Người Mông và những môn thể thao truyền thống

Từ phải sang trái: ông Giàng A Châu, bà Sùng Thị Dính, ông Mùa A Dua (chồng bà Dính) và ông Lẩu Bá Tu tại Hội thao các DTTS tỉnh Lâm Đồng lần I năm 2025

Khuôn mặt tươi vui, dáng vẻ khoan thai, bà Sùng Thị Dính nhẹ nhàng giương chiếc cung theo tiếng hô của trọng tài. Chẳng cần ngắm lâu, cây nỏ phát tiếng “tách” nhẹ và mũi tên từ tay bà từ khoảng cách 25 m cắm trúng đích một cách chính xác.

Bà Sùng Thị Dính (SN 1982), người Mông, quê ở Điện Biên cùng gia đình vào lập nghiệp tại Đắk Nông (cũ) từ năm 2000, nay sinh sống tại thôn 3, xã Tà Đùng (Lâm Đồng) - 1 thôn người Mông với khoảng 100 hộ. Lấy chồng từ năm 18 tuổi, bà hiện là mẹ của 7 con. Bà tự hào chia sẻ có 1 người con đang học y học cổ truyền và một con học Đại học Y Tây Nguyên. Gia đình hiện canh tác 8 ha cà phê, hơn nửa diện tích đang cho thu hoạch nên công việc khá bận rộn. Dù vậy, 2 vợ chồng bà vẫn tích cực tham gia các hoạt động thôn xóm và thi đấu thể thao dân gian. Bà Dính cho biết: “Cứ đến tết hoặc các lễ hội, thôn tổ chức nhiều trò chơi như bắn nỏ, ném pao, đi trên dây, đánh cù, đi cà kheo, đẩy gậy, kéo co… Vui lắm, ai cũng tham dự”.

Bà Dính biết bắn nỏ từ nhỏ, bởi theo bà, người Mông ai cũng biết bắn nỏ, cả phụ nữ và nỏ thường do gia đình tự làm. Tuy nhiên, để đi thi đấu, bà chỉ bắt đầu khoảng 3 năm nay, dưới sự hướng dẫn của chồng - ông Mùa A Dua. Ông Dua từng là một “danh thủ” bắn nỏ của thôn 3, nhiều lần giành huy chương (HC) cấp tỉnh. Nay mắt đã kém, ông chuyển sang huấn luyện cho vợ và bà Dính thi đấu rất tốt, năm nào cũng giành giải.

Trong 4 nội dung môn bắn nỏ của Hội thao các dân tộc thiểu số (DTTS) tỉnh Lâm Đồng lần thứ I - năm 2025 do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức tại Đà Lạt trong tháng 10 vừa qua, có 2 nội dung dành cho nam và 2 nội dung dành cho nữ gồm đứng bắn và quỳ bắn, bà Dính đã xuất sắc giành cả 2 tấm HC Vàng của 2 nội dung nữ này.

Không chỉ các vận động viên (VĐV) nữ, VĐV nam người Mông cũng thi đấu xuất sắc môn bắn nỏ, như ông Giàng A Châu. Ông Châu (SN 1979), quê ở Lai Châu, năm 2007, ông vào lập nghiệp tại thôn 5, xã Quảng Khê, Lâm Đồng - nơi có hơn 100 hộ người Mông sinh sống. Ông Châu và gia đình sinh sống bằng nghề trồng cà phê trên 4 ha. Hằng năm, thôn 5 tổ chức nhiều hoạt động dịp Tết Nguyên đán, trong đó có môn bắn nỏ, thu hút đông đảo bà con tham gia.

“Đàn ông, thanh niên người Mông đều phải biết bắn nỏ. Tôi bắt đầu tập từ khi 14 tuổi”, ông Châu chia sẻ. Nhờ bắn nỏ giỏi, ông được xã cử đi dự giải tỉnh. Đến nay, ông đã giành trên 10 HC cấp tỉnh, trong đó có đến 4 HC Vàng, kể cả chiếc HC Vàng môn bắn nỏ tại Hội thao các DTTS tỉnh vừa qua. Cùng góp mặt tại hội thao này, còn có nhiều đoàn VĐV các DTTS khác trong tỉnh Lâm Đồng. Nhiều VĐV tham gia môn bắn nỏ nhưng ít có đoàn nào áp đảo như đoàn của các VĐV người Mông.

Anh Thông Minh Tuấn (27 tuổi), người Chăm, sinh sống tại thôn Chăm, xã Tánh Linh cho biết, đoàn của anh tham dự với 21 VĐV, thi đấu các môn bóng đá, chạy việt dã, đẩy gậy, đi cà kheo và bắn nỏ, nhưng chỉ giành được 1 HC Đồng môn đẩy gậy và 2 giải Khuyến khích môn chạy việt dã. Anh Tuấn chia sẻ: “Vùng chúng tôi trước đây cũng có bắn nỏ, nhưng lâu nay ít tổ chức trong cộng đồng, ít người chơi, việc săn bắn giờ hạn chế nên lâu lâu mang nỏ ra thi cũng khó giành giải”.

Ông Lẩu Bá Tu - cán bộ văn hóa xã Quảng Khê cho biết, người Mông giỏi bắn nỏ và nhiều môn thể thao dân tộc vì cộng đồng ý thức giữ gìn và thường xuyên tổ chức giải trong năm. Ông Tu chia sẻ: “Nhiều gia đình sở hữu nhiều nỏ; nhà tôi có 12 cây nỏ và 1 cây ná và tôi cũng là VĐV bắn nỏ. Trẻ em người Mông học từ sớm, biết chơi các trò chơi dân gian. Ông cha truyền lại nên con cháu chúng tôi có trách nhiệm giữ gìn và phát huy các môn thể thao này”.

Viết Trọng .