Người cao tuổi giữ gìn hương vị Tết xưa

BBK - Khi cành hoa đào e ấp hé nụ trong gió xuân trước hiên nhà, không khí Tết cổ truyền lại rộn ràng khắp các thôn xóm. Đối với người Việt Nam, Tết không chỉ là dịp đoàn tụ gia đình mà còn là thời khắc để gìn giữ và tôn vinh những nét văn hóa truyền thống. Trong nhịp sống hiện đại, nhiều phong tục, tập quán xưa vẫn được các thế hệ người cao tuổi gìn giữ, lưu truyền qua nhiều thế hệ và đã trở thành sản phẩm hàng hóa giúp tăng thêm thu nhập, quảng bá đặc sản địa phương.

Bà Hiền gói bánh chưng gù từ gạo Khẩu Nua Lếch.

Với mong muốn đưa sản phẩm gạo nếp Khẩu Nua Lếch, một đặc sản của huyện Ngân Sơn thành hàng hóa, được nhiều người tiêu dùng biết đến, sau khi nghỉ hưu bà Đinh Thị Hiền, tổ 15, phường Nguyễn Thị Minh Khai (thành phố Bắc Kạn) đã gói bánh chưng bán vào những dịp lễ, Tết.

Đến nhà bà Hiền vào dịp cuối năm, không khí Tết cổ truyền đang đến thật gần từ mùi hương lan tỏa của gạo Khẩu Nua Lếch, đến sự tất bật của các thành viên trong gia đình khi mỗi người một công đoạn, để chuẩn bị nguyên liệu làm bánh cho khách đặt. Nhanh tay gói những chiếc bánh chưng gù truyền thống, bà Hiền bày tỏ: Khi còn trẻ, bà chỉ gói bánh vào mỗi dịp Tết để dâng cúng tổ tiên và chia cho người thân, bạn bè. Vài năm trở lại đây, do nhu cầu thị trường và muốn quảng bá gạo nếp của địa phương nên bà quyết định làm bánh chưng bán. “Làm bánh bằng cái tâm, sự đam mê và nguyên liệu tốt nhất nên bánh của tôi luôn giữ được hương vị riêng, khác biệt” - bà Hiền tự hào nói về sản phẩm của mình.

Nhờ chất lượng bánh vượt trội, khách hàng tìm đến bà ngày một đông. Ban đầu, chỉ là những người quen đặt mua, nhưng sau đó bà mạnh dạn giới thiệu sản phẩm trên mạng xã hội. Hiện nay, vào mỗi dịp rằm hay đầu tháng, gia đình bà sản xuất từ 100-150 chiếc bánh. Đặc biệt, những ngày cận Tết, số lượng đơn hàng có thể lên đến cả nghìn chiếc. Giá bán dao động từ 35.000 đồng/bánh chưng gù, 45.000 đồng/bánh vuông, phụ thuộc vào trọng lượng bánh mà giá khác nhau. Bánh chưng bà Hiền được bán chủ yếu quanh thành phố Bắc Kạn và khách hàng ở tỉnh khác như Thái Nguyên, Hà Nội đặt mua.

Vừa thoăn thoắt gói những chiếc nhân bánh mập ú, gồm thịt lợn ướp gia vị, bọc đỗ xanh được nấu chín mịn vàng óng, bà Hiền vừa nói về cách làm bánh chưng gù truyền thống. Với người Tày Bắc Kạn thì bánh chưng gù đã có từ rất lâu đời, được truyền từ đời này sang đời khác. Trước đây, đồng bào Tày không có thói quen làm nhân bánh trước khi gói. Qua đúc kết kinh nghiệm nhiều năm làm bánh với số lượng lớn, bà Hiền nhận thấy khi làm sẵn nhân đỗ xanh bao quanh thịt ba chỉ ướp sẵn gia vị, gói bánh dễ dàng hơn. Khi bánh chín, nhân đỗ không bị lẫn với phần vỏ nếp, nhìn vừa đẹp mắt, vừa bảo quản bánh được lâu hơn.

