Ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc thổi phồng doanh số với 'xe cũ giả dạng'?

Xe cũ nhưng chưa chạy km nào

Một nhân viên đang sửa chữa một chiếc ô tô cũ tại một chợ ô tô cũ ở Bắc Kinh, Trung Quốc. Ảnh: Reuters.

Những chiếc xe được gọi là “xe cũ 0 km" này chưa bao giờ được lái nhưng chúng đang được xuất khẩu dưới dạng đã qua sử dụng sang các thị trường như Nga, Trung Á và Trung Đông, cho phép các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc thể hiện sự tăng trưởng và loại bỏ những chiếc xe khó bán trong nước, theo đánh giá của Reuters về các tài liệu của chính phủ và các cuộc phỏng vấn với năm đại lý ô tô và nhà kinh doanh ô tô.

"Đây là kết quả của cuộc chiến giá cả kéo dài gần bốn năm khiến các công ty tuyệt vọng trong việc đặt bất kỳ doanh số nào có thể", Tu Le, người sáng lập công ty tư vấn Sino Auto Insights có trụ sở tại Michigan cho biết.

Thực tế này chỉ thu hút sự chú ý của quốc gia sau khi ông chủ của hãng sản xuất ô tô Trung Quốc Great Wall Motor công khai lên tiếng chỉ trích việc bán ô tô đã qua sử dụng không có quãng đường đi trong nước vào tháng 5 vừa qua.

Vào ngày 10 tháng 6, tờ Nhân dân Nhật báo của Trung Quốc cũng đã lên án việc bán ô tô đã qua sử dụng không có quãng đường đi trong nước. Nhân dân Nhật báo nêu vấn đề nhưng chiếc “xe cũ giả dạng” này đã đẩy giá xuống trong bối cảnh cuộc chiến giá cả trong nước ngày càng căng thẳng và kêu gọi "hành động quản lý cứng rắn" của các cơ quan quản lý để khôi phục trật tự.

Thị trường xuất khẩu xe cũ không số km của Trung Quốc được xác định hoạt động theo cách thức khi một chiếc xe mới xuất xưởng, một nhà xuất khẩu mua xe trực tiếp từ nhà sản xuất ô tô hoặc từ một đại lý, đăng ký xe bằng biển số xe Trung Quốc, sau đó ngay lập tức đánh dấu xe là xe cũ để vận chuyển ra nước ngoài. Trong quá trình này, nhà sản xuất ô tô ghi nhận xe đã bán và ghi lại doanh thu.

Đáng chú ý là vì các công ty xuất khẩu này vừa mua, vừa bán một chiếc xe duy nhất nên giá trị giao dịch gấp đôi so với giá trị giao dịch mua xe mới hoặc đã qua sử dụng, do đó, chính quyền địa phương mời họ mở cửa hàng trên lãnh thổ của mình để nhanh chóng thúc đẩy số liệu thống kê GDP, hai giám đốc điều hành giấu tên của ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc tiết lộ.

Chiến thuật này chỉ là một dấu hiệu cho thấy ngành công nghiệp ô tô của Trung Quốc hiện lớn nhất thế giới, đang cho phép sản xuất cung vượt cầu, thúc đẩy cuộc chiến giá cả trong nước kéo dài và dẫn đến các cáo buộc về việc "bán phá giá" ô tô trong nước ra nước ngoài.

Cui Dongshu, tổng thư ký của Hiệp hội ô tô chở khách Trung Quốc, thậm chí đã “ca ngợi” hoạt động này vào đầu tháng này trong một cuộc thảo luận trực tuyến do cổng thông tin tin tức của Tencent tổ chức, nói rằng đây là một kênh thay thế để các nhà sản xuất ô tô ở Trung Quốc tiếp cận một số thị trường ở nước ngoài mà họ có thể không tiếp cận được do các rào cản thương mại gia tăng trên toàn cầu.

Ông nói thêm rằng nó cũng giúp đáp ứng nhu cầu ở nước ngoài đối với ô tô do Trung Quốc sản xuất tại các quốc gia mà các thương hiệu Trung Quốc vẫn chưa thâm nhập.

Các hãng ô tô Trung Quốc cũng tìm cách đơn giản hóa thủ tục giấy tờ, đến phân bổ thêm hạn ngạch cho đăng ký xe địa phương, đến thành lập kho miễn phí cho ô tô đã qua sử dụng chưa chạy một dặm gần biên giới đất liền và biên giới trên biển của Trung Quốc.

Vào tháng 2 năm 2024, Ủy ban quy hoạch của thành phố Thâm Quyến ở phía nam, một trong những thành phố giàu có nhất Trung Quốc và là trung tâm công nghệ, nơi đặt trụ sở của Huawei và Tencent, đã cam kết mở rộng xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng chưa chạy một dặm như một phần trong nỗ lực đạt được mục tiêu xuất khẩu 400.000 xe các loại hàng năm.

Gần đó, thành phố Quảng Châu, miền Nam Trung Quốc, đã công bố vào đầu năm nay rằng họ đã tạo ra một cơ chế để hỗ trợ và đẩy nhanh việc xuất khẩu xe chạy bằng xăng không quãng đường bằng cách phân bổ thêm hạn ngạch cho các xe đăng ký tại địa phương.

