Người tiêu dùng Mỹ e dè xuống tiền, kỷ nguyên xe điện sẽ chấm dứt sớm?

Khi chiếc Hyundai cũ của Debbie Mettenleiter cần được thay thế sau khi đã đi được 200.000 dặm, bà quyết định đi theo số đông, chuyển sang xe điện.

TƯƠNG LAI HOÀN TOÀN LÀ XE ĐIỆN VẪN CÒN XA

Trên thực tế, những chiếc xe Tesla dường như có mặt ở mọi điểm dừng ở San Diego, nơi MEttenleiter sống. Ngay cả con gái của bà cũng sở hữu một chiếc. Vì vậy, bà đã đặt cọc 250 USD để mua một chiếc Tesla Model Y.

Sau đó, bà bắt đầu nói chuyện với bạn bè về trải nghiệm sử dụng xe điện của họ và những khó khăn mà họ gặp phải khi tiếp cận các trạm sạc đáng tin cậy. Cuối cùng, bà nghĩ tới trải nghiệm tồi tệ mỗi lần ngồi vào ghế sau chiếc Model Y của con gái mình.

Mettenleiter, 67 tuổi, trợ lý điều hành đã nghỉ hưu cho biết: “Lần nào tôi cũng bị đập đầu. Vì vậy, bà đã rút đơn đặt hàng Tesla và thay vào đó mua một chiếc SUV Hyundai Kona 2022 với động cơ đốt trong truyền thống”.

Mettenleiter bên chiếc SUV Hyundai Kona 2022

Mettenleiter nói: “Tôi muốn một chiếc xe có thể lên xe và đi du lịch mà không phải lo lắng về việc sạc pin. Tôi chỉ chưa sẵn sàng để thực hiện bước nhảy vọt với vấn đề sạc pin”.

Một năm trước, xe điện đã khiến thế giới ô tô xôn xao và có vẻ như một tương lai chạy hoàn toàn bằng điện đang sắp đến gần. Nhưng những người mua ô tô ngày nay đang có những suy nghĩ khác về chúng, làm giảm tốc độ tăng trưởng doanh số bán hàng và khiến các mẫu xe plug-in chất đống ở các đại lý.

Các nhà sản xuất ô tô, những người đang rót hơn 100 tỷ USD vào việc phát triển xe điện trong thập kỷ này, hiện đang giảm giá mạnh nhiều dòng xe, dự báo sản lượng và lợi nhuận sẽ giảm. Theo nhà nghiên cứu Cox Automotive, lượng tồn kho các mẫu xe chạy bằng pin tại các đại lý đã tăng hơn gấp đôi trong năm qua, đạt mức cao kỷ lục là nguồn cung 114 ngày vào đầu tháng 12, so với 71 ngày của toàn ngành ô tô.

Mọi chuyện trở nên tồi tệ đến mức một nhóm gần 4.000 đại lý ô tô trên toàn nước Mỹ tự gọi mình là “Tiếng nói của khách hàng EV” đã viết thư cho Tổng thống Joe Biden vào tháng 11, yêu cầu ông “hãm phanh những yêu cầu phi thực tế” của chính phủ đối với xe điện. Trước đó, chính quyền ông Biden đặt ra mục tiêu là xe điện sẽ chiếm hơn một nửa tổng doanh số bán ô tô của Mỹ vào năm 2030, từ mức khoảng 7% vào năm 2023.

Thay vào đó, người mua ô tô đang chuyển sang sử dụng xe hybrid - loại xe chạy bằng xăng-điện đã tồn tại được 1/4 thế kỷ. Vấn đề là, các dòng xe hybrid khiến các đại lý gặp khó khăn trong việc lưu trữ trong kho. Toyota Motor Corp., Ford Motor Co. và các công ty khác đang tăng cường sản xuất xe hybrid để đáp ứng nhu cầu. Trong khi đó, xe động cơ đốt trong truyền thống tiếp tục phát triển, chiếm hơn 8 trên 10 chiếc xe được bán ra ở Mỹ.

Mỹ đã tụt hậu so với châu Âu và Trung Quốc trong việc áp dụng xe điện, đồng thời các giám đốc điều hành của các hãng ô tô và chính trị gia đều mong muốn bắt kịp để Mỹ không thua trong cuộc đua công nghệ vận tải. Nhưng hầu hết người tiêu dùng Mỹ đều không đồng tình.

Theo nhà nghiên cứu ô tô Edmunds.com, xe điện vẫn còn quá đắt, với mức giá trung bình là 60.544 USD, cao hơn khoảng 13.000 USD so với một chiếc ô tô chạy bằng xăng. Đây càng trở thành vấn đề lớn hơn khi lãi suất cho vay mua ô tô tăng vọt. Ngoài chi phí, nhiều người tiêu dùng cũng coi xe điện là quá rủi ro nếu hết pin mà không có bộ sạc — một mối lo ngại mà trong ngành xe điện gọi là “lo lắng về phạm vi hoạt động”.

Theo dự báo của UBS Group AG, tăng trưởng doanh số bán xe điện hàng năm ở Mỹ đã tăng 60% vào năm 2022, nhưng chỉ tăng 47% vào năm 2023 và dự kiến chỉ tăng 11% trong năm nay.

Ford đã cắt giảm một nửa kế hoạch sản xuất của mình vào năm 2024 đối với mẫu xe bán tải plug-in F-150 Lightning, chiếc xe điện đặc trưng của hãng.

General Motors Co. cũng đang trì hoãn việc sản xuất các mẫu xe điện rất được mong đợi như Chevy Equinox SUV và Silverado pickup. Trong khi đó, Elon Musk liên tục giảm giá các mẫu xe Tesla vào năm 2023. Điều đó đã gây ra cái mà Giám đốc điều hành Ford Jim Farley gọi là “cuộc chiến giá” xe điện, khiến công ty của ông và cả những nhà sản xuất khác cũng phải cắt giảm mức giá họ đang tính.

