Người dân Quảng Trị 'nín thở' giữa mưa lũ và sạt lở

Bất an từ miền núi

Tại khóm 3A, xã miền núi Khe Sanh (Quảng Trị), mỗi tiếng rền của đất, đá sạt lở ngay sát vách nhà khiến bà con sống trong thấp thỏm, sợ hãi. Buổi sáng 17/11 vừa qua là thời điểm khắc nghiệt nhất. Chỉ trong vài giờ, một vụ sạt lở đất đã làm sập một nhà dân, khi chân móng bị nhão, nứt toác, kéo theo phần công trình phía trên đổ sập, lấn sát khu vực sinh hoạt của 10 hộ lân cận.

Sạt lở bờ sông ăn sát nhà người dân ở xã Triệu Bình (Quảng Trị).

Vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhớ lại khoảnh khắc đó, ông Lê Thái Xuân Vũ, ở số 72 đường Hùng Vương, khóm 3A, nhớ lại, khoảng 10 giờ sáng, khi phát hiện dấu hiệu sạt lở nhỏ phía đầu đường, bà con lập tức kéo bạt che tạm để hạn chế nguy cơ đất tiếp tục nhão. “Vừa làm xong, chuẩn bị về ăn cơm thì nghe tiếng nổ ầm ầm, nhà đổ sập, bà con chỉ kịp hô nhau chạy, nhanh chóng đưa người già và trẻ nhỏ đi sơ tán”, ông Vũ kể. Nhưng đó mới chỉ là khởi đầu.

Theo ông Vũ, khoảng 10 phút sau, một đợt sạt lở dữ dội tiếp tục xảy ra. Chân móng nhà và nền đất nhão nứt hoàn toàn, kéo theo tường và nhiều vật dụng đổ sập, xé toạc mặt đường trước nhà. “Đợt đầu đã nguy hiểm rồi, nhưng đợt thứ hai mạnh hơn nhiều, nhà cửa coi như không còn gì. Chúng tôi đứng từ xa nhìn mà không dám lại gần nữa”, ông nói, giọng vẫn còn đầy lo lắng.

Dọc tuyến đường Hùng Vương, nhiều căn nhà khác cũng bắt đầu xuất hiện dấu hiệu sụt lún. Nghiêm trọng nhất là khách sạn 4 tầng của bà Hoàng Diệu Linh, khi toàn bộ phần móng phía sau bị khoét hàm ếch sâu, đứng chênh vênh trên nền đất đã rỗng ruột do nước cuốn. Chỉ cần một trận mưa lớn hoặc rung chấn nhẹ, công trình có thể đổ sập bất cứ lúc nào.

Bà Linh nhớ lại giây phút hoảng loạn: “Mưa xối xả, tôi nghe tiếng động lạ, nhìn ra sau thì thấy nhà bên kia đã sụp xuống, cả tường và hành lang rơi xuống. Đất lở dần sát móng nhà tôi, gia đình chỉ kịp bỏ chạy, không kịp lấy gì, chạy ra ngoài để an toàn. Một lúc sau, công an và bộ đội tới hỗ trợ sơ tán”.

“Nhìn đất nứt, nước lũ dâng là tim tôi muốn rớt”

Không chỉ khu vực Khe Sanh, nhiều địa phương khác ở Quảng Trị cũng đang oằn mình trước mưa lũ. Tại thôn Trà Liên Tây, xã Ái Tử, gần 100m kè bảo vệ tuyến đường về thôn bị xói lở nghiêm trọng sau trận mưa lớn ngày 17/11. Từng mảng bê tông bị nước cuốn bật khỏi nền, trôi xuống lòng suối, tạo thành những hố sụt sâu ăn vào taluy đường.

Ông Nguyễn Hoàng Đan Lê, một người dân địa phương, cho biết chính quyền đã tạm thời giăng dây và cắm biển cảnh báo để bảo đảm an toàn cho phương tiện và người qua lại. “Khu vực này trước đây đã từng sạt lở, công trình mới làm lại chưa lâu, chưa nghiệm thu, giờ lại bị sạt tiếp. Bà con rất lo lắng và mong các cấp quan tâm khắc phục sớm để yên tâm đi lại”, ông nói.

Thôn Trà Liên nằm cách bờ sông Thạch Hãn chỉ vài trăm mét. Dọc con sông, từ hạ lưu tới thượng nguồn hàng chục cây số, đâu đâu cũng xảy ra sạt lở bờ sông. Tại thôn này, bờ sông sạt lở khoảng 300 mét, ảnh hưởng trực tiếp tới 30 hộ dân, kéo theo đất trồng keo, tràm bị cuốn trôi.

Bà Nguyễn Thị Hường, 63 tuổi, sống ven sông lâu năm, cho biết mỗi năm bờ sông lại bị sạt lở từ 5–10 mét, khiến nhiều nhà ven sông rơi vào cảnh nguy hiểm. “Nhìn đất nứt, nước lũ dâng lên là tim tôi muốn rớt. Nhà cửa, vườn tược, thuyền bè… mọi thứ đều bấp bênh. Nghe tin sạt lở liên tục mà tôi run suốt đêm”, bà chia sẻ, giọng chùng xuống.

