Ngành nhựa Việt Nam: Từ bước đầu gian khó đến vị thế vững vàng trong nền công nghiệp quốc gia

Dây chuyền sản xuất ống HDPE DN2000 tại Nhà máy Nhựa Tiền Phong

Ngày 22/10/1990, Hiệp hội Nhựa Việt Nam (VPA) được thành lập theo Quyết định số 510/CNn-TCLĐ của Bộ Công nghiệp nhẹ (nay là Bộ Công thương). Đây là tổ chức xã hội - nghề nghiệp đầu tiên của ngành, ra đời trong bối cảnh Việt Nam bước vào thời kỳ đổi mới, chuyển mình sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

KHỞI NGUỒN CỦA HÀNH TRÌNH ĐỔI MỚI

Những năm đầu 1990, hầu hết nhà máy nhựa Việt Nam còn sử dụng thiết bị thủ công, nhập khẩu cũ từ châu Á. Thời điểm đó thị trường nội địa chủ yếu là hàng ngoại nhập, bởi ngành công nghiệp nhựa Việt Nam còn rất non trẻ, sản lượng chỉ khoảng 380.000 tấn/năm, mức tiêu thụ bình quân 3,8kg/người/năm, phần lớn nguyên liệu phải nhập khẩu. Trong hoàn cảnh khó khăn ấy, Hiệp hội Nhựa Việt Nam được thành lập với sứ mệnh gắn kết cộng đồng doanh nghiệp, đại diện tiếng nói ngành và thúc đẩy công nghiệp hóa.

Thế hệ đầu tiên của hiệp hội, ông Phạm Gia Được, nguyên Chủ tịch VPA nhiệm kỳ I và II (1990 -2002) hay ông Nguyễn Như Khuê, Tổng Giám đốc Công ty Bao bì Lotus, đã đặt nền móng, đưa VPA trở thành cầu nối giúp doanh nghiệp vượt qua thời kỳ sơ khai, hướng tới sản xuất hiện đại, chuyên nghiệp và hội nhập sâu với khu vực.

Ông Phạm Gia Được (1939 - 2024), nguyên tổng Giám đốc Liên hiệp Sản xuất – Xuất nhập khẩu (sau này là Tổng công ty Nhựa Việt Nam - Vinaplast), Chủ tịch Hiệp hội Nhựa Việt Nam nhiệm kỳ I và II (1990 – 2002) trong chuyến tham quan nhà máy sản xuất nhựa

Giai đoạn 1995 - 2010 chứng kiến bước nhảy vọt của ngành nhựa Việt Nam. Hàng loạt doanh nghiệp như Bình Minh, Tiền Phong, Rạng Đông, Duy Tân, Tân Tiến, Đại Đồng Tiến… được thành lập hoặc tái cấu trúc, tạo nên diện mạo mới cho ngành. Từ sản xuất thủ công, doanh nghiệp bắt đầu mạnh dạn đầu tư dây chuyền hiện đại, áp dụng công nghệ ép phun, ép đùn, ép thổi tự động, khuôn chính xác và robot hóa khâu đóng gói.

Sự đổi mới về công nghệ không chỉ nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, mà còn mở cánh cửa cho hàng Việt Nam vươn ra thị trường quốc tế. Từ kim ngạch xuất khẩu chỉ 200 triệu USD năm 2000, đến năm 2024 ngành nhựa đã đạt gần 10 tỷ USD, trở thành một trong 10 ngành xuất khẩu lớn nhất Việt Nam, đóng góp 6–7% giá trị sản xuất công nghiệp quốc gia.

Hình ảnh những nhà máy hoạt động tự động, sản phẩm nhựa “Made in Vietnam” xuất hiện trên kệ hàng ở châu Âu, Nhật Bản, Hoa Kỳ đã minh chứng cho một hành trình vượt lên bằng năng lực thực chất và tầm nhìn dài hạn của doanh nghiệp Việt.

Khi nền kinh tế đối mặt với biến động, VPA tiếp tục phát huy vai trò là cầu nối giữa Nhà nước và doanh nghiệp, góp phần định hình chính sách phát triển ngành. Hiệp hội đã hợp tác chặt chẽ với các cơ quan quản lý, tham gia tư vấn chính sách thuế, môi trường, và đặc biệt là các quy định liên quan đến quản lý rác thải nhựa và phát triển bền vững.

Trên trường quốc tế, VPA mở rộng hợp tác với các tổ chức uy tín như UNDP, NPAP, IFC, JICA, đồng thời là thành viên tích cực của Liên đoàn Công nghiệp Nhựa ASEAN (AFPI), Diễn đàn Nhựa châu Á (APF) và Hiệp ước Nhựa Toàn cầu (WPC). Mạng lưới kết nối ấy giúp doanh nghiệp Việt cập nhật xu thế công nghệ, tiêu chuẩn và thị trường toàn cầu.