Bà Hiền không chỉ xem việc gói bánh chưng là công việc kiếm thêm thu nhập, mà còn là cách gìn giữ và lan tỏa văn hóa Tết cổ truyền. Gia đình bà, từ con cháu đến người thân, đều tham gia vào quy trình làm bánh, tạo nên một không khí Tết đầm ấm, rộn ràng. Đây chính là cách để bà truyền lại giá trị văn hóa cho thế hệ trẻ, giúp thành viên trong gia đình thấu hiểu và trân trọng hơn phong vị Tết xưa.

Là khách hàng thường xuyên đặt bánh chưng bà Hiền làm, chị Hoàng Thị Huế (thành phố Bắc Kạn) chia sẻ: Cứ dịp lễ, Tết gia đình tôi lại đặt bánh chưng nhà bà Hiền. Bánh có hương vị rất riêng, thơm nhẹ của gạo Khẩu Nua Lếch, nhân ướp hợp khẩu vị, cắt miếng bánh ra đẹp mắt, hạt gạo nếp nhừ ngon không bị nhão nát. Tết Nguyên đán này, gia đình tôi đặt hơn chục chiếc bánh chưng để cúng tổ tiên và làm quà cho người thân.

Những ngày cận Tết Nguyên đán, vợ chồng ông bà Sằm Thị Hoan, thôn Nà Cằm, xã Côn Minh (Na Rì) gần như dành toàn bộ thời gian làm miến dong tráng tay phục vụ khách. Năm nay, đơn hàng tiếp tục tăng do uy tín, chất lượng miến đã được khẳng định qua nhiều năm. Tuy đã hơn 65 tuổi, nhưng thành thói quen cứ 3 giờ sáng hai ông bà cùng dậy, người đun bếp, người pha bột dong để tráng miến đến gần 9 giờ mới xong. Có hai ông bà tự làm nên bình quân mỗi ngày sản xuất được 30 – 35kg miến khô tráng tay. Trước đây còn khỏe, ông bà còn tự trồng dong giềng, tự làm bột. Hai năm nay tuổi ngày càng cao, sức khỏe cũng giảm nên ông bà chỉ tập trung làm các công đoạn cuối là tráng miến, phơi khô, đóng gói.

Vợ chồng bà Sằm Thị Hoan tất bật phơi miến.

Đôi tay vẫn nhịp nhàng tráng miến bên bếp lửa hồng ấm áp trong ngày mùa đông, bà Hoan không giấu được niềm vui, tự hào: Miến tráng tay là nghề truyền thống lâu đời của người dân xã Côn Minh, còn sức khỏe thì ông bà vẫn còn giữ nghề. Nghề làm miến tráng tay này đã giúp gia đình có việc làm, thu nhập. Trước đây, các công đoạn đều được làm thủ công nhưng nay sản xuất miến đã có máy móc đỡ nhiều sức lao động, sản lượng tăng hơn. Với miến tráng tay, tuy mỗi nhà một kinh nghiệm khác nhau về tỉ lệ pha bột với nước, nhưng mọi người đều cùng thừa nhận là miến ngon nhất khi được làm từ củ dong trồng tại địa phương và tráng bằng nồi đun bếp củi.

Ngoài bánh chưng và miến, còn rất nhiều sản phẩm địa phương đặc trưng gắn liền với Tết cổ truyền như bánh khảo, Khẩu Sli… Những món ăn này không chỉ mang hương vị của quê hương mà còn gợi nhắc đến những hương vị Tết xưa, khi mà các gia đình quây quần bên nhau làm bánh, chuẩn bị mâm cỗ Tết, để tỏ lòng thành kính với tổ tiên, trước công ơn các anh hùng dựng nước, giữ nước và các đấng sinh thành.

Từ sự phát triển của xã hội, nhu cầu khách hàng và mong muốn lưu giữ văn hóa truyền thống nên nhiều người cao tuổi trên địa bàn tỉnh đã có cơ hội phát triển các sản vật đặc trưng của địa phương thành sản phẩm hàng hóa, mang lại nguồn thu nhập. Đây cũng là cách để người cao tuổi truyền lại tinh thần yêu lao động, sự sáng tạo và truyền cảm hứng yêu quê hương, đất nước rất đáng trân trọng cho thế hệ trẻ./.

Bài, ảnh: Hà Nhung