Ngăn lạm dụng ưu đãi thuế qua tài trợ khoa học công nghệ

Sáng ngày 14/6, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, điều hành của Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội đã thông qua Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi).

Với 452 đại biểu Quốc hội tham gia biểu quyết tán thành, đạt tỷ lệ 94,56% tổng số đại biểu Quốc hội, Quốc hội đã thông qua Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi). Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 1/10/2025 và áp dụng cho kỳ tính thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2025.

Thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi), Chủ nhiệm Phan Văn Mãi cho biết, có ý kiến đề nghị khoản 4 Điều 4 cần cân nhắc kéo dài thời gian miễn thuế lên 5 năm đối với những lĩnh vực trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và được ưu tiên như y tế, dược phẩm và công nghệ sinh học AI cũng như công nghệ mới.

Về nội dung này, UBTVQH giải trình, luật hiện hành đã quy định thu nhập từ việc thực hiện hợp đồng nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, sản phẩm đang trong thời kỳ sản xuất thử nghiệm, sản phẩm làm ra từ công nghệ mới lần đầu áp dụng tại Việt Nam thuộc diện được miễn thuế.

Các văn bản hướng dẫn dưới luật cũng đã quy định chi tiết về đối tượng, tiêu chí, điều kiện, nội dung được miễn thuế của khoản thu nhập này đồng thời, quy định cụ thể thời hạn miễn thuế tối đa không quá 1 năm kể từ ngày bắt đầu có doanh thu.

Quốc hội đã thông qua Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi) sáng ngày 14/6/2025.

Trên cơ sở tổng kết, đánh giá quy định hiện hành, dự thảo luật đã nới rộng thời gian được miễn thuế đối với khoản thu nhập này (được miễn thuế tối đa không quá 3 năm) so với quy định hiện hành để thể chế hóa chủ trương, định hướng ưu đãi đối với lĩnh vực khoa học, công nghệ.

"Việc kéo dài hơn nữa thời gian miễn thuế có thể dẫn đến tình trạng ưu đãi dàn trải, xói mòn cơ sở thuế. Đồng thời, ngoài các ưu đãi được quy định tại khoản 4 Điều 4, dự thảo Luật đã bổ sung nhiều quy định ưu đãi ở mức cao đối với lĩnh vực khoa học công nghệ, phát triển công nghệ. Do đó, UBTVQH xin Quốc hội cho giữ như dự thảo luật", Chủ nhiệm Phan Văn Mãi nêu.

Cũng theo Chủ nhiệm Phan Văn Mãi, có ý kiến đề nghị đối với khoản tài trợ nhận được cho hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (khoản 8 Điều 4) cần quy định chặt chẽ hơn để bảo đảm doanh nghiệp sử dụng khoản tài trợ đúng mục đích cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; nếu sử dụng sai mục đích thì xử lý theo quy định của pháp luật.

Có ý kiến đề nghị quy định này cần được xử lý để bảo đảm tính thống nhất về định hướng với dự thảo Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, để thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW. Có ý kiến đề nghị cân nhắc thận trọng việc cho phép miễn thuế đối với khoản tài trợ nêu trên nhận được từ các doanh nghiệp có quan hệ liên kết.

Về nội dung này, UBTVQH giải trình, dự thảo luật đã giao Chính phủ quy định chi tiết các nội dung liên quan đến khoản thu nhập được miễn thuế, trong đó có khoản tài trợ cho nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mà doanh nghiệp nhận được.

Tuy nhiên, để bảo đảm tính rõ ràng, chặt chẽ, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, UBTVQH đã chỉnh lý dự thảo luật theo hướng bổ sung quy định trường hợp khoản tài trợ nhận được mà doanh nghiệp sử dụng không đúng mục đích cho hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thì bị truy thu thuế và xử phạt vi phạm theo quy định của pháp luật.

"Về khoản tài trợ nhận được từ doanh nghiệp có quan hệ liên kết cho các hoạt động như phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đúng như lo ngại của ĐBQH, quy định này tiềm ẩn rủi ro bị lợi dụng để thực hiện chuyển lợi nhuận, chuyển giá, làm giảm nghĩa vụ thuế khi giữa doanh nghiệp cho và doanh nghiệp nhận tài trợ là các bên có quan hệ liên kết, đặt trong bối cảnh các khoản chi cho phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số thường rất lớn, phạm vi rộng và việc định giá theo thị trường là khó khả thi.

Quy định này có thể sẽ ảnh hưởng đáng kể đến số thuế nộp ngân sách Nhà nước của các doanh nghiệp có quan hệ liên kết tài trợ lẫn nhau", ông Mãi nêu.

Để bảo đảm sự thống nhất về định hướng triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW, Bộ Khoa học và Công nghệ (Cơ quan chủ trì soạn thảo Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo) đã có ý kiến đề nghị chỉnh lý dự thảo đối với nội dung này, trong đó quy định khoản tài trợ được miễn thuế là phải nhận được từ các doanh nghiệp không có mối quan hệ liên kết.

Trên cơ sở đề nghị của Bộ Khoa học và Công nghệ, ý kiến chính thức của Chính phủ về nội dung này tại Công văn số 508/CP-KTTH ngày 12/6/2025, dự thảo Luật Thuế TNDN (sửa đổi) đã được chỉnh lý để tiếp thu các nội dung về miễn thuế TNDN đối với những khoản tài trợ trong lĩnh vực này, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất về cách thức xử lý giữa các dự thảo Luật.

Cụ thể, khoản tài trợ từ doanh nghiệp không có mối quan hệ liên kết, tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước cho hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi; khoản hỗ trợ trực tiếp từ ngân sách nhà nước và từ quỹ hỗ trợ đầu tư do Chính phủ thành lập là khoản thu nhập được miễn thuế. Theo đó, nội dung liên quan đến thuế TNDN sẽ được quy định trong Luật Thuế TNDN, không quy định tại Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Thu An