Ngân hàng bứt phá và giữ ngôi đầu tín nhiệm của hệ thống

Ngân hàng bứt phá và giữ ngôi đầu tín nhiệm của hệ thống

Kể từ sau đại dịch Covid-19 đến nay, kinh tế thế giới bước vào một thời kỳ đầy bất ổn, đặc biệt là khi “triều đại Trump 2.0” bắt đầu. Mặc dù giới phân tích tài chính thế giới đã dự báo không ít rủi ro nhưng rất ít ai hình dung mức độ tác động tiêu cực như đã thấy từ “thương chiến” do Tổng thống Mỹ khởi tạo, chính sách lãi suất của FED và hành trình phi mã triền miên của giá vàng.

MÔI TRƯỜNG KINH DOANH BẤT TRẮC VÀ BẤT ĐỊNH

Một chuyên gia tài chính nói với phóng viên Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy rằng, trong 5 năm trở lại đây, “bất định”, “bất trắc” là những từ khóa ám ảnh đối với mỗi quyết sách điều hành kinh tế ở hầu khắp các quốc gia. Điều đó khiến cho không một chính phủ nào có thể hoạch định một chiến lược dài hơi cũng như đảm bảo chắc chắn rằng những kế hoạch hành động trở nên khả thi.

Đáng quan ngại hơn, sau những gì diễn ra, dường như đang hiển thị xu hướng thay đổi cấu trúc kinh tế ở quy mô toàn cầu từ “toàn cầu hóa” là chủ đạo thì bây giờ là “bảo hộ, “phân cực”, song hành với lý thuyết “chủ nghĩa thực dân kiểu mới”.

Đó là, thay vì đô hộ, lấn chiếm đất đai, đã hình thành trào lưu, xu thế áp đặt về tiêu dùng, công nghệ (ví dụ như AI). Bất cứ ở đâu trên thế giới đều nhắc đến AI nhưng sản xuất chip, đặc biệt là những con chip có thể giải quyết hàng triệu thuật toán trong vài giây thì chỉ có một vài nước khác. Vì vậy, cuộc chơi áp đặt công nghệ nằm trong tay những quốc gia sở hữu thế mạnh này.

Với những nước đang phát triển và nền kinh tế có độ mở cao như Việt Nam, rất khó tránhh khỏi những tác động tiêu cực từ bên ngoài. Đơn cử như ở lĩnh vực xuất nhập khẩu, kể từ sau đại dịch Covid-19, hoạt động này gặp rất nhiều khó khăn, một phần đến từ chuỗi cung ứng bị đứt gãy và giá nguyên vật liệu tăng, một phần bởi doanh số xuất khẩu bị thu hẹp do người tiêu dùng các nước thắt chặt chi tiêu. Trong khi đó, xuất khẩu đóng góp tỷ trọng lớn của GDP, năm 2024, tỷ trọng này là 35,2% (Tổng cục Thống kê).

Khó khăn của khu vực sản xuất kinh doanh sẽ được phản ảnh ngay vào kết quả hoạt động ngân hàng, đặc biệt là chỉ số thu nhập ròng và nợ xấu.

Mới đây, trong báo cáo “Cập nhật tình hình kinh tế Việt Nam” tháng 9/2025 của WB nêu: mặc dù chất lượng tài sản hệ thống ngân hàng theo báo cáo là ổn định nhưng đã xuất hiện những rủi ro tiềm tàng. Việc tái cấu trúc nợ, gia hạn nợ cũng như tỷ lệ dự phòng rủi ro giảm sẽ phản ánh vào nợ xấu.

“ Tỷ lệ nợ xấu của 27 ngân hàng thương mại lớn đã tăng lên khoảng 3,8% theo ước tính trong Q1-2025, so với mức 3,6% trong Q4-2024, trong khi nợ xấu trên toàn hệ thống được đánh giá tăng từ 5,0% năm 2024 lên 5,3% (trên bảng cân đối) vào tháng 2/2025”, báo cáo WB viết.

Cũng theo WB, đến tháng 12/2024, Thông tư số 02/2023 cho phép các ngân hàng được cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ đã hết hiệu lực, do đó các ngân hàng phải ghi nhận rủi ro đối với các khoản nợ được tái cơ cấu, dẫn đến nợ xấu dự kiến tăng lên trong năm 2025.

Tỷ lệ nợ xấu đã và đang ổn định. Nguồn: Fiingroup Research

Ngoài ra, chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng được nâng lên cũng khiến cho chất lượng tín dụng có thể bị ảnh hưởng và nợ xấu mới sẽ gia tăng trong trung hạn trong trường hợp các ngân hàng nới lỏng các tiêu chuẩn cho vay để đảm bảo chỉ tiêu.

Đồng thời, dự phòng trong khu vực ngân hàng sẽ giảm nếu quản lý rủi ro dựa trên tài sản thế chấp. Tỷ lệ dự phòng rủi ro vốn vay/nợ xấu đã giảm gần một nửa trong ba năm qua, điều này cho thấy năng lực hấp thụ tổn thất của khu vực ngân hàng đã và đang bị suy giảm đáng kể.

Tỷ lệ dự phòng nợ xấu của các ngân hàng niêm yết. Nguồn: Fiingroup Research

NGÂN HÀNG KINH DOANH VÀ QUẢN TRỊ NHƯ THẾ NÀO?

Kinh doanh trong bối cảnh nhiều áp lực như vậy nhưng mới đây, S&P quyết định nâng đánh giá nhà phát hành dài hạn năm 2025 của Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) từ mức BB lên BB+, triển vọng Ổn định; ghi nhận sức mạnh tín dụng nội tại của Vietcombank.

Ông Lê Hoàng Tùng, Phó Tổng Giám đốc Vietcombank cho biết: “Việc S&P nâng hạng tín nhiệm Vietcombank lên BB+ cho thấy sức mạnh tài chính, quản trị rủi ro và chiến lược phát triển bền vững của ngân hàng”.

Hệ số tín nhiệm BB+ dài hạn thể hiện sự đánh giá năng lực trả nợ tốt của một định chế khi phát hành các công cụ nợ trong nước và quốc tế. Mức BB+ đồng nghĩa với “tờ giấy thông hành” giúp doanh nghiệp/ngân hàng đàm phán mức lãi suất rẻ hơn khi vay nợ bởi nguyên tắc “rủi ro thấp, lãi suất thấp”.

Số liệu kinh doanh 6 tháng đầu năm 2025 của Vietcombank cho thấy, tổng tài sản ngân hàng đạt trên 2,2 triệu tỷ đồng, tăng 6,4% so với cuối năm 2024. Tổng dư nợ cấp tín dụng đối với nền kinh tế tăng gần 7,5% so với cuối năm 2024. Cơ cấu tín dụng tiếp tục chuyển dịch theo hướng chất lượng, hiệu quả, bền vững.

Đặc biệt, tỷ lệ nợ xấu được kiểm soát ở mức dưới 1%, thấp nhất trong số các tổ chức tín dụng có quy mô lớn; tỷ lệ dự phòng bao phủ nợ xấu đạt khoảng 219%, cao nhất hệ thống ngân hàng. Thu nợ ngoại bảng đạt trên 1,9 nghìn tỷ đồng, tăng 40% so với cùng kỳ năm 2024. Tỷ lệ CIR (Cost-to-Income Ratio – đánh giá hiệu quả hoạt động được kiểm soát tốt và dự kiến giảm so với năm ngoái. Cùng đó, ngân hàng tiếp tục giữ vị trí số 1 thị trường về quy mô vốn hóa và lợi nhuận.

Ông Lê Hoàng Tùng, Phó Tổng Giám đốc Vietcombank

Bên cạnh kết quả kinh doanh tích cực, Vietcombank luôn giữ vai trò là ngân hàng chủ lực, chủ đạo trong việc thực thi các chính sách tiền tệ quốc gia, thực hiện trách nhiệm của doanh nghiệp với xã hội:

- Trong 6 tháng đầu năm 2025, ngân hàng đã và đang triển khai 22 chương trình giảm lãi suất cho vay với doanh nghiệp và người dân, tổng số khách hàng được giảm lãi suất là gần 28 nghìn khách hàng với dư nợ đạt hơn 715 nghìn tỷ đồng, số tiền miễn giảm đạt hơn 3,5 nghìn tỷ đồng; Triển khai sản phẩm tín dụng đặc biệt mang tên “Nhà mới thành đạt” cho người trẻ mua nhà ở với tổng quy mô lên tới 10 nghìn tỷ đồng.

- Bên cạnh việc tài trợ các dự án, công trình trọng điểm quốc gia, Vietcombank tiên phong tài trợ vốn cho các ngành phát triển bền vững, các lĩnh vực ưu tiên. Tín dụng cho lĩnh vực ưu tiên tăng trưởng tốt, quy mô chiếm khoảng 33% tổng dư nợ tín dụng.

- Trong 6 tháng đầu năm 2025, Vietcombank đã cam kết, thực hiện 417 tỷ đồng tài trợ cho các chương trình an sinh xã hội tại nhiều địa phương trong cả nước.

