Nem rơm thơm ấm tết nào

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Xốn xang với sự háo hức sắm sửa những ngày cuối năm, đi chợ hoa, ngắm nghía chọn đào, chọn quất... đợi đến lúc cả gia đình quây quần bên mâm cỗ tất niên với món ăn đặc trưng của tết, kể cho bọn trẻ nghe chuyện của ngày xưa. Chuyện tết của vùng quê thuần nông thời kỳ còn gian khó.

Gần tết, lúa gặt xong, thóc vàng phơi no nắng ngủ yên trong bồ, trong cót. Còn phần thân xác là sợi rơm bắt đầu phát huy giá trị của mình. Cây lúa ủ hồn cốt tinh túy đất trời hòa với phù sa châu thổ mỡ màng, trộn với vất vả “một nắng hai sương”, mồ hôi chát mặn của nhà nông, kết thành hạt ngọc thực dâng người. Phần còn lại “lúa gặt rồi còn để lại rơm thơm” cũng tận hiến cho người.

Rơm bện chổi quét nhà, rơm cho trâu, bò ăn, rơm làm đồ thổi cơm, rơm lót ổ gà, rơm làm ổ lợn, rơm làm bù nhìn đuổi chim trên ruộng, rơm ủ ẩm làm nấm rơm trắng ngà thơm ngọt, rơm làm nệm ấm êm cho người ngủ ngăn gió lạnh mùa đông...

Thích nhất là ngày “đụng lợn”. Con lợn nuôi từ đầu năm chỉ ăn cám bã, chuối, bèo, thịt chắc mẩy mẩy. Con lợn ấy ngả ra mấy nhà chung nhau, là có một cái tết thật ấm bụng, nhờn môi... Bọn trẻ chạy theo những bước chân huỳnh huỵch của người khiêng lợn, tung tăng hò hét vang trời, tranh nhau để được chân sai vặt, sung sướng khi được thưởng khúc đuôi lợn, xuýt xoa vừa thổi vừa ăn miếng bong bóng lợn dai như kẹo cao su, hay miếng “đầu giò” thẫm xanh màu lá chuối vừa ngậy vừa ngọt ấm cả trời đông.

Còn tôi hồi hộp chờ xem bố làm nem. Bó rơm nếp cất kỹ trên gác bếp nay được hạ xuống. Những thân rơm nếp cái hoa vàng mập mạp, vàng óng được tước lớp vỏ ngoài, chỉ giữ phần lõi vàng cùng phần đầu bông đã tuốt hết thóc.

Con lợn ngả ra, bố chọn phần thịt nạc còn tươi nguyên, nóng hổi. Miếng thịt dẻo mà không dính, chắc nịch. Bố pha thịt thành miếng nhỏ, cho vào cái chậu đồng bóp đều với tỏi. Khá nhiều tỏi, loại tỏi ta nhánh nhỏ nhưng chắc và thơm. Tỏi chỉ bóc vỏ, đập dập rồi bóp đều với thịt. Cho đến khi mềm thịt ra, thì bố ấy hạt tiêu bắc, loại tiêu gửi từ Phú Quốc ra biếu nhà ăn tết, rang chín, đập dập, rắc vào. Chút nước mắm cốt Cát Hải, mới mở nắp chai đã thơm nức nở, được bố cẩn thận rưới lên cho ngấm, thịt nhào đều tay. Xong xuôi, bố lấy rơm buộc xếp thịt lại trông cái nem y như bà bù nhìn rơm có chửa. Bố xếp nem vào sảo tre rồi gác lên dàn bếp. Mùa lạnh, dàn bếp có khói cùng hơi nóng sẽ giúp nem nhanh chín hơn.

Suốt mấy ngày tết no nê với bánh chưng, giò chả, thịt đông... trôi qua, thì những ngày sau, chỉ khi có đoàn khách quý của họ hàng hay khách đồng nghiệp đến chơi, bố mới hạ nem rơm. Cứ khi nào tôi được sai ra vườn hái lá lộc là chắc chắn sẽ được ăn nem. Ăn kèm nem phải có đủ các loại lá: đinh lăng, sung, húng quế, tía tô, mùi tàu, cúc tần, vọng cách... Cả một rổ rau lá lộc xanh mướt bên mâm, ớt chín đỏ tươi, chai rượu trắng nếp cái hoa vàng trong vắt. Bố hạ từng chiếc nem xuống, tách mở phần bụng nem ra, ngay lập tức mùi thơm quyến rũ có lẫn mùi tỏi, mùi tiêu bắc thơm cay, mùi rơm thơm dịu tỏa ra đến ứa nước miếng.

Khi trải ra chiếc đĩa sứ men xanh những miếng nem vẫn tươi màu, lẫn với tỏi trắng ngà, lấm tấm tiêu bắc xanh đen, trông đã thấy ngon. Bố chỉ rắc nhẹ một lớp thính gạo màu vàng nhạt lên trên để tạo màu, chứ không bóp đều thính với nem. Bố bảo nhiều thính sẽ bị lạc vị.

Gắp miếng nem chấm vào bát mắm chắt, vị mặn ban đầu, sau là ngọt hậu vị. Miếng nem lúc đầu nhai hơi dai, thoáng chút vị chua dịu nhẹ quyện với vị tỏi. Nhai đến miếng thứ hai thì vị ngọt tươm ra, ấm hết cả miệng, răng chạm vào hạt tiêu bắc giã rối cay ran lên thông hết cả mũi họng. Khách thì nâng chén chúc tụng, mời nhau nhấc đũa, cầm bá, còn tôi dù miệng xuýt xoa vì cay, vẫn chén tì tì. Lá sung chát, lá cúc tần bùi, lá đinh lăng đắng ăn kèm để hãm vị ngậy của miếng nem. Thịt chín bằng “men vi khuẩn”, bằng nhiệt khói bếp, bằng tỏi, bằng tiêu, thành vị nem thanh dịu, béo mà không ngấy, ngọt mà đá chút vị chua, lại có nước mắm thơm ngon dẫn vị. Quả là đến bây giờ chả có món ăn nào làm tôi ấn tượng bằng món nem rơm của bố. Để rồi, tết nào hương vị nem rơm cũng về với tôi trong nỗi nhớ khôn nguôi.

Phạm Minh Tuấn