Ngày Dân số thế giới năm 2025: Đề cao quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi

Toàn cảnh Lễ mít-tinh hưởng ứng Ngày Dân số thế giới năm 2025. (Nguồn: UNFPA)

Quan tâm, chăm lo cho công tác dân số

Phát biểu tại Lễ mít-tinh, bà Đào Hồng Lan, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Y tế, Phó Trưởng Ban thường trực Ban chỉ đạo quốc gia dân số và phát triển, nhấn mạnh, Pháp lệnh Dân số sửa đổi năm 2025 vừa được thông qua. Trong đó, quyền tự quyết về sinh sản của cá nhân và cặp vợ chồng được tôn trọng, phù hợp với sức khỏe, điều kiện và hoàn toàn tự nguyện. Tinh thần này phù hợp với thông điệp của Ngày Dân số thế giới năm nay “Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi”.

Đảng, Nhà nước Việt Nam luôn quan tâm đến công tác dân số và xác định quan điểm, định hướng tại Nghị quyết số 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “Dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

Pháp luật Việt Nam quy định “Mỗi cặp vợ chồng, cá nhân có quyền quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cặp vợ chồng, cá nhân trên cơ sở bình đẳng”. Quy định này là một trong những nội dung thể hiện rất rõ việc “trao quyền tự quyết về sinh sản”.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan phát biểu tại Lễ mít-tinh. (Nguồn: UNFPA)

Theo bà Đào Hồng Lan, Bộ Y tế đang tích cực tập trung xây dựng Luật Dân số và Chương trình mục tiêu quốc gia chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 với mục tiêu bảo đảm an sinh, sức khỏe, bình đẳng cho mọi người dân với nguyên tắc lấy con người là trung tâm, là mục tiêu của sự phát triển bền vững đất nước.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan đề nghị các ban, bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố tiếp tục quan tâm lãnh đạo, phân bổ ngân sách cho công tác dân số, nhất là trong bối cảnh thay đổi chính quyền địa phương hai cấp; đồng thời tích cực phối hợp trong quá trình xây dựng Luật Dân số và Chương trình mục tiêu quốc gia chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035.

"Việt Nam mong muốn trong thời gian tới tiếp tục nhận được sự hợp tác chặt chẽ của các tổ chức quốc tế, phái đoàn ngoại giao các nước và cộng đồng quốc tế chia sẻ, hỗ trợ để giải quyết hiệu quả trong việc ứng phó với xu thế mức sinh xuống thấp và già hóa dân số nhanh; đồng thời hỗ trợ xây dựng và hoàn thiện Luật Dân số", Bộ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh.

Điều phối viên Thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam Pauline Tamesis tại sự kiện. (Nguồn: UNFPA)

Tại Lễ mít-tinh, Điều phối viên Thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam Pauline Tamesis phát biểu: “Liên hợp quốc tại Việt Nam cam kết tiếp tục hợp tác chặt chẽ với chính phủ trong việc: đảm bảo tiếp cận phổ cập với các dịch vụ sức khỏe sinh sản có chất lượng; hỗ trợ thúc đẩy các chính sách dân số toàn diện; mở rộng giáo dục giới tính toàn diện phù hợp với độ tuổi và dịch vụ thân thiện với thanh niên; tăng cường hệ thống dữ liệu để phục vụ tốt hơn cho công tác lập kế hoạch và đầu tư”.

Thông qua bài trình bày tóm tắt về Báo cáo tình trạng dân số thế giới 2025, Trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam Matt Jackson ghi nhận nỗ lực của Việt Nam trong việc đảm bảo quyền tự quyết sinh sản về cho mọi người.

Ông Matt Jackson nói: “Không thể có phát triển bền vững nếu thiếu đi quyền tự quyết về sinh sản. Khi đảm bảo quyền được lựa chọn của mỗi người, chúng ta đang trao quyền cho các gia đình, thúc đẩy bình đẳng giới và mở ra tiềm năng của thay đổi dân số. UNFPA tái khẳng định cam kết đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam trong quá trình xây dựng Luật Dân số mới và triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035”.

