưỡng 15-16 lần trong các giai đoạn thị trường hưng phấn trước đây.

Kế tiếp là gì?

Phần lớn kỳ vọng dòng vốn ngoại sẽ sớm đảo chiều và quay lại mua ròng sau thông tin TTCK Việt Nam được nâng hạng. Tuy nhiên, giới phân tích chỉ ra rằng khi bước vào nhóm thị trường mới nổi, Việt Nam sẽ đối mặt với sự cạnh tranh lớn hơn trong việc thu hút dòng vốn ngoại và phải chia sẻ thị phần với các nền kinh tế trưởng thành hơn. Việt Nam hiện chiếm khoảng 32% tỷ trọng trong chỉ số thị trường cận biên của FTSE, tỷ trọng này dự kiến sẽ giảm sau khi nâng hạng.

Reuters cho rằng VN-Index đã tăng 33% từ đầu năm 2025, đưa Việt Nam trở thành thị trường có diễn biến tích cực nhất Đông Nam Á, nhưng đà tăng nhanh cũng kéo theo làn sóng chốt lời của nhà đầu tư nước ngoài, thể hiện qua làn sóng bán ròng không dứt từ đầu năm đến nay. Trong hai phiên cuối tuần trước, sau thông tin nâng hạng, khối ngoại vẫn tiếp tục bán ròng 2.493 tỉ đồng trên cả ba sàn.

Ngoài ra, rủi ro chiến tranh thương mại Mỹ - Trung đang có nguy cơ leo thang có thể tiếp tục gây áp lực lên thị trường ngoại hối của các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển. Cụ thể, không loại trừ khả năng Trung Quốc sẽ lại lựa chọn phá giá tiền tệ để giảm thiểu tác động từ các đòn tấn công về thuế quan của Mỹ, gây áp lực lên các đồng tiền trong khu vực. Theo đó, rủi ro tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng càng củng cố xu hướng bán ròng của nhà đầu tư nước ngoài.

Đối với đợt rà soát để xác nhận tiến độ cải cách tiếp cận thị trường của Việt Nam vào tháng 3 tới, FTSE nhấn mạnh rằng một trong những yếu tố quan trọng để bảo đảm việc mô phỏng chỉ số (Index replication) là cải thiện khả năng giao dịch của các công ty chứng khoán quốc tế (global brokers) trên thị trường Việt Nam.

Do đó, mặc dù tín hiệu rất tích cực, khả năng thu hút dòng vốn ngoại một cách thực chất sẽ phụ thuộc vào việc các cải cách tiếp theo có được thực thi quyết liệt hay không, đặc biệt trong các khía cạnh: (i) mở rộng hạn mức sở hữu nước ngoài; (ii) hoàn thiện hệ thống thanh toán - cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP); (iii) minh bạch hóa thông tin, quản trị doanh nghiệp, cơ chế xử lý giao dịch lỗi.

Dù vậy, trong giai đoạn ngắn hạn (6-12 tháng tới trước khi nâng hạng chính thức), thị trường có thể tiếp tục trải qua giai đoạn biến động tích cực, với sự tập trung dòng vốn ngoại vào các cổ phiếu “điển hình”, giữa sự lan tỏa tâm lý tích cực và lộ trình chuẩn bị của các quỹ ETF quốc tế.

Thách thức chính trong giai đoạn này là các rào cản kỹ thuật trong cơ sở hạ tầng giao dịch và cải cách nếu không đồng bộ, thị trường Việt Nam có thể bị đánh giá lại. Bên cạnh đó, có nguy cơ nhà đầu tư trong nước hoặc một bộ phận dựa nhiều vào hiệu ứng tâm lý, dẫn đến đợt “bong bóng” ngắn hạn và sau đó là điều chỉnh mạnh nếu kỳ vọng không đáp ứng được thực tế.

Về trung hạn, 1-3 năm tiếp theo sau khi được nâng hạng chính thức, dòng vốn ngoại sẽ ổn định hơn, thanh khoản tăng, cổ phiếu có chất lượng tốt sẽ được định giá cao hơn. TTCK Việt Nam được kỳ vọng không chỉ phát triển về quy mô giao dịch hay dòng tiền, mà còn dần chuyển sang một giai đoạn mới, có chất lượng cao hơn, tiến gần đến chuẩn của các thị trường mới nổi thực thụ.

Về dài hạn, Việt Nam sẽ trở thành điểm đến thường xuyên của các nhà đầu tư lớn, tiếp cận được các nguồn vốn quốc tế sâu rộng hơn, ngành tài chính - thị trường vốn phát triển bền vững. Mục tiêu tiếp theo là gia nhập nhóm thị trường mới nổi của MSCI - nơi tập trung lượng vốn toàn cầu lớn hơn nhiều.

Thách thức chính là vẫn có giai đoạn điều chỉnh khi dòng vốn ngoại vào mạnh quá nhanh và cạnh tranh với các thị trường mới nổi khác. Các thị trường như Indonesia, Ấn Độ, Philippines, Thái Lan cũng đang nỗ lực thu hút vốn ngoại, nên Việt Nam càng phải tiếp tục cải cách mạnh mẽ để có lợi thế cạnh tranh. Nếu định giá của Việt Nam trở nên đắt hơn các đối thủ mà triển vọng không tương xứng, vốn có thể chuyển sang các quốc gia khác.

Cuối cùng, rủi ro dòng vốn “giật cục”/rút vốn mạnh cũng là điều mà không ít TTCK của các quốc gia đã phải chứng kiến sau thời điểm được nâng hạng. Nếu điều kiện quốc tế xấu đi, như lãi suất của Mỹ tăng, chiến tranh thương mại leo thang, khủng hoảng tài chính, dòng vốn ngoại rút nhanh cũng sẽ gây áp lực lên thị trường lớn hơn rất nhiều so với thời kỳ trước khi nâng hạng.

Triêu Dương