Rời Trà Liên, chúng tôi xuôi về thôn 6, xã biển bãi ngang Triệu Cơ, tỉnh Quảng Trị. Gió thốc mạnh, sóng lớn liên tục đánh ập vào bờ. Từng lớp cát, cùng những mảng bê tông dày hơn 20cm, bị khoét sâu rồi cuốn phăng xuống nước. Tại khu bến cá thôn 6, nơi hàng trăm chiếc thuyền neo đậu, hơn 60m² sàn bê tông đã bị đánh sập, để lại những đống gạch vỡ nằm la liệt sát mép nước, hằn lên sức tàn phá dữ dội của sóng biển.

Ông Hồ Hoàng Thi Sỹ, một ngư dân địa phương, đứng trên mảnh bê tông vỡ, ánh mắt đầy lo âu: “Mỗi đêm, nằm nghe tiếng sóng đánh vào bờ, tim tôi như rớt xuống. Bến cá mà mất, thuyền chẳng còn chỗ trú bão, tôm cá trong hồ cũng gặp nguy”. Thôn 6 hiện có khoảng 10 ha nuôi tôm và ốc hương, là nguồn thu nhập chính của người dân ngoài nghề biển. Hệ thống ống nhựa dẫn nước biển cho các hồ nuôi đã bị sóng đánh gãy.

Ông Trần Sáu, chủ ba hồ nuôi, cho biết: “Ốc hương mới thả, còn nhỏ, nếu nước không đủ sạch sẽ chết hết. Sóng đánh gãy ống dẫn, tôi phải chở nước bằng xe bồn, nhưng không thể thay thế kịp. Mất nước là mất cả vụ, mất cả sinh kế”. Từ năm 2022 đến nay, biển Triệu Cơ đã xâm thực sâu hơn 50m vào đất liền, đe dọa hồ nuôi và bến cá. Trước đây, hàng rặng dứa dại bảo vệ bờ biển khá vững chắc, nay bị quật nghiêng, chỉ còn trơ rễ. Người dân lắp ghép bao cát, gốc cây và đất đá tạo kè tạm, nhưng so với sức mạnh của sóng bão, nỗ lực này chỉ như muối bỏ biển...

Ứng phó khẩn cấp

Ông Đoàn Quang Diện, Chủ tịch UBND xã Triệu Cơ, cho biết trước tình hình trên, chính quyền đã chủ trì, phối hợp với Đồn Biên phòng Triệu Vân, tổ chức lực lượng đắp bao cát, gốc cây và đất đá gia cố những đoạn bờ biển bị sóng cuốn. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nỗ lực này chỉ mang tính ứng phó tạm thời, bởi sức mạnh của bão và sóng biển quá dữ dội. Ông nhấn mạnh, để đảm bảo an toàn lâu dài, cần đầu tư bê tông hóa những đoạn xung yếu theo hướng bền vững, vĩnh cửu.

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp - Môi trường Quảng Trị, dọc hai bờ sông Thạch Hãn, từ năm 2024 đến đầu 2025, tỉnh đã đầu tư hàng trăm tỷ đồng xây dựng các kè chống sạt lở, trong đó có đoạn dài hơn 500m nối từ cầu An Mô, bảo vệ hai xã Triệu Phong và Ái Tử.

Công trình không chỉ bảo vệ hơn 50 hộ dân trước nguy cơ xói lở bờ sông, bảo vệ nhà cửa mà còn góp phần cải thiện cảnh quan và môi trường, tạo không gian sống sạch đẹp hai bên bờ sông. Ông Nguyễn Hữu Tâm, một người dân sinh sống ở đây, chia sẻ: “Nhờ kè đã hạn chế đáng kể nạn sạt lở đất trong những trận mưa lụt vừa qua, bà con bắt đầu yên tâm trở lại đầu tư vào sản xuất”.

Ông Hoàng Nam, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị, cho hay, trước tình hình mưa lũ kéo dài và nguy cơ sạt lở cao, tỉnh đã chỉ đạo các địa phương, lực lượng chức năng thường trực 24/24h tại những khu vực xung yếu. “Chúng tôi ưu tiên việc theo dõi sát diễn biến mưa lũ, bảo đảm an toàn tính mạng cho người dân và sơ tán kịp thời khi cần thiết. Đồng thời, các hồ chứa, kênh mương và hạ tầng phòng, chống thiên tai được kiểm tra liên tục để ứng phó nhanh với mọi tình huống”, ông Hoàng Nam nhấn mạnh.

Lãnh đạo UBND tỉnh Quảng Trị cũng lưu ý, người dân cần nâng cao cảnh giác, hạn chế đi lại qua các khu vực nguy hiểm, tuân thủ hướng dẫn của chính quyền và lực lượng chức năng, đồng thời bảo vệ tài sản, vật nuôi, cây trồng. Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, lực lượng vũ trang và người dân là yếu tố then chốt để giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra.

Thanh Bình