Người 'truyền lửa' tình yêu dương cầm

Nhà giáo Nhân dân, Nghệ sĩ Nhân dân Thái Thị Liên. (Ảnh VOV)

Nhà giáo Nhân dân, Nghệ sĩ Nhân dân Thái Thị Liên sinh năm 1918 tại Thành phố Hồ Chí Minh trong một gia đình đại trí thức. Cha của bà là kỹ sư Thái Văn Lân, một trong những kỹ sư điện đầu tiên của Việt Nam tốt nghiệp tại Pháp. Anh trai bà là luật sư Thái Văn Lung, nhà hoạt động cách mạng hy sinh năm 1946. Chị gái của bà là nghệ sĩ Thái Thị Lang, nhà soạn nhạc nữ đầu tiên và nghệ sĩ piano đầu tiên của Việt Nam tốt nghiệp Nhạc viện Paris (Pháp) và từng lưu diễn ở nhiều nước.

Bà Thái Thị Liên được làm quen và học chơi dương cầm từ nhỏ. Bà sang Pháp du học năm 1946 và thi đỗ vào Nhạc viện Paris. Bà gặp gỡ và kết hôn với nhà cách mạng Trần Ngọc Danh (em ruột cố Tổng Bí thư Trần Phú), làm việc tại phái đoàn đại diện của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ở Pháp. Sau này, bà và chồng chuyển đến sống tại Praha (Tiệp Khắc cũ).

Bà theo học và trở thành một trong những người Việt Nam đầu tiên có bằng đại học tại Nhạc viện Praha. Sau đó, khi cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp đang ở giai đoạn khó khăn, gian khổ, bà theo chồng trở về nước và tham gia hoạt động trong lĩnh vực văn nghệ ở chiến khu Việt Bắc. Bà dịch lời những bài hát kháng chiến sang tiếng Pháp để tuyên truyền địch vận, bà hát cho trẻ con nghe ở lớp học chữ do bà mở trong làng…

Không may sau đó ông Trần Ngọc Danh mất vì bệnh nặng ở Việt Bắc, để lại cho bà hai người con thơ là Trần Thu Hà và Trần Thanh Bình. Con đường hoạt động âm nhạc của bà chính thức bắt đầu kể từ khi bà tham gia Đoàn Ca Múa nhân dân Trung ương. Đây cũng là nơi bà gặp người chồng sau này là chính trị viên của đoàn là nhà thơ, nhạc sĩ Đặng Đình Hưng. Hai người có thêm một người con là Đặng Thái Sơn.

Đóng góp nhiều cho hoạt động cách mạng ở chiến khu, bà Thái Thị Liên còn là một trong những người đặt viên gạch đầu tiên cho sự hình thành Trường Âm nhạc Việt Nam, sau là Nhạc viện Hà Nội (nay là Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam). Bà là Chủ nhiệm Khoa piano đầu tiên của Nhạc viện và đã biên soạn bộ giáo trình giảng dạy của bộ môn.

Không chỉ tập hợp, bồi dưỡng thêm về chuyên môn cho đội ngũ giáo viên đầu tiên của trường, bà còn giảng dạy và đào tạo nhiều thế hệ nghệ sĩ piano nổi tiếng của Việt Nam qua những năm tháng chiến tranh chống Mỹ, cứu nước và thời kỳ khó khăn khi đất nước thống nhất.

Đặc biệt, bà chính là người thầy đầu tiên, cũng là người đã truyền đam mê âm nhạc cho những người con của mình là Nghệ sĩ Nhân dân, Nhà giáo Nhân dân Trần Thu Hà - nguyên Giám đốc Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam; Nghệ sĩ Nhân dân Đặng Thái Sơn, người đã đoạt Giải nhất Cuộc thi piano quốc tế Frédéric Chopin lần thứ X (tháng 10/1980) ở Warszawa (Ba Lan).

Sau khi nghệ sĩ Đặng Thái Sơn trở thành nghệ sĩ dương cầm châu Á đầu tiên giành giải cao nhất ở cuộc thi này, bà Thái Thị Liên theo con trai sang Liên Xô (trước đây) sống, sau đó cùng con qua Nhật Bản, Canada. Nhờ thông thạo tiếng Anh, tiếng Pháp, bà hỗ trợ Nghệ sĩ Nhân dân Đặng Thái Sơn trong những giao dịch hành chính để con tiếp tục phát triển sự nghiệp âm nhạc ở nhiều nước.

Những năm gần đây, bà mới trở về sinh sống tại Hà Nội. Mặc dù tuổi cao, bà vẫn gắn bó và thường xuyên biểu diễn dương cầm. Với nhiều thế hệ học trò, bà là "tượng đài" trong lòng con cái về nghị lực sống, niềm đam mê nghệ thuật, là người truyền lửa, truyền tình yêu âm nhạc tới nhiều thế hệ nghệ sĩ piano và biểu diễn âm nhạc Việt Nam. Bà đã sống và cống hiến đúng với danh hiệu cao quý Nghệ sĩ Nhân dân, Nhà giáo Nhân dân đã được Nhà nước trao tặng.

VIỆT ANH