Trưởng Đại diện UNFPA tại Việt Nam Matt Jackson ghi nhận nỗ lực của Việt Nam trong việc đảm bảo quyền tự quyết sinh sản về cho mọi người. (Nguồn: UNFPA)

Nỗ lực nâng cao chất lượng cuộc sống cho mọi người dân

Trong hơn ba thập kỷ qua, kể từ sau Hội nghị quốc tế về dân số và phát triển (ICPD - 1994), Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đóng góp thiết thực vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững. Công tác dân số đã góp phần tích cực vào tăng trưởng kinh tế, thu hẹp bất bình đẳng và tiến bộ xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Từ năm 2006-2021, Việt Nam đã đạt và duy trì mức sinh thay thế; duy trì mức độ gia tăng dân số phù hợp. Quy mô dân số năm 2024 đạt hơn 101 triệu người. Việt Nam đang ở thời kỳ dân số vàng, tạo ra những lợi thế to lớn cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Chất lượng dân số, chỉ số phát triển con người (HDI) của nước ta không ngừng tăng lên. Tuổi thọ bình quân người Việt Nam ngày càng được nâng cao và đạt mức 74,7 tuổi năm 2024. Dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản/kế hoạch hóa gia đình, tư vấn tiền hôn nhân, tầm soát dị tật trước sinh và sơ sinh, chăm sóc người cao tuổi... ngày càng được củng cố, nâng cao về chất lượng dịch vụ.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Việt Nam đang đối mặt với những khó khăn, thách thức như: mức sinh giảm sâu và già hóa dân số nhanh (năm 2024, mức sinh chỉ còn 1,91 con/phụ nữ); là một trong những nước có tốc độ già hóa nhanh do mức sinh thấp; tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh chưa được cải thiện; tình trạng mang thai và sinh con ở phụ nữ tuổi chưa thành niên có xu hướng tăng...

Việt Nam đang nỗ lực ứng phó và thích ứng với những biến đổi dân số, bảo vệ quyền sinh sản và phát triển bền vững. (Nguồn: UNFPA)

Hiện nay, Bộ Y tế đang tích cực tập trung xây dựng Luật Dân số và Chương trình mục tiêu chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 với mục tiêu bảo đảm an sinh, sức khỏe, bình đẳng cho mọi người dân với nguyên tắc lấy con người là trung tâm, là mục tiêu của sự phát triển bền vững của đất nước.

Bộ Y tế đang đề xuất trong dự thảo Luật Dân số trình Chính phủ để trình Quốc hội có ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025) có một số nội dung ưu tiên như: Ưu đãi về chế độ nghỉ thai sản; hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật khi sinh con; hỗ trợ cho phụ nữ mang thai, sinh con khi sàng lọc trước sinh và sơ sinh; ưu tiên tiếp cận chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội và các hỗ trợ khác phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội của từng thời kỳ; ưu đãi tài chính hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật với gia đình sinh con một bề, có hai con gái; quy định các biện pháp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh phù hợp với mỗi địa phương và cả nước; xây dựng và phát triển cơ sở hỗ trợ, chăm sóc người cao tuổi; phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi như cấp học bổng, học phí người học chuyên ngành lão khoa tại cơ sở đào tạo thuộc khối ngành sức khỏe của Nhà nước; quy định các biện pháp thực hiện việc tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đối với nam, nữ; sàng lọc, chẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh; và các biện pháp, chính sách hỗ trợ khác để thực hiện việc duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên; thích ứng với già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số.

Cũng tại Lễ mít-tinh, thay mặt Ban chỉ đạo quốc gia dân số và phát triển, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đề nghị Cục Dân số và các đơn vị của ngành y tế tập trung với nỗ lực cao nhất cùng với các cơ quan, đơn vị, tổ chức có liên quan trình Quốc hội thông qua Luật Dân số và Chương trình mục tiêu quốc gia chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 đảm bảo tiến độ, chất lượng cao nhất.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng Bộ Y tế đề nghị các bộ, ngành thành viên Ban chỉ đạo quốc gia, UBND các tỉnh, thành phố tiếp tục quan tâm lãnh đạo, phân bổ ngân sách cho công tác dân số, nhất là trong bối cảnh thay đổi chính quyền địa phương hai cấp; đồng thời tích cực phối hợp trong quá trình xây dựng Luật Dân số và Chương trình mục tiêu quốc gia chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035.

Bà bày tỏ mong muốn Liên hợp quốc, UNFPA và các tổ chức quốc tế tiếp tục chia sẻ, hỗ trợ nguồn tài chính và hỗ trợ kỹ thuật để giúp Việt Nam ứng phó và thích ứng với những biến đổi dân số, bảo vệ quyền sinh sản và phát triển bền vững.

Thông điệp của Ngày Dân số thế giới năm nay “Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi”. (Nguồn: UNFPA)

Quang Hiếu