Nghề sưu tầm xe cổ: Từ thị trường ngách đến chuỗi kinh doanh giá trị

Những chiếc xe cổ từ lâu đã truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ người đam mê và nhà sưu tầm. Sức hấp dẫn của chúng ngày càng tăng và nghề sưu tầm xe cổ nay đã chuyển từ thị trường ngách ít ai biết sang chuỗi kinh doanh giá trị cộng đồng, với doanh thu hàng năm lên tới 76-90 tỉ euro, theo một khảo sát của McKinsey, bao gồm các công đoạn giao dịch và môi giới, bảo dưỡng và phục chế, hậu cần và lưu trữ, tài chính và bảo hiểm, tổ chức sự kiện. Và gần đây nổi lên khuynh hướng sản xuất xe cổ gọi là restomod bao gồm việc cập nhật những chi tiết kỹ thuật hiện đại để các sản phẩm đắt giá này không chỉ trưng bày mà còn lưu thông trên các xa lộ hiện đại.

Xe Citroën Traction Avant (1934-1957), model xe cổ ra đời cách nay 90 năm, trở thành tài sản sưu tầm vô giá.

Thị trường xe cổ ở nước ta, tuy vẫn còn nhỏ nhưng rất sôi động và bắt kịp khá nhanh với trào lưu sưu tầm xe cổ thế giới đồng thời với việc hình thành chuỗi kinh doanh giá trị. Những dòng xe cổ thường thấy trong những bộ sưu tập ở nước ta chủ yếu là Vespa, Lambretta, Honda (đặc biệt là các dòng Super Cub, Dream), Minsk, MZ, Simson… với giao dịch bình quân trong khoảng 5.000-50.000 đô la Mỹ. Những dòng xe hơi cổ có giá cao hơn, phổ biến là Citroën (như Citroën 2CV), Peugeot (như Peugeot 203), Volkswagen Beetle, GAZ, Lada...

Đặc biệt, các chiếc Citroën Traction Avant, Peugeot 504 và xe Jeep cổ của quân đội Mỹ được nhiều người quan tâm. Một chiếc Vespa Standard 1962 rỉ sét vẫn có giá đắt hơn 380 triệu đồng trong khi giá chiếc Vespa 946 Dragon có thể lên tới 700 triệu đồng, và chiếc Vespa 946 Christian Dior có thể vượt quá 1 tỉ đồng.

Trên thế giới, những chiếc xe biểu tượng như Ford Model T và Lamborghini Miura đã được trao tay trong nhiều năm, nhưng mức tăng giá trị xe mạnh nhất bắt đầu vào những năm 2000, trùng với thời kỳ các thương hiệu ô tô hàng đầu bắt đầu lấy cảm hứng từ di sản của họ và tung ra các mẫu xe lấy cảm hứng từ phong cách hoài cổ. Các hoạt động cộng đồng dành cho những người đam mê ô tô, bao gồm các cuộc diễu hành với xe cổ và cuộc thi xe sang, đã góp phần làm tăng sự quan tâm và tăng nhận thức rằng những chiếc xe mẫu cũ có thể là đồ sưu tầm có giá trị.

Những năm 2020 cho thấy giá trị gia tăng bền vững và sự quan tâm của người tiêu dùng, một phần là do cả các nguồn phương tiện truyền thông truyền thống và kỹ thuật số đều giới thiệu xe sưu tầm một cách tích cực.

Trong chuỗi kinh doanh giá trị xe cổ, phân khúc giao dịch và môi giới đạt mức doanh thu hàng năm trong khoảng 40-45 tỉ euro, với nhiều đại lý, nhà môi giới, nhà đấu giá, nền tảng và cá nhân sưu tầm. Khoảng 30-40% xe được bán thông qua niêm yết công khai, bao gồm các dịch vụ chào bán của đại lý và quảng cáo đã phân loại. Trong số giao dịch không niêm yết thì khoảng một nửa liên quan đến các nhà sưu tập cá nhân, đấu giá chỉ chiếm 15-30% doanh số không niêm yết.

Mỗi năm, phân khúc hậu cần và lưu trữ có thể tạo ra 1-2 tỉ euro, phân khúc quản lý, tài chính và bảo hiểm đạt khoảng 8-10 tỉ euro, và phân khúc cộng đồng bao gồm triển lãm và trải nghiệm thu vào khoảng 2-4 tỉ euro. Riêng phân khúc sản xuất xe cổ mới chỉ đạt trong khoảng 0,2-0,3 tỉ euro, nhưng đây lại là phân khúc rất quan trọng khi nhiều hãng xe như Alpine sử dụng A110 nguyên bản từ những năm 1960 để tái khởi động thương hiệu của mình vào năm 2017.

Phân khúc bảo dưỡng, phục chế và phụ tùng thay thế đứng hàng thứ hai trong chuỗi giá trị, với doanh thu hàng năm trong khoảng 25-30 tỉ euro. Nhưng đây lại là phân khúc phân mảnh nhất với nhiều thợ máy làm việc trong các cửa hàng nhỏ và chuyên về các lĩnh vực khác nhau. Cũng có một số hãng xe chấp nhận phục chế xe cổ ngay tại nhà máy sản xuất hiện tại của họ, và một số nhà sưu tầm tự thực hiện ngay trong gara.

Việc sản xuất/sao chép xe cổ để tạo ra những restomod là dòng xe cổ được sửa đổi và cập nhật theo tiêu chuẩn kỹ thuật hiện đại đang được các hãng xe quan tâm, đặc biệt đối với dòng xe mang tính lịch sử. Aston Martin gần đây đã cung cấp các phiên bản tái sản xuất của hai trong số những chiếc xe thể thao hiếm nhất của mình, DB4GT và DB4GT Zagato, cũng như bản sao trung thực của DB5 do Sean Connery lái trong vai 007 trong bộ phim James Bond năm 1964 Goldfinger.

Sự nổi lên của truyền thông kỹ thuật số ở nước ta đã đem các nhà sưu tầm và cả các cá nhân sưu tầm xe cổ đến với người đam mê, và nền kinh tế phát triển đã biến những người đam mê trở thành khách hàng hay những nhà sưu tập mới. Không chỉ các câu lạc bộ xe cổ nhanh chóng lớn mạnh mà các trang cá nhân, nơi cung cấp các kinh nghiệm đáng giá, cũng dễ dàng bắt gặp trên các mạng xã hội. Tất cả tạo nên một thị trường sôi động hướng đến hình thành chuỗi kinh doanh giá trị.

Những chiếc xe sưu tầm có sức hấp dẫn vượt ra ngoài thiết kế, di sản và trải nghiệm lái xe mà chúng mang lại. Đối với nhiều người mua, chúng đại diện cho sự hoàn thành giấc mơ, truyền cảm hứng cho những cảm xúc mạnh mẽ, tạo nên con đường phát triển cá nhân và đóng vai trò là di sản cho các thế hệ tương lai.

Tài liệu tham khảo:

Collectible cars: From niche market to growth and innovation engine https://www.mckinsey.com/industries/automotive-and-assembly/our-insights/collectible-cars-from-niche-market-to-growth-and-innovation-engine

Citroën Traction Avant (1934-1957): French progress

https://www.motor1.com/news/717732/citroen-traction-avant-1934-history/

Anh Vũ