Nghề muối bấp bênh theo nắng mưa

Diêm dân Hoa Lộc vất vả thu hoạch muối dưới nắng nóng. Ảnh: Hoàng Đông

Ông Lê Văn Thuần ở xã Hoa Lộc - một diêm dân có hơn 40 năm trong nghề của HTX nông nghiệp Tam Hòa chia sẻ: “Nghề muối cực lắm, phải dậy từ sáng sớm, nắng to mới có muối, còn trời mưa thì coi như trắng tay”.

Đó là quy luật nghiệt ngã của nghề làm muối - một nghề phụ thuộc hoàn toàn vào thiên nhiên. Những ngày nắng to, nhiệt độ ngoài trời có thể lên tới hơn 40 độ C, người dân phải đội nón lá, mặc áo dài tay, bịt kín người để bám đồng, “gặt muối”. Càng nắng, muối kết tinh càng nhanh, sản lượng mới đảm bảo. Bà Phạm Thị Dinh, 70 tuổi ở xã Hoa Lộc cho biết: “Những ai mới vào nghề thường bị sốc nắng, choáng váng, nhưng dân làng thì quen rồi. Có hôm nắng quá, người gầy lả đi, chỉ còn sức “bò” về đến nhà”.

Trên cánh đồng muối, công việc của diêm dân bắt đầu từ tờ mờ sáng với việc dọn dẹp ô kết tinh, be bờ, dẫn nước mặn từ ao chạt hoặc ruộng kết tinh vào sân phơi. Để làm ra được hạt muối người làm phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ, đòi hỏi sức lực và sự kiên trì. Trước tiên là khâu làm đất nền. Một bước quan trọng trong quy trình là ngâm cát vào nước biển, gọi là nước mặn độ 1, rồi đem cát đã ngâm đi phơi trên nền đất nện. Dưới ánh nắng, muối bắt đầu kết tinh li ti trên từng hạt cát. Tiếp theo, nước biển được lọc qua lớp cát này sẽ cho ra nước mặn độ 2, mặn hơn nước ban đầu. Quá trình này được lặp lại nhiều lần: phơi cát, rồi dùng nước mặn độ 2 lọc tiếp, cho ra nước mặn độ 3 có độ mặn cao, thích hợp để kết tinh muối nhanh hơn. Sau công đoạn xử lý đất và lọc nước, diêm dân múc nước từ kênh rải đều lên bề mặt đất nền nhằm giữ ẩm và tăng khả năng thấm lọc. Khi đất đã phơi khô, tiếp tục xúc đất vào lọc lấy nước mặn, rồi tưới lên sân phơi đã chuẩn bị. Mỗi ô kết tinh có diện tích khoảng 15 - 20m2, phải được phơi thật khô, san phẳng bề mặt mới cho nước vào.

Dưới nắng gay gắt khoảng một ngày, nước mặn bốc hơi, muối bắt đầu kết tinh thành hạt. Khoảng thời gian từ 15 - 17h là lúc người dân thu hoạch muối. Tuy nhiên, để ra được chừng ấy muối, người làm phải chang nắng suốt ngày, liên tục dùng cào tre, xe đẩy, xẻng sắt để gom muối, vận chuyển về nhà phơi hoặc đưa ra điểm bán.

Ông Lê Văn Lộc ở xã Hoa Lộc cho biết: "Mỗi ngày cứ hai người làm thì được 1 tạ muối. Trời càng nắng nóng thì chất lượng muối càng tốt. Vì vậy, những ngày này chúng tôi ra đồng làm việc rất đông. Có hôm nắng to quá, chân bị bỏng rộp, nhưng vẫn phải làm, vì không làm hôm nay thì ngày mai chẳng có cái ăn".

Dù vất vả là vậy, nhưng thu nhập từ nghề muối không ổn định. Giá muối phụ thuộc vào thị trường, lúc cao thì 2.000 đồng/kg, lúc thấp chỉ còn 800 - 1.200 đồng/kg. Nhiều gia đình diêm dân phải gồng gánh thêm nghề phụ như đi biển, chài lưới, bán hàng để trang trải. Thêm vào đó, biến đổi khí hậu khiến mưa nắng thất thường, nghề muối càng bấp bênh. Nhiều người trẻ bỏ nghề lên thành phố làm thuê, để lại những cánh đồng muối chỉ còn người già bám trụ.

Bà Phạm Thị Dinh ở xã Hoa Lộc tâm sự: “Hạt muối không nuôi nổi chúng tôi. Làm từ sáng cho đến chiều tối mà mỗi ngày chỉ thu được khoảng 200.000 đồng. Số tiền này quá ít so với sức lao động mà hai vợ chồng tôi bỏ ra. Nhà nông đành lấy công làm lãi vậy”.

Năm nay, vào đúng giai đoạn cao điểm của mùa muối thì các cơn bão liên tiếp kéo đến. Không chỉ thiệt hại về sản lượng, mưa bão kéo dài còn khiến người dân phải bỏ thêm công sức, tiền bạc để khôi phục đồng muối. Mặt ruộng bị phá vỡ phải đắp lại, bể lọc bị bồi lấp phải đào vét, kho chứa muối cũng bị nước tràn vào.

Dẫu còn đó những nhọc nhằn, bấp bênh và nguy cơ mai một, nghề làm muối ở Hoa Lộc vẫn lặng lẽ tồn tại như chính những diêm dân nơi đây, cần mẫn sống và giữ nghề bằng tất cả tình yêu và sự bền bỉ. Từng hạt muối trắng không chỉ là kết tinh của nước và nắng, mà còn là minh chứng cho sức lao động không mỏi mệt của con người.

Để nghề muối Hoa Lộc không trở thành ký ức rất cần những chính sách hỗ trợ thiết thực, những hướng đi mới phù hợp với thời cuộc. Bởi khi hạt muối còn đọng vị mặn trên tay người làm, thì niềm tin vào một ngày mai sáng hơn nơi đồng muối vẫn còn lấp lánh dưới nắng.

Phương Đỗ