Nga có thể phá vỡ bế tắc trong đàm phán hạt nhân giữa Mỹ và Iran?

Bên trong cơ sở hạt nhân Natanz của Iran. Ảnh: IRNA/TTXVN

Khi các cuộc đàm phán gián tiếp giữa Mỹ và Iran về thỏa thuận hạt nhân đang rơi vào bế tắc, Nga đã bất ngờ nổi lên như một nhân tố có thể tạo ra bước đột phá. Báo Vedomosti (Nga) vừa dẫn lời Thư ký báo chí Điện Kremlin Dmitry Peskov tuyên bố Nga sẵn sàng tham gia đàm phán về chương trình hạt nhân Iran khi cần thiết, sau cuộc điện đàm giữa Tổng thống Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Ông Peskov nhấn mạnh Moskva vẫn duy trì mối quan hệ đối tác chặt chẽ với Tehran và Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ tận dụng cơ hội này để đóng góp vào việc giải quyết vấn đề. Đáng chú ý, Tổng thống Trump sau cuộc điện đàm với người đồng cấp Nga đã viết trên mạng xã hội Truth Social rằng người đứng đầu Điện Kremlin đề nghị tham gia đàm phán với Iran và có thể giúp đẩy nhanh việc giải quyết tình trạng bế tắc.

Thực trạng các cuộc đàm phán hiện tại

Các cuộc đàm phán giữa Washington và Tehran về thỏa thuận hạt nhân đã diễn ra từ tháng 4 năm nay với sự trung gian của Bộ trưởng Ngoại giao Oman Badr al-Busaidi, nhưng vẫn chưa mang lại kết quả hữu hình. Vòng đàm phán thứ 5 vừa được tổ chức tại Rome vào ngày 23/5.

Theo nguồn tin từ Axios, phía Mỹ đề xuất Tehran thành lập một liên minh khu vực kiểm soát việc sản xuất uranium làm giàu thấp, kèm theo nhiều điều kiện nghiêm ngặt để dỡ bỏ lệnh trừng phạt. Các điều kiện bao gồm: Iran từ chối phát triển năng lực làm giàu uranium vượt mức cần thiết cho mục đích hòa bình; thỏa thuận tạm thời giảm mức làm giàu xuống 3%; đình chỉ hoạt động của các cơ sở làm giàu dưới lòng đất; thành lập hệ thống giám sát và thanh tra chặt chẽ; tháo dỡ các cơ sở hạ tầng quan trọng.

Mặc dù Iran sẵn sàng thành lập liên minh khu vực nhưng với điều kiện hoạt động trên lãnh thổ Iran, nhưng một quan chức Iran khác lại gọi các đề xuất của Mỹ là "không mạch lạc, rời rạc và rất phi thực tế". Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei trong bài phát biểu hôm 4/6 khẳng định Iran sẽ không bao giờ từ bỏ việc làm giàu uranium.

Tehran đã đẩy nhanh quá trình làm giàu uranium kể từ khi Tổng thống Trump trở lại nắm quyền. Theo báo cáo mới nhất của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), Iran hiện có 408 kg uranium được làm giàu ở mức 60% đồng vị uranium-235, tăng 1,5 lần so với đầu năm. Khối lượng này, sau khi làm giàu lên 90%, đủ để sản xuất chín đầu đạn hạt nhân - một con số đáng báo động.

Vai trò tiềm năng của Nga trong đàm phán

Theo chuyên gia Ilya Vaskin từ Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông, Kavkaz và Trung Á thuộc Trường Kinh tế Cao cấp Moskva, về mặt lý thuyết Iran có thể đồng ý để Nga tham gia các cuộc đàm phán hạt nhân. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh sự tham gia của Moskva sẽ không thay thế vai trò trung gian của Oman.

"Oman chỉ sắp xếp các cuộc họp và cung cấp địa điểm cho các cuộc đàm phán. Tuy nhiên, Nga có khả năng đóng vai trò là nơi lưu trữ nhiên liệu hạt nhân của Iran và giám sát việc Tehran tuân thủ các điều khoản của một thỏa thuận mới", chuyên gia Vaskin giải thích.

Trong khi đó, nhà nghiên cứu cao cấp Vladimir Sazhin tại Viện Nghiên cứu Phương Đông thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga cho rằng vai trò trung gian của Oman hay Nga không phải là trọng tâm để giải quyết cuộc khủng hoảng hạt nhân. Vấn đề cốt lõi vẫn là sự đối lập về lợi ích: Mỹ yêu cầu Iran ngừng làm giàu uranium, trong khi Iran muốn dỡ bỏ lệnh trừng phạt.

"Các hạn chế kinh tế vẫn là công cụ gây áp lực chính của Mỹ đối với Iran. Tehran hiểu rằng nếu các lệnh trừng phạt không được dỡ bỏ, cuối cùng chúng có thể gây ra các cuộc biểu tình chống chính phủ hoặc thậm chí là một cuộc cách mạng", nhà nghiên cứu Sazhin nhận định.

Mặc dù đề xuất của Nga được Tổng thống Trump đánh giá tích cực, các chuyên gia trên cho rằng Moskva không có đòn bẩy ảnh hưởng thực sự đối với Tehran. Chuyên gia Sazhin thậm chí gọi mong muốn của Mỹ về việc Nga làm trung gian chỉ là "một động thái chính trị".

Về phần mình, chuyên gia Vaskin dự đoán Tehran sẽ không đồng ý với các điều khoản hiện tại của Mỹ và sẽ tìm kiếm sự nhượng bộ. Ngoài ra, Iran sẵn sàng làm việc với liên minh khu vực với điều kiện biết rõ thành phần tham gia và chức năng của liên minh này.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc