Nguy cơ rạn nứt quan hệ đồng minh Mỹ-Saudi Arabia

Tổng thống Mỹ Joe Biden trong chuyến thăm Saudi Arabia. (Ảnh: REUTERS)

Bất chấp sự phản đối của Mỹ, 13 nước thành viên OPEC và 10 nước đối tác do Nga dẫn đầu đã thông báo kế hoạch cắt giảm sản lượng 2 triệu thùng dầu/ngày từ tháng 11/2022 để hỗ trợ giá dầu gần đây giảm do lo ngại suy thoái kinh tế thế giới. Trước đó, giới chức Mỹ đã tìm cách thuyết phục đối tác Arab lớn nhất của mình là Saudi Arabia bác bỏ ý tưởng cắt giảm sản lượng, nhưng Riyadh đã phớt lờ. Đáng chú ý, việc cắt giảm sản lượng diễn ra chưa đầy ba tháng sau khi Tổng thống Mỹ Joe Biden đến Saudi Arabia để thuyết phục nhà xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới tăng sản lượng.

Bộ Ngoại giao Saudi Arabia ra tuyên bố bác bỏ những ý kiến chỉ trích Saudi Arabia có động cơ chính trị chống Washington sau quyết định của OPEC+. Saudi Arabia nêu rõ, quyết định của OPEC+ đơn thuần mang tính kinh tế. Trong khi đó, giới phân tích cho rằng, có nhiều lý do để Saudi Arabia làm như vậy, bao gồm nỗ lực cân bằng quan hệ với hai cường quốc Mỹ và Nga, cũng như bảo vệ nguồn thu ngân sách từ dầu mỏ.

Quyết định của Saudi Arabia như “giội gáo nước lạnh” vào quan hệ đồng minh chiến lược với Mỹ. Chính quyền của Tổng thống Biden đã cố gắng thuyết phục Saudi Arabia không cắt giảm sản lượng, trong bối cảnh Chính phủ Mỹ đang nỗ lực hạ giá xăng dầu trong nước. Giá xăng trung bình toàn quốc ở Mỹ đã tăng mạnh từ cuối tháng 2 vừa qua và lần đầu trong lịch sử vượt mốc 5 USD/gallon (3,79 lít) vào tháng 6. Dù đã giảm dần, nhưng giá xăng tại Mỹ hiện vẫn ở mức khá cao do nguồn cung bị thắt chặt. Theo giới phân tích, nếu tiếp tục tăng, giá xăng dầu có thể ảnh hưởng triển vọng của đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử Quốc hội giữa nhiệm kỳ.

Phản ứng trước động thái từ Saudi Arabia, Nhà trắng cho biết đang đánh giá lại quan hệ với đồng minh. Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Bob Menendez (B.Mê-nen-đết), Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ cho rằng, Washington cần ngay lập tức “đóng băng” toàn bộ hợp tác với Saudi Arabia, bao gồm cả bán vũ khí. Để đối phó quyết định của OPEC+ và giải quyết tình trạng giá năng lượng cao, Tổng thống Joe Biden tuyên bố Mỹ sẽ xả 15 triệu thùng dầu từ kho dự trữ chiến lược và sẽ xả thêm nếu cần.

Đây là đợt bán cuối cùng trong số 180 triệu thùng dầu mà Mỹ tuyên bố sẽ xả kho hồi tháng 3 vừa qua. Tổng thống Biden nêu rõ, hiện kho dự trữ dầu chiến lược của Mỹ có khoảng 400 triệu thùng, tức là hơn 50% công suất, và Washington sẽ tiếp tục bình ổn thị trường cũng như tìm cách giảm giá dầu. Ông chỉ thị giới chức trách chuẩn bị xả thêm dầu dự trữ trong những tháng tới nếu cần thiết để nhanh chóng ứng phó giá dầu leo thang và các diễn biến quốc tế. Chính quyền Mỹ cũng lên kế hoạch mua dầu thô bổ sung cho kho dự trữ khi giá dầu xuống mức 67-72 USD/thùng hoặc thấp hơn.

Bên cạnh đó, Tổng thống Biden kêu gọi các công ty năng lượng Mỹ tăng sản lượng dầu một cách có trách nhiệm, song song với việc tiếp tục chuyển đổi sang năng lượng sạch. Ông hối thúc các doanh nghiệp giảm giá xăng bán lẻ. Tổng thống Biden nhấn mạnh, đây là thời điểm các doanh nghiệp cần sử dụng lợi nhuận để tăng sản lượng khai thác và lọc dầu, hạ giá sản phẩm. Theo các nhà phân tích, động thái của Mỹ là nhằm ổn định các thị trường năng lượng và bảo vệ nền kinh tế lớn nhất thế giới trước những tác động từ cuộc xung đột ở Ukraine.

Để bảo vệ lợi ích của mình cũng như lợi ích chung của OPEC+ liên quan nguồn thu dầu mỏ, Saudi Arabia đã chấp nhận sự chỉ trích mạnh mẽ từ phía Mỹ và đưa ra quyết định có thể làm rạn nứt quan hệ đồng minh. Cả Saudi Arabia và Liên đoàn Arab đều cho rằng, Mỹ đang chính trị hóa các quyết định đơn thuần về kinh tế vốn cần thiết cho sự ổn định của nền kinh tế thế giới trước những thách thức nguy hiểm hiện nay.

MỸ VÂN