Với những kết quả đã đạt được trong 6 tháng đầu năm 2025, Vietcombank tiếp tục là doanh nghiệp niêm yết có quy mô vốn hóa lớn nhất thị trường, đứng trong số 100 ngân hàng niêm yết có quy mô vốn hóa lớn nhất thế giới, ghi danh trong Top 30 thương hiệu giá trị nhất Đông Nam Á (theo công bố của Kantar BrandZ - tổ chức nghiên cứu thị trường uy tín hàng đầu thế giới).

CHUYÊN GIA NÓI GÌ VỀ VIỆC NÂNG HẠNG LÊN BB+ CỦA VIETCOMBANK?

Trao đổi với phóng viên VnEconomy/Tạp chí Kinh tế Việt Nam, ông Nguyễn Anh Quân, Trưởng khối Xếp hạng Tín nhiệm Ngân hàng, FiinRatings cho biết, S&P gần đây thực hiện nâng hạng tín nhiệm 3 ngân hàng thương mại của Việt Nam dựa trên cơ sở về việc điều chỉnh đánh giá “Rủi ro hệ thống ngân hàng quốc gia - Banking Industry Country Risk Assessment, hay BICRA” từ mức điểm 9/10 lên mức 8/10 (điểm càng thấp thể hiện mức độ đánh giá rủi ro càng thấp).

Sự điều chỉnh này phản ánh quan điểm của họ về triển vọng tích cực với nền kinh tế Việt Nam, cũng như các chính sách cải cách, quản trị của Chính phủ sẽ giúp củng cố năng lực của hệ thống ngân hàng Việt Nam. Việc mức điểm BICRA được cải thiện cũng trực tiếp ảnh hưởng tới đánh giá của S&P về tỷ lệ an toàn vốn điều chỉnh của các ngân hàng, trong đó có Vietcombank, dẫn tới đánh giá về “Hồ sơ vốn” và “Khả năng sinh lời - Capital and Earnings” của các ngân hàng này được tốt hơn.

"Trong 12–24 tháng tới, tỷ lệ nợ xấu có thể tăng nhẹ lên khoảng 1,2%, song vẫn thấp đáng kể so với mức trung bình 4,0%-5,0% của ngành ngân hàng. Bên cạnh đó, tỷ lệ bao phủ rủi ro tín dụng trên 200% giúp Vietcombank duy trì nguồn dự phòng dồi dào, đủ để hấp thụ các khoản lỗ có thể phát sinh liên quan tới rủi ro tín dụng của các khoản vay".

Ông Nguyễn Anh Quân, Trưởng khối Xếp hạng Tín nhiệm Ngân hàng, FiinRatings

Ngoài ra, S&P cũng điều chỉnh nâng mức đánh giá về Vị thế rủi ro (Risk Position) của Vietcombank, phản ánh quan điểm về hồ sơ rủi ro của Vietcombank sẽ duy trì ổn định bất chấp những biến động của kinh tế vĩ mô.

Cũng theo ông Quân, Vietcombank có khẩu vị rủi ro khá thấp và thận trọng, đặc biệt trong nhóm ngân hàng lớn.

Trong giai đoạn 2020-2024, tốc độ tăng trưởng kép (CAGR) danh mục cho vay của Vietcombank chỉ ở mức 11,5%, thể hiện sự tăng trưởng ổn định hơn mặt bằng chung của ngành. Về danh mục chứng khoán đầu tư, cũng trong giai đoạn trên, Vietcombank luôn giữ mức nắm giữ chứng khoán nợ cho các tổ chức kinh tế trong nước phát hành (Trái phiếu doanh nghiệp) ở mức ổn định, chiếm khoảng 4-11% vốn chủ sở hữu; mức này cũng là mức thấp hơn so với mặt bằng chung các ngân hàng. Do đó, khẩu vị rủi ro thấp của Vietcombank, cũng được phản ánh qua tỷ lệ nợ xấu được duy trì ở mức rất thấp (thấp hơn 1,0% kể từ năm 2018), và thường xuyên trong nhóm số ít các ngân hàng có tỷ lệ này thấp nhất của cả ngành.

Bên cạnh đó, FiinRatings cũng đồng quan điểm với S&P về năng lực quản trị rủi ro của Vietcombank, là một trong những thế mạnh nổi bật của ngân hàng. Trong khi một số ngân hàng tư nhân được coi là thận trọng hơn vì mô hình kinh doanh đa dạng và mở rộng linh hoạt, Vietcombank vẫn nổi bật với năng lực quản trị rủi ro chuyên nghiệp và vững vàng, được các tổ chức quốc tế như S&P ghi nhận.

Nguyễn Hoài