Tình trạng kéo dài và hệ lụy

Một chiếc Xiaomi SU7 Ultra đã qua sử dụng được đỗ tại một chợ xe cũ ở Bắc Kinh, Trung Quốc tháng 6/2025. Ảnh: Reuters.

Thực tế này bắt đầu vào khoảng thời gian nào đó sau năm 2019 khi Trung Quốc cho phép xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng sang các nước khác. Theo Wang Meng, một cố vấn của Hiệp hội đại lý ô tô Trung Quốc, hiện có hàng nghìn thương nhân tham gia vào việc bán ô tô mới như ô tô đã qua sử dụng để đủ điều kiện tham gia kênh này.

Trong số 436.000 xe chở khách và xe thương mại đã qua sử dụng mà Trung Quốc xuất khẩu vào năm 2024, 90% được ước tính là "xe chưa qua sử dụng", Wang cho biết.

Theo Hiệp hội ô tô chở khách Trung Quốc, Trung Quốc đã vượt qua Nhật Bản để trở thành nước xuất khẩu ô tô mới lớn nhất thế giới vào năm 2023 và đã xuất khẩu 6,41 triệu xe vào năm ngoái. Trong số này, khoảng 6% thực tế là ô tô đã qua sử dụng chưa qua sử dụng, theo ước tính của Wang.

Hai đại lý và hai chuyên gia trong ngành tính toán phần lớn ô tô đã qua sử dụng chưa qua sử dụng đều chạy bằng xăng và do đó ít được ưa chuộng trên thị trường Trung Quốc. Nhưng xe điện, vốn được chính phủ trợ cấp mua xe hào phóng, cũng chiếm một phần đáng kể.

Một ví dụ là Huanyu Auto, một công ty bán xe cũ tại thành phố Trùng Khánh phía tây Trung Quốc, đã mở rộng sang kinh doanh xe cũ không số km vào năm 2022. Doanh thu năm 2022 và 2023 rất tốt đến nỗi họ có thể kiếm được 10.000 nhân dân tệ (1.400 USD) tiền lãi từ một chiếc xe ô tô điện mà họ đã mua ở Trung Quốc với giá 40.000 nhân dân tệ bằng cách bán nó ở Trung Á, William Ng, giám đốc bộ phận thị trường quốc tế của công ty cho biết.

Tuy nhiên, những sự chỉ trích ngày càng gia tăng. Vào ngày 7 tháng 6, Zhu Huarong, chủ tịch của hãng sản xuất ô tô Trung Quốc Changan đã kêu gọi trấn áp việc xuất khẩu xe cũ không số km tại một hội nghị ô tô của Trung Quốc, nói rằng hành động này có thể "gây tổn hại rất lớn đến hình ảnh của các thương hiệu Trung Quốc" ở nước ngoài.

Xing Lei, nhà sáng lập công ty tư vấn AutoXing có trụ sở tại Massachusetts, chuyên phân tích thông tin chi tiết về các công ty xe điện Trung Quốc cho các nhà đầu tư nước ngoài, nhận định hoạt động này có thể khiến các nhà đầu tư nước ngoài đánh giá doanh số bán hàng của các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc một cách hoài nghi. "Bao nhiêu là thật hay bị thổi phồng? Không ai biết", ông nói.

Sự gia tăng của những chiếc ô tô mới được vận chuyển để bán với nhãn "đã qua sử dụng" đang củng cố thêm nỗi lo rằng Trung Quốc đang bán phá giá những chiếc xe được trợ cấp ra nước ngoài, vào thời điểm Bắc Kinh đang cố gắng tìm kiếm thị trường xuất khẩu bên ngoài Mỹ, hiện đang được bảo vệ nghiêm ngặt bằng thuế quan.

Một số quốc gia khác cũng lo ngại về vấn đề các dòng xe ồ ạt đổ vào sẽ lấn át các đại lý địa phương và gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng, đang bắt đầu phản ứng lại.

"Chúng tôi chắc chắn đang chứng kiến sự ma sát và căng thẳng ở những thị trường đã có nhà sản xuất tại đó", Michael Dunne, một nhà tư vấn theo dõi chặt chẽ ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc, đánh giá.

Vào năm 2023, Nga đã ban hành một sắc lệnh của chính phủ về việc cấm những chiếc ô tô đã qua sử dụng không có số km nào của các thương hiệu đã có nhà phân phối chính thức tại quốc gia này.

Các quốc gia khác hiện cũng đang tinh chỉnh các quy định về ô tô đã qua sử dụng bằng cách yêu cầu thời hạn dài hơn sau khi cấp phép hoặc sản xuất xe trước khi xe được phân loại là đã qua sử dụng.

Sự cạnh tranh ngày càng tăng từ những người mới tham gia như các cửa hàng nhỏ lẻ và thậm chí cả TikTokers bán ô tô đã qua sử dụng không có số km đã khiến hoạt động kinh doanh trở nên kém sinh lợi hơn.

Hoàng Lâm