Nghe bài chòi, thưởng thức chiêng Chăm H'roi trên cao nguyên Pleiku

Tại sự kiện giao lưu, trình diễn di sản văn hóa vừa được tổ chức vào cuối tháng 11-2025 ở phường Pleiku, khi các nghệ nhân bài chòi xã Tuy Phước cất lên những câu đầu tiên trong bài “Rủ nhau đi đánh bài chòi” (thể loại bài chòi dân gian) trên sân khấu, đông đảo khán giả bị thu hút bởi sắc màu văn hóa mới lạ.

Những ca từ hết sức bình dị, dí dỏm với giai điệu, lời ca ngọt ngào như: “Rủ nhau đi đánh bài chòi/Để con nó khóc tới lòi rún ra...” đã giúp người xem hiểu thêm về loại hình diễn xướng dân gian ra đời từ chính đời sống lao động sản xuất, giao lưu văn hóa của người dân miền Trung.

Phần trình diễn bình dị mà đầy sức hút của các nghệ nhân bài chòi xã Tuy Phước. Ảnh: Lam Nguyên

Đặc biệt, năm 2019, nghệ thuật bài chòi Trung bộ Việt Nam đã được UNESCO ghi danh vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Trò chuyện với P.V, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Phú bày tỏ niềm vui khi lần đầu tiên cùng cả đoàn (gồm 9 người) mang nghệ thuật bài chòi đến với khu vực phía Tây Gia Lai, tạo cơ hội cho người dân địa phương và du khách tiếp cận với loại hình nghệ thuật dân gian này, từ đó chung tay bảo tồn và phát huy các giá trị di sản. Tính tương tác cao, sự dí dỏm của các anh hiệu, chị hiệu (người quản trò) trong nghệ thuật bài chòi đã khiến khán giả rất thích thú và hưởng ứng bằng những tràng pháo tay không ngớt.

“Chúng tôi hạnh phúc khi được khán giả đón nhận nhiệt tình đối với phần biểu diễn mà nghệ nhân của Tuy Phước mang đến”-Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Phú hồ hởi chia sẻ.

Chăm chú theo dõi phần trình diễn trên, anh Trần Ngọc Dũng (phường Pleiku) cho hay: Anh quê gốc ở tỉnh Bình Định cũ - cái nôi của bài chòi Trung bộ - nhưng sinh ra, lớn lên ở phố núi Pleiku. Mỗi lần về quê dịp Tết, anh đều được thưởng thức nghệ thuật diễn xướng độc đáo này.

“Vì vậy, khi nghe tiếng hát bài chòi cất lên tại Pleiku, tôi thấy rất thân thương. Vừa là cảm giác bồi hồi nhớ quê, vừa thấy tự hào vì bài chòi giờ đây là di sản chung của tỉnh”-anh Dũng nói.

Cũng đến với cao nguyên dịp này là đoàn nghệ nhân Chăm H’roi xã Vân Canh. Nghệ nhân La Thị Huyền Giang cho biết, đoàn gồm 16 người góp mặt với tiết mục “Mừng lúa mới” cùng các bài dân ca đặc sắc của dân tộc mình.

Chị Giang chia sẻ: “Từ khi sáp nhập, đây là lần đầu tiên chúng tôi có dịp giao lưu rộng rãi với các dân tộc Tây Nguyên như Jrai, Bahnar, Mông, Tày, Mường, Thái... Khán giả cũng nhiệt tình cổ vũ cho phần trình diễn của cả đoàn khi lần đầu được chứng kiến sắc màu văn hóa Đông Gia Lai”.

Với “biên chế” cồng 3, chiêng 5 và trống k’toang (còn gọi là trống đôi, trống giao duyên), các tiết mục của đoàn đã mang đến một mảnh ghép sinh động, hấp dẫn cho sự kiện.

Độc đáo màn múa trống k'toang và trình diễn cồng chiêng của đoàn nghệ nhân Chăm H’roi xã Vân Canh. Ảnh: Lam Nguyên

Đáng chú ý là màn biểu diễn trống k’toang - loại nhạc cụ độc đáo của đồng bào Chăm H’roi. Khi biểu diễn, đôi nam nữ sẽ đeo trống và dùng tay vỗ vào mặt trống, tạo ra nhịp điệu bập bùng như lửa. Cùng lúc, nghệ nhân cũng nhảy múa theo nhịp trống, nhịp cồng chiêng trầm bổng của cả đội. Sở hữu nét bản sắc riêng có, trống k’toang trở thành niềm tự hào của cả cộng đồng.

Được thưởng thức cồng chiêng và phần múa trống đặc sắc, nghệ nhân Puih Blưn (làng Pleiku Roh, phường Diên Hồng) chia sẻ sự thú vị về nét tương đồng, khác biệt giữa đội chiêng Jrai và Chăm H’roi. Anh Blưn nhận xét: “Trong đội chiêng Jrai thì chiêng cái (chiêng lớn nhất) đi đầu, nhưng với đội chiêng Chăm H’roi thì chiêng cái lại đi cuối”. Anh cũng bày tỏ ấn tượng về màn đánh trống đôi đẹp mắt của các nghệ nhân đến từ xã Vân Canh.

Từ những hiệu ứng cảm xúc trên, có thể nói cuộc giao lưu, trình diễn văn hóa đã góp phần kết nối bản sắc vùng miền, đồng thời “tiếp lửa” để di sản văn hóa luôn có chỗ đứng vững chắc trong lòng bao thế hệ.

LAM NGUYÊN