Nguyên nhân sâu xa của việc Giám đốc Cơ quan Tình báo Nội địa Israel bị sa thải

Căng thẳng gia tăng trong nhiều tháng

Ngày 16-3, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu thông báo sẽ sớm sa thải ông Ronen Bar, Giám đốc Shin Bet. Ông Ronen Bar, người được bổ nhiệm làm Giám đốc Shin Bet vào năm 2021, đã nhận trách nhiệm về việc cơ quan ông phụ trách không ngăn chặn được vụ tấn công của Hamas ngày 7-10-2023. Ông cũng tiết lộ có kế hoạch từ chức trước khi kết thúc nhiệm kỳ vào cuối năm 2026.

Ông Ronen Bar được bổ nhiệm làm Giám đốc Shin Bet từ năm 2021

Trong phản ứng về việc bị sa thải, ông Ronen Bar cho biết, lòng trung thành của ông là dành cho người dân Israel. Ông viết rằng: “Kỳ vọng của Thủ tướng về nghĩa vụ trung thành cá nhân là một kỳ vọng sai lầm về cơ bản”.

Thực ra, mối quan hệ căng thẳng giữa nhà lãnh đạo cơ quan an ninh nội địa với Thủ tướng Israel đã diễn ra một thời gian. Giám đốc Ronen Bar là một nhân tố chủ chốt trong các cuộc đàm phán giải thoát các con tin Israel bị Hamas bắt giữ.

Nhưng ông và Thủ tướng Netanyahu lại có quan điểm khác nhau về cách thức đàm phán. Ông Netanyahu vì thế thay vị trí đó bằng Bộ trưởng Nội các Ron Dermer, một người bạn tâm giao của Thủ tướng. Động thái này cho thấy ông Netanyahu muốn tăng cường "vây cánh" xung quanh là những người trung thành.

Việc Shin Bet điều tra nhằm vào các cố vấn thân cận của ông Netanyahu dường như là một bước ngoặt. Trong đó, một người phát ngôn của ông Netanyahu bị cáo buộc đã tiết lộ cho một hãng tin Đức các tài liệu mật giúp Thủ tướng có được sự bảo vệ chính trị trong các cuộc đàm phán ngừng bắn. Cuộc điều tra còn lại đang xem xét các cáo buộc rằng Qatar được cho là đã thuê các trợ lý thân cận của ông Netanyahu để phát động một chiến dịch quan hệ công chúng ở Israel.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đang gặp nhiều áp lực vì các cuộc điều tra nhằm vào trợ lý thân cận cũng như cáo buộc tham nhũng với bản thân ông

Ngoài ra, cuộc điều tra của Shin Bet về những thất bại của cơ quan này vào ngày 7-10 cũng đổ lỗi cho Thủ tướng Netanyahu vì đã xây dựng một chính sách tập trung vào việc kiềm chế Hamas, trong khi phớt lờ mối đe dọa đang gia tăng.

Nếu việc sa thải ông Ronen Bar được chính phủ chấp thuận, ông sẽ trở thành Giám đốc Shin Bet đầu tiên trong lịch sử Israel bị sa thải. Nhưng ông cũng chỉ là người mới nhất trong một loạt các quan chức quốc phòng phải ra đi dưới áp lực từ Thủ tướng Netanyahu sau khi xung đột Israel - Hamas bùng phát.

Đổ lỗi cho thất bại của vụ tấn công ngày 7-10?

Vào tháng 11-2024, nhà lãnh đạo Israel đã sa thải Bộ trưởng quốc phòng Yoav Gallant, với lý do mất lòng tin vào ông này. Ông Gallant đã nhiều lần thúc giục Thủ tướng Netanyahu đưa ra một kế hoạch hậu chiến cho Gaza. Cựu tướng lĩnh cấp cao Gallant đã được thay thế bởi ông Israel Katz, một người ủng hộ ông Netanyahu lâu năm, với ít kinh nghiệm quân sự.

Với nhiều quan chức quốc phòng cấp cao có liên quan đến những thất bại ngày 7/10/2023 phải rời nhiệm sở, trò đổ lỗi về vụ tấn công chết chóc nhất trong lịch sử Israel thực sự bắt đầu.

Nhiều người cho rằng, Thủ tướng Netanyahu sa thải loạt quan chức như vậy để nâng cao danh tiếng và duy trì quyền lực trong khi phải đối mặt với áp lực của công chúng để nhận trách nhiệm đối với những thất bại về chính sách dẫn đến ngày 7-10-2023.

Ông Netanyahu đã nhiều lần cố đổ lỗi cho các lãnh đạo cơ quan an ninh, rằng ông chưa bao giờ được cảnh báo về ý định của Hamas hay nhận được lời khuyên nên ngăn chặn hay ứng phó với Hamas thế nào.

Nội các của Israel trong cuộc bỏ phiếu về thỏa thuận ngừng bắn với Hamas ngày 17-1-2025

Thủ tướng Israel đã phản đối những lời kêu gọi ngày càng tăng về thành lập một ủy ban điều tra nhà nước về xem xét các chính sách của chính phủ dẫn đến các cuộc tấn công của Hamas. Nhà bình luận Nadav Eyal đã viết trên tờ nhật báo Yediot Ahronot rằng ông Netanyahu đang “sa thải những nhân chứng về những thất bại của mình dẫn đến ngày 7-10 và bằng cách đó, đang tạo ra cho mình một bằng chứng ngoại phạm hoàn hảo. Bất cứ điều gì họ nói từ bây giờ sẽ là vì họ đã bị sa thải”.

Ngay khi thông báo của ông Benjamin Netanyahu về việc sa thải Giám đốc Shin Bet được đưa ra, Tổng chưởng lý Israel cho biết, ông Netanyahu cần làm rõ cơ sở pháp lý cho quyết định của mình trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào, lưu ý rằng “vai trò của Shin Bet không phải là phục vụ cho lòng tin cá nhân của Thủ tướng”.

Ngày 17-3, ông Netanyahu đã "phản pháo" bằng một lá thư cảnh báo gửi tới Tổng chưởng lý Gali Baharav-Miara, nói rằng bà không có thẩm quyền can thiệp vào vấn đề này. Tranh cãi này có khả năng sẽ kết thúc tại Tòa án Tối cao nhưng làm gia tăng thêm mối lo ngại về sự cân bằng quyền lực trong chính phủ Israel.

Yên Vũ