Ông Nguyễn Đăng Cường, nguyên Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội nhiệm kỳ III (2002 - 2007), nhấn mạnh: Chiến công lớn nhất của Hiệp hội là giữ vững vị thế đại diện ngành và củng cố niềm tin hội viên. Sự đồng lòng của cộng đồng doanh nghiệp trong giai đoạn khó khăn tạo sức mạnh tập thể, khẳng định uy tín trong nước và quốc tế; đặc biệt là các doanh nghiệp dám đầu tư hiện đại, nâng chuẩn toàn ngành.

BƯỚC NGOẶT XANH - HƯỚNG TỚI NỀN CÔNG NGHIỆP TUẦN HOÀN

Bước sang kỷ nguyên mới, khi yêu cầu phát triển bền vững trở thành xu thế toàn cầu, ngành nhựa Việt Nam đã chủ động định hình lại mô hình phát triển theo hướng kinh tế xanh và tuần hoàn. Các doanh nghiệp hội viên VPA như Tập đoàn Stavian, Duy Tân, An Phát Holdings… đã tiên phong đầu tư vào nhựa tái chế, bao bì sinh học tự hủy và năng lượng sạch, ứng dụng công nghệ đạt chuẩn châu Âu nhằm giảm phát thải và nâng cao giá trị sản phẩm.

Hệ thống tái chế hiện đại với các dây chuyền Erema, Starlinger, NGR, Polystar giúp sản xuất hạt nhựa tái sinh đạt tiêu chuẩn châu Âu, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và giảm phát thải carbon, mở ra hướng đi bền vững cho ngành.

Cùng với đó, VPA đang thúc đẩy xây dựng khu công nghiệp tái chế chuyên biệt, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận công nghệ sạch, qua đó góp phần hiện thực hóa mục tiêu Net Zero và khẳng định vị thế của ngành nhựa Việt Nam trong tiến trình phát triển kinh tế xanh.

Hiện, ngành đã chủ động được khoảng 30% nguyên liệu đầu vào, với sự đóng góp của các nhà máy trong nước như Bình Sơn, Hyosung, Long Sơn, Nghi Sơn…, hướng tới mục tiêu giảm dần phụ thuộc nhập khẩu và phát triển công nghiệp hóa dầu nội địa.

Nhà máy của Công ty Cổ phần Lọc Hóa Dầu Bình Sơn

KHÁT VỌNG VƯƠN TẦM

35 năm qua là hành trình của khát vọng vươn lên, bản lĩnh vượt khó và tinh thần đổi mới sáng tạo. Từ vài chục cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, đến nay, ngành đã có hơn 4.000 doanh nghiệp, trong đó 90% là doanh nghiệp nhỏ và vừa, tạo việc làm ổn định cho hàng trăm nghìn lao động và đóng góp tích cực cho an sinh xã hội. Không chỉ tập trung vào phát triển kinh doanh, VPA và các hội viên còn luôn gắn kết phát triển bền vững với trách nhiệm cộng đồng thông qua các hoạt động thiện nguyện, hiến máu, trồng cây xanh, hỗ trợ đồng bào vùng lũ, và đặc biệt là tri ân các thương binh, bệnh binh những người đã hy sinh vì đất nước.

Ông Đinh Đức Thắng, Chủ tịch đương nhiệm của hiệp hội, nhấn mạnh thông điệp “Khát vọng vươn tầm”, tiếp tục đưa ngành nhựa hòa nhập cùng nhịp phát triển của đất nước, kiên định bước vào kỷ nguyên thịnh vượng và hội nhập. Trên hành trình mới, VPA sẽ tiếp tục là ngôi nhà chung của cộng đồng doanh nghiệp ngành nhựa, là nơi hội tụ trí tuệ, trách nhiệm và sáng tạo, cùng hướng tới tương lai bền vững và nhân văn”.

Ông Đinh Đức Thắng, Chủ tịch Hiệp hội Nhựa Việt Nam nhiệm kỳ VII (2023 - 2028)

Theo ông Thắng, ngành nhựa cần chủ động nguồn nguyên liệu để giảm nhập khẩu trên 70%, trong đó ngành công nghiệp hóa dầu nội địa phải được đẩy mạnh phát triển. Song song, ngành nhựa cần phát triển bền vững, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn, tăng cường thu gom và tái chế rác thải nhựa, đồng thời phấn đấu tăng trưởng cao nhằm đóng góp vào mục tiêu GDP hai chữ số của Chính phủ trong tương lai.

Hương Giang