Ngành cá tra chuyển tư duy từ 'sản lượng' sang 'giá trị cao'

Năm 2025, xuất khẩu cá tra đạt trên 2 tỷ USD.

Chiều 29/12/2025 tại TP. Cần Thơ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với UBND TP. Cần Thơ tổ chức Hội nghị tổng kết ngành hàng cá tra năm 2025 và triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm năm 2026. Hội nghị diễn ra trong bối cảnh ngành cá tra vừa ghi nhận những kết quả tích cực, vừa phải đối diện với những thách thức mới từ biến động chính trị, thương mại, thuế quan và yêu cầu ngày càng cao của thị trường quốc tế.

TỪ THÁCH THỨC ĐẾN CƠ HỘI TÁI ĐỊNH VỊ

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, năm 2025, ngành cá tra tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong cơ cấu nuôi trồng thủy sản và xuất khẩu của cả nước. Diện tích thả nuôi ước đạt hơn 5.500 ha, sản lượng khoảng 1,74 triệu tấn, tăng 6% so với năm 2024.

Kim ngạch xuất khẩu cá tra năm 2025 ước đạt khoảng 2,1 tỷ USD, tăng 5% so với năm 2024, đóng góp quan trọng vào kỷ lục xuất khẩu trên 70 tỷ USD của toàn ngành nông nghiệp. Đáng chú ý, cơ cấu thị trường xuất khẩu cá tra đang có sự thay đổi rõ nét. Thị trường Trung Quốc chiếm trên 22%, vượt Hoa Kỳ (trên 20%); trong khi thị trường châu Âu tăng trưởng tốt nhờ các kế hoạch ứng phó kịp thời.

Quang cảnh hội nghị diễn ra tại Cần Thơ. Ảnh VPG.

Những con số này cho thấy hiệu quả sản xuất và giá trị gia tăng của ngành cá tra tiếp tục được cải thiện. Hoạt động sản xuất nhìn chung ổn định, từng bước thích ứng với các yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường về chất lượng, truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm và phát triển bền vững. Đồng thời, ngành cũng cho thấy khả năng thích ứng linh hoạt trước những biến động khó lường của chuỗi cung ứng toàn cầu.

Định hướng cho năm 2026 và các giai đoạn tiếp theo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhận định những biến động về chính trị, thương mại và thuế quan vừa là thách thức, vừa là “phép thử” đối với năng lực thích ứng của ngành cá tra, đồng thời cũng là cơ hội để tái định vị ngành hàng theo hướng bền vững hơn.

Bộ thẳng thắn chỉ rõ, nếu tiếp tục phát triển theo lối mòn cũ, dựa vào tăng sản lượng, chi phí thấp, sản phẩm đơn điệu và cạnh tranh bằng giá rẻ, thì ngành cá tra sẽ rất khó duy trì lợi thế cạnh tranh trong trung và dài hạn. Từ thực tiễn đó, ngành cá tra được định hướng chuyển từ tư duy “sản lượng” sang tư duy “giá trị”, coi đây là bước chuyển mang tính chiến lược, quyết định khả năng trụ vững của ngành trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Thực tế cho thấy, năm 2025 ngành cá tra ghi nhận sự suy giảm cả về diện tích ương nuôi giống và cơ sở sản xuất giống, dẫn đến từ cuối tháng 7, giá cá giống liên tục tăng, đột biến lên mức 80.000-85.000 đồng/kg. Trong bối cảnh đó, nếu giá cá thương phẩm thấp, người nuôi sẽ đứng trước nguy cơ thua lỗ.

Bộ yêu cầu nâng cao vai trò dẫn dắt của các viện nghiên cứu, trung tâm giống và doanh nghiệp đầu tàu trong chuỗi giá trị cá tra. Đồng thời, đề xuất đưa vào danh mục đầu tư trung hạn giai đoạn 2026–2030 đối với cơ sở hạ tầng vùng sản xuất giống và vùng nuôi trồng thủy sản tập trung tại các địa phương trọng điểm như Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ, Tây Ninh…, qua đó hình thành các vùng sản xuất giống và vùng nuôi cá tra tập trung, có điều kiện hạ tầng phù hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.

DOANH NGHIỆP PHẢI THEO ĐUỔI GIÁ TRỊ, THAY VÌ BÁN GIÁ RẺ

Hiệp hội Cá tra Việt Nam (VINAPA) nhấn mạnh, chất lượng con giống là khâu then chốt của chuỗi ngành hàng cá tra ở Đồng bằng sông Cửu Long, song hiện nay chất lượng giống còn kém, tỷ lệ sống thấp. Cùng với thời tiết thất thường khiến cá dễ mắc bệnh ngoài mùa vụ, yêu cầu nâng cấp toàn diện khâu giống trở nên cấp thiết, nhất là khi thị trường nhập khẩu đòi hỏi tất cả các khâu trong chuỗi giá trị phải được chuẩn hóa.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: "Cần chấm dứt tình trạng phụ thuộc vào giống nhập lậu không rõ nguồn gốc". Ảnh: VPG.

Phát biểu kết luận hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến khẳng định: ngành cá tra đã trở thành ngành sản xuất hàng hóa quy mô lớn, có sức xuất khẩu mạnh mẽ dù mới hình thành chưa đầy 35 năm. Tuy nhiên, những điểm nghẽn về cơ chế chính sách đang kìm hãm sự phát triển của ngành, trong đó nổi bật là vấn đề giống và giá thành sản xuất.

Trước thực tế này, Thứ trưởng nhấn mạnh cần chấm dứt tình trạng phụ thuộc vào giống nhập lậu không rõ nguồn gốc; mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam phải chủ động 100% cá tra giống bố mẹ chất lượng cao, bảo đảm tính đồng đều để tối ưu hóa dây chuyền chế biến.

Ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Thứ trưởng cũng khuyến khích doanh nghiệp tận dụng phế phụ phẩm để tạo giá trị gia tăng, chuyển từ xuất khẩu thô sang chế biến sâu theo xu thế quốc tế; đồng thời đề nghị các doanh nghiệp chế biến cá tra chuyển mạnh sang mục tiêu giá trị, chất lượng và an toàn thực phẩm, thay vì chỉ định vị ở phân khúc giá rẻ. Theo đó, doanh nghiệp cần cân đối nguồn lực và diện tích nuôi phù hợp để bảo đảm đủ nguyên liệu, đồng thời nâng cấp vùng nuôi nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng cao của thị trường nhập khẩu.

Xác định chuyển đổi số là nhiệm vụ không thể tách rời để bảo đảm khả năng truy xuất minh bạch từ con giống đến sản phẩm cuối cùng, giúp cá tra Việt Nam tự tin hơn trên “bàn ăn thế giới”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến yêu cầu phải đẩy mạnh chuyển đổi số trong toàn chuỗi giá trị cá tra, gắn với quản lý vùng nuôi, kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc và thực hiện các biện pháp đo lường “Food carbon”, xác định lượng CO₂ phát thải, qua đó nâng cao tính minh bạch và khả năng tiếp cận các thị trường cao cấp.

Chu Khôi