Người nhiễm HIV kèm rối loạn mỡ máu nên ăn uống như thế nào?

Ngày nay, nhờ thuốc kháng virus, người nhiễm HIV/AIDS có thể duy trì cuộc sống khỏe mạnh và kéo dài hơn. Thế nhưng những vấn đề liên quan đến rối loạn chuyển hóa, đặc biệt là rối loạn lipid máu, lại nổi lên như một thách thức mới.

HIV/AIDS là một bệnh lý mạn tính làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội và rối loạn chuyển hóa. Người nhiễm HIV có thể sống lâu dài và khỏe mạnh hơn nhờ thuốc kháng virus (ARV), nhưng việc dùng thuốc kéo dài kết hợp với lối sống ít vận động và chế độ ăn chưa hợp lý có thể làm tăng nguy cơ rối loạn lipid máu.

Khi nồng độ cholesterol hoặc triglyceride trong máu cao, người bệnh dễ gặp các biến chứng tim mạch, xơ vữa động mạch và gan nhiễm mỡ. Chế độ dinh dưỡng hợp lý không chỉ giúp người bệnh duy trì cân nặng và cung cấp đủ năng lượng để cơ thể chống chọi bệnh tật, mà còn góp phần cân bằng mỡ máu, bảo vệ tim mạch và hạn chế tác dụng phụ của thuốc ARV.

Điểm cốt lõi trong dinh dưỡng cho người nhiễm HIV kèm rối loạn mỡ máu là lựa chọn thực phẩm hợp lý, giảm chất béo xấu, tăng chất béo tốt và duy trì sự đa dạng trong khẩu phần.

1. Lựa chọn thực phẩm hợp lý

- Chất đạm: Người bệnh nên ưu tiên sử dụng các nguồn đạm nạc, ít mỡ như cá, thịt gia cầm bỏ da, thịt nạc thăn hoặc đậu phụ, đậu nành và các loại đậu khác. Nguồn đạm chất lượng cao sẽ giúp duy trì khối cơ, tăng cường sức đề kháng mà không làm tăng chất béo bão hòa. Trong đó, cá biển giàu omega-3 như cá hồi, cá trích, cá thu có lợi cho việc giảm triglyceride và bảo vệ tim mạch.

Nên ưu tiên chế biến thực phẩm bằng cách hấp, luộc hoặc nướng thay vì các món chiên rán để hạn chế hấp thụ chất béo không cần thiết.

Ưu tiên sử dụng nguồn đạm ít chất béo như thịt nạc, thịt gia cầm bỏ da.

- Rau xanh, hoa quả tươi và ngũ cốc nguyên hạt là nhóm thực phẩm cần có mặt hàng ngày trong khẩu phần. Đây là nguồn cung cấp dồi dào vitamin, khoáng chất và các chất chống oxy hóa, giúp củng cố hệ miễn dịch và làm giảm stress oxy hóa — một yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ biến chứng tim mạch ở người nhiễm HIV/AIDS.

- Chất xơ trong rau củ, đặc biệt là chất xơ hòa tan có nhiều trong yến mạch, táo, chuối hay hạt lanh, giúp giảm hấp thụ cholesterol xấu (LDL) và cải thiện chức năng đường ruột. Ngoài ra, rau củ quả còn có tác dụng tự nhiên trong việc kiểm soát cân nặng — yếu tố then chốt để ổn định mỡ máu.

- Chất béo: Một vấn đề thường gặp ở người nhiễm HIV/AIDS kèm rối loạn mỡ máu là thói quen tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa từ đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, lạp xưởng, đồ chiên rán công nghiệp, bánh kẹo chứa nhiều bơ, sữa. Những loại thực phẩm này làm tăng cholesterol xấu và nguy cơ xơ vữa động mạch. Thay vào đó, người bệnh nên chọn các nguồn chất béo lành mạnh từ dầu thực vật như dầu ô liu, dầu đậu nành, dầu mè hoặc quả bơ, các loại hạt như óc chó, hạnh nhân.

Người nhiễm HIV kèm rối loạn mỡ máu cần hạn chế đồ ăn nhanh, đồ đóng hộp, đồ chiên rán nhiều dầu mỡ.

- Tinh bột:Việc kiểm soát lượng đường và tinh bột cũng rất cần thiết. Đường tinh luyện và tinh bột nhanh từ bánh ngọt, nước ngọt có ga, kẹo hay cơm trắng ăn quá nhiều có thể gây rối loạn chuyển hóa, làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ và đái tháo đường; nên ưu tiên các loại tinh bột tốt như gạo lứt, khoai lang, yến mạch hay ngô nguyên hạt, vì chúng giúp ổn định đường huyết, cung cấp năng lượng bền vững và hỗ trợ cân bằng mỡ máu.

2. Một số lưu ý khác

- Người bệnh cần chú ý hạn chế rượu bia và thuốc lá: Rượu có thể làm tăng triglyceride và gây hại cho gan — cơ quan vốn đã phải hoạt động nhiều khi chuyển hóa thuốc ARV. Thuốc lá làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và đột quỵ. Vì thế, kiêng rượu bia và bỏ thuốc lá không những tốt cho mỡ máu mà còn giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn.

- Uống đủ nước giúp quá trình chuyển hóa diễn ra thuận lợi, hỗ trợ đào thải chất độc qua thận và gan.

- Hoạt động thể lực đều đặn — ít nhất 30 phút mỗi ngày với các hoạt động nhẹ nhàng như đi bộ nhanh, yoga, đạp xe hoặc bơi lội — sẽ giúp kiểm soát cân nặng, giảm mỡ máu và cải thiện sức khỏe tim mạch. Đặc biệt, vận động cũng có tác dụng tích cực về mặt tinh thần, giúp giảm tình trạng lo âu, trầm cảm — khá phổ biến ở người nhiễm HIV/AIDS.

- Người bệnh cần được tư vấn cá nhân hóa từ chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ, vì mỗi cá nhân sẽ có tình trạng sức khỏe, kết quả xét nghiệm và đáp ứng thuốc khác nhau.

- Không phải ai cũng cần kiêng tuyệt đối chất béo mà cần duy trì cân bằng để vừa đủ dinh dưỡng, vừa kiểm soát mỡ máu. Việc tự ý kiêng khem quá mức có thể dẫn đến suy dinh dưỡng, khiến cơ thể suy yếu và dễ nhiễm trùng. Ngược lại, nếu sử dụng quá nhiều đồ ngọt, chất béo bão hòa, người bệnh sẽ đối mặt với nguy cơ bệnh tim mạch tiến triển nhanh chóng.

Cử nhân dinh dưỡng Phạm Thị Mai Ngọc