Nga tung dự án vệ tinh khổng lồ nhằm phá thế độc tôn của Starlink

Việc Ukraine sử dụng Starlink – mạng internet vệ tinh của Mỹ có độ phủ rộng, chống gây nhiễu điện tử và duy trì ổn định – được coi là một trong những yếu tố giúp Kiev cầm cự trước lực lượng Nga.

Độ trễ thấp của Starlink, đạt được nhờ hàng nghìn vệ tinh cỡ nhỏ hoạt động ở quỹ đạo thấp, cho phép kiểm soát UAV theo thời gian thực ở phạm vi hàng trăm km. Số lượng vệ tinh lớn cũng giúp hệ thống này duy trì kết nối toàn cầu và giảm thiểu rủi ro khi một số vệ tinh gặp sự cố.

Vệ tinh Starlink xuất hiện trên bầu trời phía trên một nông trại tại Almaty, Kazakhstan, ngày 25/1/2025. Ảnh: Reuters

Nhờ Starlink, lực lượng Ukraine có thể thường xuyên tấn công các mục tiêu sâu trong lãnh thổ Nga. Trong khi đó, do địa hình rộng lớn, Nga tồn tại nhiều lỗ hổng trong mạng lưới radar tầm thấp, tạo điều kiện để Ukraine tận dụng dữ liệu trinh sát và tình báo điện tử từ các vệ tinh NATO.

Mạng lưới tiên tiến hơn Starlink?

Trước bối cảnh đó, công ty hàng không vũ trụ tư nhân Bureau 1440 của Nga đang phát triển một mạng lưới vệ tinh đối trọng, thậm chí được tuyên bố sẽ tiên tiến hơn Starlink.

Theo các chuyên gia Nga, công nghệ mới sẽ giúp mạng lưới vận hành với chi phí thấp hơn và khả năng chống nhiễu cao hơn. Khác với Starlink chỉ dùng laser cho liên lạc giữa các vệ tinh và vẫn phải dựa vào trạm mặt đất qua sóng vô tuyến, hệ thống của Nga dự kiến dùng laser cho cả liên vệ tinh và liên kết cổng, giúp truyền dữ liệu nhanh và ổn định hơn.

Phạm vi liên lạc liên vệ tinh hiệu quả có thể đạt tới 5.000 km. Vì vậy, mạng lưới của Nga chỉ cần 2.600 vệ tinh, trong khi Starlink hiện có khoảng 8.000 vệ tinh đang hoạt động, hướng tới 12.000 và có thể mở rộng tới 42.000 vệ tinh.

Ông Dmitry Bakanov, 39 tuổi, tân Giám đốc Cơ quan Vũ trụ Nga (Roscosmos), tuyên bố Moscow đang phát triển hệ thống này với tốc độ “rất nhanh”. Ông thừa nhận ngành vũ trụ Nga cần thoát khỏi “quán tính” cũ và thu hút nhân tài trẻ để cạnh tranh với SpaceX – công ty được Elon Musk “cách mạng hóa” trong lĩnh vực phóng tàu vũ trụ.

“Một số vệ tinh thử nghiệm đã được đưa vào quỹ đạo và quá trình sản xuất hàng loạt đang được điều chỉnh,” ông Bakanov nói, khẳng định Nga “đang đi đúng hướng và rất nhanh” trong lĩnh vực này.

Trước khi lãnh đạo Roscosmos, ông Bakanov từng đứng đầu Gonets – công ty vận hành hệ thống vệ tinh liên lạc nhỏ phục vụ chính phủ.

Nga từng bỏ lỡ cơ hội hợp tác với Elon Musk khi năm 2002 doanh nhân Mỹ này tới Moscow đề nghị mua tên lửa, nhưng bị từ chối. Sự kiện đó đã thôi thúc ông Musk tìm cách giảm mạnh chi phí phóng, tạo lợi thế vượt trội cho SpaceX.

Dự kiến triển khai trong 10 năm tới

Năm 2020, Bureau 1440 (trước đây là MegaFon 1440) công bố đầu tư 76 triệu USD cho hệ thống truyền dữ liệu vệ tinh. Đến năm 2023, công ty này đã phóng thành công 3 vệ tinh đầu tiên.

Tháng 6/2024, Bureau 1440 thông báo trên kênh Telegram rằng họ đã thử nghiệm thành công liên lạc laser giữa các vệ tinh, với tốc độ truyền 10 Gbps, chuyển tải hơn 200 GB dữ liệu ở khoảng cách trên 30 km. Công ty cho biết hệ thống đã được thử nghiệm ở cự ly từ 30 - 1.000 km.

Theo kế hoạch, sản xuất hàng loạt vệ tinh sẽ bắt đầu từ tháng 12/2025, với giai đoạn đầu phóng 300 vệ tinh, sau đó tăng lên 900 vệ tinh ở giai đoạn hai. Nga cũng dự định xây dựng 500 trạm gốc và phát triển các thiết bị đầu cuối nội địa. Người đứng đầu Cơ quan Vũ trụ Nga (Roscosmos), ông Dmitry Bakanov, cho biết kế hoạch thử nghiệm ban đầu sẽ bắt đầu vào năm 2027.

Theo thông báo của Tổng giám đốc Roscosmos trước đây, ông Yuri Borisov, các tập đoàn NPO Lavochkina và Reshetnev Information Satellite Systems sẽ tham gia sản xuất từ năm 2026, với tổng vốn đầu tư khoảng 60 tỷ ruble.

Nga dự kiến đưa toàn bộ 2.600 vệ tinh vào hoạt động vào giữa những năm 2030.

Hoài nghi và thách thức

Dù Nga có nền tảng vững chắc trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ, sự hiện diện của nước này trên quỹ đạo đã suy giảm nhiều thập kỷ qua do hạn chế về nguồn lực.

Với tốc độ hiện nay – trung bình khoảng 80 vệ tinh được phóng mỗi năm, cùng 20 vụ phóng – giới quan sát phương Tây hoài nghi Nga khó có thể duy trì mạng lưới 2.600 vệ tinh.

Tuy nhiên, ông Natan Eismont – nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện Nghiên cứu Vũ trụ thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga – khẳng định điều này vẫn khả thi. “Hãy so sánh với Elon Musk. Ông ấy đã nâng số lượng Starlink từ con số ít ỏi ban đầu lên 8.000 và đặt mục tiêu 10.000–12.000 vệ tinh. Nga hoàn toàn có thể đạt mục tiêu 2.600 vệ tinh”, ông nói.

Ngoài Starlink, nhiều dự án vệ tinh internet khác cũng đang chạy đua trên thị trường. Amazon phát triển Project Kuiper với 3.236 vệ tinh, sử dụng laser hồng ngoại liên kết vệ tinh và RF kết nối mặt đất.

Mạng OneWeb (Eutelsat) và Lightspeed (Telesat) nhỏ hơn nhiều, lần lượt chỉ có 648 và 198 vệ tinh. Dù có độ phủ toàn cầu, nhưng dung lượng khiêm tốn và độ trễ cao hơn so với Starlink.

Hoàng Phạm/VOV.VN (biên dịch) Theo Eurasian Times, Reuters