Về đề xuất đánh thuế mua bán vàng: Chuyên gia nói gì?

Chính phủ ban hành Nghị quyết số 278/NQ-CP theo nội dung phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 9.2025, trong đó có nội dung đưa thu nhập từ hoạt động giao dịch mua bán vàng vào diện chịu thuế thu nhập cá nhân.

Mục tiêu của chính sách là nâng cao tính minh bạch của thị trường, hạn chế đầu cơ vàng. Chính phủ giao Bộ Tài chính phối hợp với Ngân hàng Nhà nước thống nhất nội dung này trong dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế).

Đề xuất này cũng khiến không ít ý kiến băn khoăn. Nhiều người cho hay chỉ mua vàng “phòng thân” với số lượng rất nhỏ thì khi bán vẫn phải chịu thuế liệu có phù hợp? Thậm chí nhiều ý kiến lo lắng vàng “hồi môn” hoặc được cho tặng, khi bán thì tính thuế ra sao?

Băn khoăn với đề xuất đánh thuế giao dịch vàng

Trao đổi với phóng viên Một Thế Giới, chuyên gia kinh tế Lê Bá Chí Nhân cho rằng đây là đề xuất đáng chú ý.

Theo ông Nhân, thu nhập từ chứng khoán, bất động sản đã được đánh thuế, thì việc đánh thuế với vàng cũng khiến hệ thống thuế công bằng hơn, tránh người đầu tư vàng được “ưu tiên”. Ngoài ra, Nhà nước cũng thêm nguồn thu ngân sách.

Dù vậy, thị trường vàng miếng, vàng trang sức hiện nay chủ yếu giao dịch tiền mặt, chưa có hệ thống theo dõi điện tử đồng bộ. Việc thu thuế đòi hỏi cơ chế ghi nhận, báo cáo giao dịch, chia sẻ dữ liệu giữa doanh nghiệp kinh doanh vàng và cơ quan thuế.

Chưa kể, nếu cách tính thuế quá phức tạp hoặc mức thuế cao, người dân có thể chuyển sang giao dịch không chính thức để tránh thuế, hình thành thị trường vàng “chợ đen”.

Ngoài ra, ông Nhân cũng cho rằng không đánh thuế vào việc mua vàng, mà đánh vào phần chênh lệch (lợi nhuận) khi bán vàng - tức là tương tự việc đánh thuế lãi từ chứng khoán, lãi từ chuyển nhượng bất động sản.

“Nói cách khác, nếu người dân mua vàng chỉ để cất giữ và không bán thì không phát sinh thuế. Chỉ khi bán có lãi mới tính thuế trên phần lãi ròng, giống như đánh thuế trên “khoản thu nhập tăng thêm” chứ không phải đánh trên vốn gốc”, ông Nhân nói.

Theo ông Nhân, người dân đầu cơ vàng chủ yếu do lo ngại lạm phát, mất giá tiền đồng hoặc thiếu kênh đầu tư an toàn. Nếu các yếu tố kinh tế vĩ mô không ổn định, việc tăng thuế chỉ làm người dân tìm cách khác để trú ẩn tài sản.

Cũng nói với Một Thế Giới, ông Nguyễn Văn Được, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Tư vấn thuế Việt Nam (VTCA), Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín, cho rằng lâu nay không có quy định rõ ràng về cá nhân kinh doanh vàng miếng.

Do đó, tình trạng này dẫn đến việc đầu cơ, thao túng giá để lũng đoạn thị trường. Ngân hàng Nhà nước từng chỉ ra tại một ngân hàng và công ty vàng liên quan có nhiều cá nhân giao dịch vàng miếng lên tới hàng nghìn tỉ đồng/năm.

Với cá nhân mua bán vàng miếng hoặc vàng nhẫn cho các mục đích tích lũy thông thường, ông Được cho rằng khó đánh thuế trên chênh lệch giá mua bán vì nhiều người đã mua vàng tích trữ từ nhiều năm trước. Thời điểm đó việc quản lý hóa đơn, chứng từ chưa được thực hiện đồng bộ nên không có cơ sở để xác định chính xác giá mua.

“Không nên đánh thuế thu nhập cá nhân dựa trên chênh lệch giá mua, bán vàng mà chỉ nên tính trên giá bán ra, với mức thuế là 1,5% (trong đó, thuế giá trị gia tăng là 1% và thuế thu nhập cá nhân là 0,5%)", ông Được kiến nghị.

Ông Nguyễn Văn Được - Ủy viên Ban Chấp hành Hội Tư vấn thuế Việt Nam (VTCA), Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín

Ngoài ra, ông Được cũng đề xuất đánh thuế giá trị gia tăng đối với vàng miếng. Lý do là vàng trang sức và vàng mỹ nghệ thường được pha trộn với kim loại khác và chế tác thành sản phẩm hoàn chỉnh, do đó nó được xem là hàng hóa.

Với loại vàng này, khi giao dịch sẽ phải chịu thuế giá trị gia tăng, thuế xuất khẩu và nếu thuộc doanh nghiệp kinh doanh thì còn chịu thêm thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo quy định hiện hành, cả doanh nghiệp, hộ kinh doanh và cá nhân khi nhập khẩu hoặc bán vàng miếng đều thuộc đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng.

Điều này do trước đây Nhà nước độc quyền nhập khẩu vàng nguyên liệu và sản xuất vàng miếng thông qua Công ty SJC. Nhưng hiện nay Chính phủ ban hành Nghị định 232, Nhà nước đã xóa bỏ độc quyền nhập khẩu vàng và sản xuất vàng miếng. Do đó, vàng miếng được coi là một loại hàng hóa thì cần xem xét sửa đổi luật để áp dụng thuế giá trị gia tăng.

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn, Giám đốc Công ty Luật TGS cho rằng một trong những vấn đề then chốt là phân loại đối tượng chịu thuế. Ông Tuấn đề nghị cần làm rõ thế nào là “cá nhân kinh doanh vàng miếng” để phân biệt giữa người mua vàng để tích trữ lâu dài và người đầu cơ, lướt sóng.

“Việt Nam có thể học hỏi về cách đặt ngưỡng tối thiểu và áp dụng thuế dựa trên lợi nhuận thực tế để vừa kiểm soát đầu cơ, vừa đảm bảo công bằng với các nhà đầu tư cá nhân hợp pháp”, ông Tuấn nói.

Lam Thanh