Nghề làm mão của đồng bào Khmer ở Vĩnh Long trở thành di sản

Văn hóa mang đậm bản sắc Khmer

Ngày 1/11, tại Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer (tỉnh Vĩnh Long), UBND tỉnh tổ chức lễ công bố quyết định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa nghề thủ công truyền thống “Nghề làm mão (mũ), mặt nạ của đồng bào Khmer” vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là hoạt động nằm trong chuỗi sự kiện Tuần lễ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chào mừng lễ hội Ok Om Bok năm 2025, đồng thời hướng tới kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23/11).

Công bố Quyết định công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia nghề thủ công truyền thống “Nghề làm mão (mũ), mặt nạ của đồng bào Khmer”.

Phát biểu tại buổi lễ, ông Nguyễn Quỳnh Thiện - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long cho biết, nghề làm mão, mặt nạ của đồng bào Khmer đã hình thành hơn hai thế kỷ, gắn liền với đời sống tinh thần, tôn giáo và các loại hình nghệ thuật dân gian đặc sắc như múa dân gian, múa tín ngưỡng, múa Rô-bam, sân khấu Dù kê hay trống Chhay-yam. Các sản phẩm không chỉ thể hiện sự khéo léo của nghệ nhân mà còn ẩn chứa yếu tố linh thiêng, mang biểu tượng cho niềm tin vào cái thiện, sự cảm hóa và chiến thắng của chính nghĩa trước cái ác.

Theo ông Thiện, đến nay Vĩnh Long có 19 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trong đó có sáu di sản gắn với đời sống đồng bào Khmer, gồm nghề làm chiếu Cà Hom và nay là nghề làm mão, mặt nạ. Việc được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ký quyết định công nhận ngày 27/6/2025 là niềm tự hào lớn của nhân dân tỉnh, thể hiện sự ghi nhận những giá trị văn hóa đặc sắc, trường tồn qua thời gian.

Tại buổi lễ, ban tổ chức cũng tiếp nhận hiện vật do các nhà sưu tập hiến tặng cho Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer và trao bằng khen, giấy khen cho các cá nhân có đóng góp trong công tác bảo tồn, sưu tầm di sản văn hóa.

Giữ lửa nghề truyền thống

Nghề làm mão, mặt nạ của người Khmer là quá trình lao động nghệ thuật tỉ mỉ, đòi hỏi sự sáng tạo, am hiểu văn hóa và kỹ năng thủ công tinh tế. Từng chi tiết - từ hình dáng, hoa văn, màu sắc đến kỹ thuật tạo hình đều phản ánh triết lý nhân sinh và nét đẹp thẩm mỹ riêng của người Khmer Nam Bộ. Nhờ đó, sản phẩm không chỉ phục vụ lễ hội, sân khấu mà còn trở thành điểm nhấn trong phát triển du lịch văn hóa cộng đồng hiện nay.

Mão, mặt nạ của người Khmer được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long Nguyễn Quỳnh Thiện khẳng định, để bảo tồn và phát huy giá trị di sản, các cấp, ngành và địa phương cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của nghề truyền thống; đồng thời, khuyến khích xã hội hóa hoạt động chế tác, tổ chức truyền dạy nghề và gắn kết phát triển du lịch với các cơ sở sản xuất mão, mặt nạ. Đây sẽ là hướng đi bền vững để di sản không chỉ được lưu giữ mà còn sống động trong đời sống đương đại.

Tái hiện nghề dệt chiếu của đồng bào Khmer.

Lãnh đạo tỉnh cũng đề nghị ngành văn hóa, thể thao và du lịch phối hợp với ngành giáo dục từng bước đưa nội dung giáo dục di sản vào trường học, giúp thế hệ trẻ hiểu, yêu và tự hào về văn hóa dân tộc. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu xây dựng đề án bảo tồn tổng thể, kết hợp phát huy giá trị hai nghề thủ công truyền thống đặc trưng của người Khmer - nghề làm chiếu Cà Hom và nghề làm mão, mặt nạ, để hình thành hệ giá trị văn hóa - du lịch đặc sắc của tỉnh Vĩnh Long.

Việc nghề làm mão, mặt nạ được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia không chỉ góp phần bảo tồn di sản quý báu của cộng đồng Khmer mà còn mở ra cơ hội phát triển các sản phẩm văn hóa - du lịch độc đáo. Với niềm tự hào và tinh thần sáng tạo của các nghệ nhân, nghề truyền thống này hứa hẹn tiếp tục được trao truyền, phát triển, đóng góp vào việc xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

An Xuyên - Trí Trần