Nguồn nhân lực thông minh phải có người thầy thông minh

Một thời áp lực nhà giáo

Đã qua rồi thời kỳ mà mỗi thầy, cô phải choàng gánh cả bộ môn mà mình không được đào tạo do thiếu giáo viên; Qua rồi cảnh trường học tranh, tre, nứa lá, phên đất. Qua rồi cảnh nhiều học sinh chung một bộ sách giáo khoa. Và cũng không còn cảnh thầy cô, một buổi lên lớp, một buổi phải tăng gia sản xuất, chạy xe ôm, lên rừng kiếm củi, bơm vá xe, bán nước chè… do đồng lương không thể nuôi nổi gia đình.

Niềm vui ngày đến trường (Ảnh: Thiên Lý)

Đất nước đổi mới, ngành giáo dục cũng có những bước tiến trong cải cách. Cải cách về phương pháp giảng dạy và học tập trong cũng tạo nhiều áp lực lên đội ngũ giáo viên vì phải tự mình đào tạo, đào tạo lại để đáp ứng nhu cầu thực tiễn.

Rồi bệnh thành tích xuất hiện. Nó len lỏi dần dần trong từng lớp học và có giai đoạn nó trở thành bệnh mãn tính trong ngành giáo dục khiến xã hội bức xúc. Bởi trước đây, học trò học yếu thì phải ở lại lớp học lại, học yếu môn nào phải thi lại môn đó, nhưng nay học trò học yếu thì giáo viên phải tìm cách cho lên lớp nếu không sẽ ảnh hưởng đến thành tích của lớp, của trường, của ngành, của địa phương. Áp lực ấy đè nặng lên đội ngũ nhà giáo. Vì thế mới có chuyện lạ về một học sinh lên đến lớp 6 mà vẫn chưa biết đọc.

Ngoài giảng dạy, còn phải dành thời gian làm “phong trào” khác làm ảnh hưởng đến chất lượng chuyên môn của giáo viên. Đã có không ít thầy, cô giáo đành rời bục giảng vì không chịu được những áp lực ấy.

Ám ảnh về mức lương ba cọc, ba đồng, rồi nhiều thầy cô phải nghỉ việc do tinh giản biên chế nên một thời gian dài các trường sư phạm không đủ sức hút thí sinh, gây ra khủng hoảng nguồn nhân lực có chất lượng cho ngành giáo dục.

Một giờ học của cô trò trường Tiểu học Nguyễn Huệ, phường Bến Thành, TP.HCM (Ảnh: Vũ Hường)

Là nghề “trồng người” nên bất kỳ một sự việc nào tác động nào đến ngành giáo dục là lập tức ảnh hưởng tới toàn dân. Khi đâu đó vẫn còn tình trạng bắt nạt học sinh, học thêm tràn lan, rồi bạo lực học đường. Rồi có một vài “con sâu làm rầu nồi canh” khiến cả xã hội “dậy sóng”.

Tuy nhiên, khi mọi chuyện lắng lại, mọi người lại hướng về đội ngũ nhà giáo tâm huyết để trao gửi niềm tin. Vì họ chính là những kỹ sư tâm hồn. Từ bài giảng, lời khích lệ động viên của thầy cô có thể xoay chuyển suy nghĩ, hành động của học sinh. Sự trưởng thành và phát triển nhân cách của một đứa trẻ, ngoài gia đình thì nhà trường, thầy cô có sức ảnh hưởng rất lớn. Thầy cô vẫn được xem là người gieo chữ và dạy cả “Chân” “Thiện” “Mỹ” cho mỗi người từ tấm bé đến lúc trưởng thành.

Đầu tư cho giáo dục để đất nước phát triển

Nelson Mandela, vị Tổng thống da màu đầu tiên trong lịch sử Nam Phi và là người anh hùng chống chủ nghĩa phân biệt chủng tộc Apartheid đã khẳng định: "Giáo dục là vũ khí mạnh nhất để chúng ta thay đổi thế giới".

Với Việt Nam ta, Giáo dục-Đào tạo luôn được coi là quốc sách hàng đầu được các Nghị quyết của Đảng xác định và được ghi nhận trong Hiến pháp.

Học sinh ở TP.HCM làm thiệp chúc mừng thầy cô ngày 20/11 (Ảnh: Thiên Lý)

Sự ra đời Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo và Luật Nhà giáo có hiệu lực từ đầu năm 2026 cùng với nhiều luật liên quan đến giáo dục, đào tạo được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với tình hình mới… đã chứng minh điều đó.

Những năm gần đây, thí sinh đăng ký thi, xét tuyển vào các trường sư phạm tăng lên với tỷ lệ chọi và điểm số cao hơn nhiều so với trước. Năm học 2024-2025, Đại học Sư phạm TP.HCM có điểm chuẩn dao động từ 19 đến 29,38 điểm. Nhiều học sinh giỏi đăng ký vào học sư phạm với mong muốn được cống hiến cho sự nghiệp “trồng người”.

Một điều không thể phủ nhận rằng, khi cả nước thực hiện chính quyền hai cấp, sự hợp lực về địa giới hành chính, nhân lực có chất lượng, cơ sở hạ tầng cùng những tiềm năng và lợi thế sẵn có hứa hẹn mang lại cho các địa phương đột phá về mọi lĩnh vực. Trong đó phải kể đến đầu tiên là giáo dục và đào tạo. Nhiều trụ sở khi sáp nhập dôi dư ra được các địa phương ưu tiên dành cho ngành giáo dục, đào tạo rồi mới đến các ngành khác.

Nhà giáo trong thời đại 4.0

Một trí thức Việt kiều khi bàn việc xây dựng đô thị thông minh đã khẳng định: “Muốn xây dựng đô thị thông minh, phải có những con người thông minh”.

Sinh viên trường Đại học Nông Lâm TP.HCM đang làm thực hành, thí nghiệm (Ảnh: NLU)

Vậy muốn có những con người thông minh thì phải có nền giáo dục chất lượng cao với những người thầy thông minh. Đây cũng là thách thức lớn đối với đội ngũ nhà giáo trong thời đại hiện nay.

Yêu cầu đầu tiên của nhà giáo phải là người có đạo đức trong sáng, có tấm lòng vì học sinh và có năng lực thích ứng với cái mới, nhất là sự thay đổi hằng ngày của khoa học, công nghệ.

Phương pháp sư phạm hiện nay không còn kiểu “thầy đọc, trò chép” mà người thầy bây giờ đóng vai trò là người dẫn dắt, hướng dẫn học sinh. Thầy cô không có cách nào khác là phải linh hoạt, tự thay đổi, tự làm mới mình trong mỗi bài giảng để tránh sức ì.

Với việc tập trung đầu tư cho giáo dục và đào tạo bằng những con số cụ thể, cùng với quyết tâm cao của đội ngũ nhà giáo, ngành giáo dục cả nước sẽ có những bứt phá để có nhiều “Người thầy thông minh, tạo ra nguồn nhân lực thông minh”.

Cao Thoa/VOV-TP.HCM