Những động thái của Musk đã làm chậm lại nhưng hậu quả là gây thiệt hại đáng kể đến tỷ suất lợi nhuận. Mickey Anderson, một đại lý ô tô - nơi từng chứng kiến danh sách chờ dài chờ mua xe điện cho biết: “Tất cả đều xoay chuyển rất nhanh”.

KHÔNG QUAN TÂM

Các giám đốc điều hành và nhà phân tích trong ngành cho biết, lượng người mua đổ xô ban đầu bao gồm những tài xế giàu có mua thêm một chiếc ô tô cho gia đình họ vì họ muốn sở hữu công nghệ mới nhất. Anderson cho biết, giờ đây, khi những người sử dụng sớm đã hài lòng, những người mua phổ thông – vốn phụ thuộc nhiều vào ô tô làm phương tiện hàng ngày của họ nhận thấy xe điện “đắt hơn và ít hữu ích hơn”.

Anderson nói: “Chúng ta phải có một mạng lưới sạc đáng tin cậy hơn. Ví dụ, chỉ một trạm sạc trên quãng đường 200 dặm mà tôi đi làm hàng tuần giữa các văn phòng của mình ở Omaha và Thành phố Kansas”.

Không chỉ mạng sạc không đáng tin cậy. Theo khảo sát mới nhất của tạp chí Consumer Reports, xe điện có nhiều vấn đề hơn 80% so với ô tô sử dụng động cơ đốt trong truyền thống. Chủ sở hữu xe điện cho biết họ gặp nhiều rắc rối nhất với pin và khả năng sạc.

“Không thể làm gì với xe điện ở một nơi không có trạm sạc. Giống như bạn không thể đổ xăng vào xe. Đó là một vấn đề, một vấn đề lớn”, Jake Fisher, giám đốc cấp cao về thử nghiệm ô tô tại Consumer Reports cho biết.

Điều đó giúp giải thích tại sao hơn một nửa số người mua ô tô ở Mỹ hiện nói rằng họ không quan tâm đến xe điện, tăng từ mức chỉ 42% loại trừ các mẫu xe chạy bằng pin vào năm 2022, theo một cuộc khảo sát với 1/4 triệu người mua ô tô ở Mỹ của công ty nghiên cứu Strategic Vision.

Alexander Edwards, chủ tịch của Strategic Vision cho biết: “Trong những tháng gần đây nhất, đã có sự phản đối mạnh mẽ khi ngày càng có nhiều người nói rằng họ hoàn toàn không có hứng thú với việc mua xe điện. Ông cho rằng thực tế không có “nhu cầu nội tại” đối với xe điện vì giá cao và những hạn chế về tính phí. “Rất ít người muốn chi 55.000 USD cho xe điện”.

Xe điện cũng đã trở thành tâm điểm của các cuộc chiến văn hóa, gây tác động xấu tới nhu cầu.

Dẫu vậy, đây chưa phải là dấu chấm hết với xe điện. Các nhà sản xuất ô tô và các nhà phân tích độc lập dự đoán doanh số bán xe chạy bằng pin vẫn sẽ tăng với tốc độ nhanh hơn so với thị trường ô tô nói chung trong năm nay.

Nhưng sự lạc quan quá mức về xe điện trong mỗi gara đã đi ngược lại chủ nghĩa thực dụng của những người mua phổ thông. Cho đến khi họ thấy mức giá thấp hơn và nhiều bộ sạc hơn trên đường đi làm hàng ngày - hai vấn đề mà ngành công nghiệp ô tô và chính phủ Mỹ đang dành hàng tỷ đô la để cải thiện, đại đa số mọi người vẫn tiếp tục gắn bó với các chuyến đi truyền thống và các trạm đổ xăng quen thuộc.

Mettenleiter, chủ sở hữu của chiếc Hyundai Kona cho biết: “Tôi biết cứ cách vài dặm lại có một trạm xăng và điều đó sẽ không bao giờ là vấn đề”.

Xe điện cũng đã trở thành tâm điểm của các cuộc chiến văn hóa, gây tác động xấu tới nhu cầu. Ô tô điện là trọng tâm trong kế hoạch chống biến đổi khí hậu của ông Biden. Đạo luật Giảm phát, cung cấp một loạt các khoản tín dụng thuế tiêu dùng và hàng tỷ USD khuyến khích sản xuất để kích thích nhu cầu vì thế mà ra đời.

Cơ quan Bảo vệ Môi trường của ông Biden đã đề xuất các hạn chế về phát thải khí nhà kính, theo đó yêu cầu 2/3 số phương tiện chở khách mới phải chạy hoàn toàn bằng điện vào năm 2032. Nhưng khi sắp hết nhiệm kỳ, cựu Tổng thống Donald Trump đã gọi kế hoạch của ông Biden là “một trò lừa bịp lố bịch về ô tô điện” và cảnh báo xe điện sẽ làm mất việc làm và khiến các nhà sản xuất ô tô Mỹ phá sản.

Bill Ford, chủ tịch điều hành của Ford và là chắt của người sáng lập Henry Ford, cho biết trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 10 với New York Times: “Các bang xanh nói rằng xe điện rất tuyệt và chúng tôi cần áp dụng chúng càng sớm càng tốt vì lý do khí hậu.

Một số bang đỏ nói rằng thứ này giống như vắc-xin và nó đang bị chính phủ nhét vào cổ họng dù chúng tôi không hề muốn. Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng sẽ có ngày sản phẩm của chúng tôi bị chính trị hóa nặng nề như vậy, nhưng thực tế đang diễn ra như vậy”.

Bảo Linh