Nga tìm kiếm mô hình tăng trưởng kinh tế mới giữa các lệnh trừng phạt
Với giá dầu biến động, thâm hụt ngân sách tăng và hệ thống năng lượng lung lay, Nga đang gồng mình tìm lối thoát giữa cơn bão trừng phạt phương Tây.
Một góc thủ đô Moskva của Nga. Ảnh: TASS
Nền kinh tế Nga đang đứng trước một giai đoạn đầy thách thức, khi các nguồn lực từng thúc đẩy tăng trưởng trong hai năm qua sau cuộc xung đột toàn diện tại Ukraine đang dần cạn kiệt. Theo tờ Kyiv Post.com, các quan chức hàng đầu của Nga thừa nhận quốc gia này đang "bên bờ vực suy thoái" và cần khẩn trương tìm kiếm các mô hình kinh tế mới, đa dạng hơn để ứng phó với tình hình hiện tại.
Cụ thể, tại Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St. Petersburg hồi tuần trước, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nga, bà Elvira Nabiullina, đã nhấn mạnh sự cần thiết phải thay đổi. Bà cho biết: "Trong hai năm qua, chúng tôi đã cho thấy tốc độ tăng trưởng tương đối cao, nhưng điều này đạt được bằng cách huy động dự trữ nội bộ tự do". Bà Nabiullina chỉ ra rằng Nga đã tận dụng tối đa lực lượng lao động dự trữ, công suất sản xuất nhàn rỗi, và lấp đầy các khoảng trống thị trường do sự rút lui của các công ty phương Tây, dẫn đến hoạt động thay thế nhập khẩu mạnh mẽ. Ngoài ra, các nguồn lực tích lũy từ Quỹ Tài sản Quốc gia Nga đã được chi cho các khoản đầu tư, và dự trữ của hệ thống ngân hàng đã trở thành nền tảng cho việc vay nhanh chóng.
Tuy nhiên, những "động lực ngắn hạn" này hiện đã cạn kiệt phần lớn. Đầu mùa thu năm 2024, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã cảnh báo rằng nền kinh tế Nga đang "quá nóng". Bà Nabiullina giải thích: "Nhu cầu trong nền kinh tế của chúng tôi đang tăng lên, trong khi nguồn cung lại tụt hậu. Đó là nơi mà tình trạng quá nhiệt và lạm phát xuất phát".
Hãng thông tấn TASS cũng dẫn lời Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết nền kinh tế nước này ổn định nhưng không phải là không có vấn đề. "Có nhiều vấn đề - rất nhiều vấn đề - mà chúng ta phải giải quyết. Đúng vậy, và trong lĩnh vực ngân hàng có những vấn đề cần được quan tâm đặc biệt. Nhưng nhìn chung, tình hình của chúng ta ổn định và lành mạnh. Tôi hy vọng rằng tình hình sẽ vẫn như thế này", ông Putin phát biểu tại phiên họp toàn thể của Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St. Petersburg (SPIEF).
Về phần mình, Bộ trưởng Bộ Phát triển Kinh tế Nga, ông Maxim Reshetnikov, thẳng thắn nhận định về tình hình hiện tại: "Nếu chúng ta dựa vào tâm lý kinh doanh hiện tại và các chỉ số hoạt động, có vẻ như chúng ta đã ở bờ vực chuyển sang suy thoái. Tôi không nói rằng chúng ta chắc chắn sẽ sụp đổ, nhưng rủi ro của điều này là khá rõ ràng. Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo phụ thuộc vào quyết định của chúng ta".
Tình hình kinh tế Nga đang trở nên phức tạp hơn bao giờ hết do hàng loạt yếu tố tiêu cực: giá dầu biến động, ngân sách bị hạn chế, nợ doanh nghiệp tăng cao, thiếu hụt lao động trầm trọng, đồng tiền quốc gia yếu và lãi suất cao. Các lệnh trừng phạt từ phương Tây áp đặt sau cuộc xung đột toàn diện ở Ukraine năm 2022 đã đóng một vai trò quan trọng trong việc làm suy yếu nền kinh tế Nga.
Tác động nặng nề từ trừng phạt
Theo Natalia Shapoval, người đứng đầu trung tâm phân tích tại Viện Kinh tế Kiev (KSE), các biện pháp trừng phạt đã gây thiệt hại đáng kể cho Nga. Bà Shapoval cho biết, việc giới hạn giá dầu của Nga ở mức 60 USD/thùng đã khiến nước này thiệt hại khoảng 150 tỷ USD doanh thu xuất khẩu. Bên cạnh đó, Nga cũng đã mất quyền tiếp cận thị trường khí đốt châu Âu. "Gazprom, công ty độc quyền khí đốt của Nga, đã báo cáo những khoản lỗ đáng kể và đang gánh một khoản nợ đáng kể", bà Shapoval nhấn mạnh. Chuyên gia này cũng chỉ ra rằng gần như toàn bộ ngành năng lượng của Nga, ngoại trừ Rosneft và Lukoil, đang gặp khó khăn tài chính lớn.
Mặc dù các lệnh trừng phạt đã khiến chi phí cho cuộc xung đột của Nga trở nên tốn kém hơn, Moskva vẫn tiếp tục các hoạt động quân sự. Điều này đặt ra một thách thức lớn cho Ukraine, quốc gia có ít nguồn lực hơn để huy động tài chính cho quốc phòng. Bà Shapoval tiết lộ: "Ukraine đang phải vật lộn để đảm bảo 40 tỷ USD tài trợ bên ngoài cho nhu cầu ngân sách của mình. Trong khi đó, Nga có thể tích lũy một khoản thâm hụt tương tự chỉ trong nửa năm mà không trở thành vấn đề nghiêm trọng".
Trước tình hình này, bà Nabiullina khẳng định: "Đó là lý do tại sao chúng ta (Nga) cần bắt đầu suy nghĩ về một mô hình mới cho tăng trưởng kinh tế. Tôi cũng đồng ý rằng điều này nên bao gồm một quá trình chuyển đổi sang một mô hình công nghệ mới", đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải thiện năng suất lao động và đa dạng hóa nền kinh tế, coi đây là những mục tiêu mà Nga cần kiên trì theo đuổi.
