Nga, Ukraine và Istanbul 2.0: Từng bước đến hòa đàm trực tiếp

Nếu mọi việc theo đúng dự kiến và kỳ vọng, hòa đàm trực tiếp giữa Nga với Ukraine sẽ diễn ra ở thủ đô Istanbul của Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 15-5, theo đề xuất của Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 11-5.

Từng bước đến đàm phán trực tiếp

Ukraine và Nga đang chuẩn bị cho đợt đàm phán hòa bình trực tiếp đầu tiên kể từ mùa xuân năm 2022 - thời điểm đợt đàm phán đầu tiên hai nước xúc tiến sau khi Moscow phát động chiến dịch quân sự đặc biệt nhằm vào Ukraine, nhưng đã nhanh chóng bị gãy đổ. Một điều được chú ý là quá trình dẫn dắt đến cuộc đàm phán dự kiến ở Istanbul vào ngày 15-5 tới lại diễn ra nhanh chóng và bất ngờ.

Ngày 7-5, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance khẳng định rằng đàm phán trực tiếp giữa Nga và Ukraine là ưu tiên hàng đầu. Ba ngày sau, vào ngày 10-5, các lãnh đạo châu Âu (Anh, Pháp, Đức) sang Kiev gặp Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky và đồng loạt kêu gọi một lệnh ngừng bắn 30 ngày bắt đầu từ ngày 12-5, cảnh báo rằng Nga sẽ đối mặt các lệnh trừng phạt nghiêm khắc nếu không đồng ý, theo tờ The Kyiv Independent.

Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh: GETTY IMAGES

Trong một cuộc họp báo vào sáng sớm 11-5, Tổng thống Putin đề xuất nối lại các cuộc đàm phán trực tiếp với Ukraine vào ngày 15-5 tại Istanbul. Theo đài RT, ông Putin nhấn mạnh rằng Nga sẵn sàng khởi động lại các cuộc đàm phán mà Kiev đã từ chối vào năm 2022.

Tổng thống Nga nhấn mạnh rằng Moscow sẵn sàng cho các cuộc đàm phán nghiêm túc với Ukraine nhằm giải quyết triệt để những nguyên nhân gốc rễ của xung đột, hướng tới việc thiết lập nền hòa bình bền vững và lâu dài. Ông Putin không loại trừ khả năng trong quá trình đàm phán có thể đạt được một số giải pháp mới, bao gồm lệnh ngừng bắn và chấm dứt các hành động thù địch - một lệnh ngừng bắn thực sự mà cả Nga và Ukraine đều sẽ tuân thủ.

Đáp lời, Tổng thống Zelensky đồng ý cho biết Ukraine sẵn sàng gặp mặt tại Istanbul sắp tới, tuyên bố rằng ông “sẽ đợi ông Putin ở Thổ Nhĩ Kỳ” vào ngày 15-5 để đối thoại trực tiếp.

Phía Ukraine cho biết đã mời Tổng thống Mỹ Donald Trump - người hiện đang có chuyến công du Trung Đông - tới cuộc đàm phán, cho rằng sự có mặt của ông Trump sẽ tạo động lực cho ông Putin đến Istanbul.

Hiện vẫn không hoàn toàn chắc chắn liệu hai bên có tổ chức đàm phán trực tiếp vào ngày 15-5 hay không, khi nhà lãnh đạo Ukraine tuyên bố chỉ đàm phán trực tiếp với ông Putin chứ không gặp bất kỳ nhân vật nào khác từ Moscow. Điện Kremlin đến nay vẫn im lặng về khả năng Tổng thống Putin tham gia, song xác nhận rằng một đoàn đại biểu của Nga sẽ có mặt tại Istanbul vào cuối tuần này để tham gia các cuộc đàm phán.

Cục diện chiến trường, sức ép ngoại giao

Ông Putin đưa ra đề xuất đàm phán trực tiếp giữa Nga và Ukraine trong bối cảnh giao tranh giữa hai bên vẫn rất căng thẳng.

Trong các bản cập nhật tình hình chiến sự hằng ngày, Bộ Tổng tham mưu quân đội Ukraine cho biết quân Kiev tiếp tục ngăn chặn sức ép mạnh mẽ từ quân đội Nga trên khắp các mặt trận, gồm Donetsk, Kherson, Kharkiv, Zaporizhia,... Khốc liệt nhất là tại TP Pokrovsk (Donetsk), nơi quân Ukraine phải đối phó với hàng chục đòn tiến công của Nga mỗi ngày. Tại mặt trận Kursk, quân Nga thực hiện hàng loạt cuộc không kích và pháo kích, gia tăng sức ép lên các cứ điểm của Ukraine.

Mỗi ngày, Bộ Quốc phòng Nga cũng thông báo liên tục chặn đứng các mũi đánh của Kiev, gây tổn thất nặng cho quân Ukraine. Quân Nga trên nhiều mặt trận gây ra hàng trăm thương vong cho đối phương, phá hủy hàng loạt xe cơ giới, pháo dã chiến và trạm tác chiến điện tử. Nga cũng liên tiếp tấn công các cơ sở sản xuất và kho đạn của Ukraine, đồng thời bắn hạ nhiều UAV và vũ khí hạng nặng của Kiev, theo hãng thông tấn TASS.

Trước tình hình trên, quốc tế liên tục lên tiếng kêu gọi hai bên ngồi lại với nhau tìm lối thoát cho cuộc chiến đã kéo dài hơn ba năm qua.

Tổng thống Trump đã nhiều lần gây sức ép buộc Moscow và Kiev đàm phán. Ngày 13-5, ông Steve Witkoff - đặc phái viên của ông Trump - cho biết tổng thống Mỹ đã đưa ra tối hậu thư cho cả Nga và Ukraine liên quan vấn đề đàm phán hòa bình. Theo ông Witkoff, Tổng thống Trump đã nhấn mạnh rằng Nga và Ukraine cần sớm ngồi vào bàn đàm phán trực tiếp, nếu không Washington sẽ rút vai trò trung gian hòa giải.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại diễn đàn đầu tư ở Saudi Arabia ngày 13-5. Ảnh: AFP

Trung Quốc đã bày tỏ sự ủng hộ với đề xuất của Tổng thống Putin về tổ chức đàm phán trực tiếp giữa Nga và Ukraine tại Thổ Nhĩ Kỳ. Theo tờ China Daily, Bắc Kinh hy vọng Nga và Ukraine sẽ tìm ra một con đường hướng tới “một thỏa thuận hòa bình công bằng, bền vững, có tính ràng buộc và được tất cả các bên chấp nhận thông qua đối thoại và đàm phán”.

Trong bài phát biểu đầu tiên sau khi được bầu làm người đứng đầu Giáo hội Công giáo, Giáo hoàng Leo XIV đã kêu gọi một “nền hòa bình thực sự và lâu dài” ở Ukraine, theo hãng tin Reuters.

Tuy có khác nhau về lập trường liên quan hòa đàm trực tiếp giữa Nga và Ukraine, song các nước châu Âu, châu Á, Mỹ Latinh và Caribe đều bày tỏ kỳ vọng rằng Moscow và Kiev có thể tìm tiếng nói chung, từ đó thiết lập nền hòa bình lâu dài cho Ukraine.

DƯƠNG KHANG