Nhà báo Hồ Chí Minh - người khơi nguồn cho dòng báo chí cách mạng

Bác Hồ không chỉ là một nhà báo vĩ đại mà còn là người trực tiếp khai sinh nhiều tờ báo. Ảnh tư liệu

Một nhà báo Việt Nam có đến hàng trăm bút danh, có thể vừa viết báo, vừa lo phát hành, quảng cáo… - nhà báo đặc biệt đó là Bác Hồ của chúng ta. Với sự nghiệp làm báo kéo dài 52 năm, Người đã để lại một di sản báo chí lớn với hơn 2.000 bài báo các loại, thể hiện qua hơn 170 bút danh, viết bằng nhiều thứ tiếng Việt, Anh, Pháp, Nga, Hán… Đối với Bác, cây bút cũng chính là vũ khí. Người không chỉ là một nhà báo vĩ đại mà còn là người trực tiếp khai sinh nhiều tờ báo; xây dựng, giáo dục, rèn luyện một đội ngũ nhà báo cách mạng Việt Nam.

Ngay từ những tháng ngày bôn ba tìm đường cứu nước, Bác Hồ – lúc đó là chàng thanh niên Nguyễn Ái Quốc - đã hiểu rất rõ sức mạnh của báo chí. Khi sống tại Paris năm 1922, Người vừa là Chủ nhiệm, kiêm Chủ bút, trình bày, phát hành, lo cả tài chính cho việc xuất bản tờ Le Paria. Tổng cộng, Người viết 38 bài với các bút danh khác nhau và có 5 bức tranh ký tên "Nguyễn Ái Quốc". Le Paria là tờ báo duy nhất trong lịch sử báo chí thế giới với tư cách là diễn đàn của các dân tộc thuộc địa, viết dưới ánh sáng tư tưởng của V. I. Lenin, của Quốc tế Cộng sản. Le Paria cũng là tờ báo đầu tiên tuyên truyền chủ nghĩa Marx-Lenin và chủ nghĩa yêu nước chân chính vào Việt Nam và các nước thuộc địa.

Cuối năm 1924, Bác về Quảng Châu (Trung Quốc), tổ chức huấn luyện cán bộ cách mạng Việt Nam, thành lập Việt Nam Thanh niên cách mạng Đồng chí Hội với báo Thanh Niên là cơ quan ngôn luận. Bác trực tiếp chỉ đạo, biên tập và viết nhiều bài chính luận. Báo Thanh Niên đã nêu rõ những mâu thuẫn gay gắt giữa dân ta với thực dân Pháp, khẳng định tính đúng đắn của con đường cách mạng chống con đường “cải lương”; xác định “lực lượng cách mạng” là “toàn dân”, trong đó công - nông là nền tảng và cơ sở. Các đồng chí Lê Hồng Sơn, Hồ Tùng Mậu, Lê Duy Điếm, Trương Vân Lĩnh đã tham gia sáng lập và đồng hành cùng tờ báo. Báo Thanh Niên xuất bản được 202 số; số 1 ra ngày 21/6/1925, số 202 ra ngày 14/2/1930.

Báo Thanh Niên giúp nhân dân nhận rõ con đường cách mạng, xác định người làm cách mạng phải chịu hy sinh vì sự nghiệp và phải có phương pháp cách mạng đúng đắn, cần có Đảng Cộng sản lãnh đạo, cần có các tổ chức quần chúng, nhất là tổ chức công - nông, khẳng định Cách mạng Việt Nam đi theo Cách mạng Tháng Mười Nga thì mới giành thắng lợi. Với bút danh “Diệu Hương”, Nguyễn Ái Quốc đã có bài thơ in ở Báo Thanh Niên số 64, giống như một tuyên ngôn về con đường cách mạng Việt Nam: “Đã làm cách mạng chớ lôi thôi. Cách mạng thì ta cách đến nơi. Trước phải giành quyền cho cả nước. Sau ra cách mạng cả bầu trời”.

Tháng 12/1926, Bác lập ra báo Công Nông cho giai cấp công nhân và nông dân nước ta. Tháng 2/1927, báo Lính Kách Mệnh dành cho đội ngũ chiến sĩ cách mạng cũng được Bác sáng lập. Những tờ báo từ năm 1922 đến năm 1929 do Bác sáng lập ở nước ngoài đều tập trung truyền bá tư tưởng cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin, chuẩn bị cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc thành lập một đảng cộng sản kiểu mới để lãnh đạo nhân dân nổi dậy phá tan ách nô lệ của thực dân Pháp, giành quyền độc lập, tự do, hạnh phúc cho nhân dân.

Ngay sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời (3/2/1930), Bác sáng lập Tạp chí Đỏ, đồng thời là người chỉ đạo và cộng tác viên mật thiết của các tờ báo Đảng như: Búa Liềm, Tranh Đấu, Tiếng nói của chúng ta... Đầu năm 1941, Bác về nước, đề xuất với Ban Chấp hành Trung ương cho lập tờ báo Việt Nam Độc Lập (năm 1941) và báo Cứu Quốc (năm 1942).

Sau Cách mạng Tháng Tám, Bác tiếp tục cộng tác, tổ chức và cho ra đời một số tờ báo mới. Tháng 2/1951, báo Sự Thật ngừng xuất bản, Bác chỉ đạo thành lập báo Nhân Dân - một cơ quan ngôn luận thiết thực hơn, gần gũi hơn, sâu rộng hơn. Ngoài việc sáng lập, chỉ đạo hoạt động, Bác còn là cộng tác viên rất nhiệt tình. Bác đã đăng 1.206 bài viết trên báo Nhân Dân với 23 bút danh khác nhau.

Dù hoạt động ở trong nước hay nước ngoài, Bác vẫn luôn quan tâm đến việc thành lập và hoạt động của các tờ báo. Đối với Người, báo chí là công cụ không thể thiếu để đấu tranh cách mạng. Những tờ báo cách mạng được Bác Hồ sáng lập không chỉ là những dấu mốc quan trọng của báo chí Việt Nam mà còn là những trang sử vàng của dân tộc, phản ánh chân thực cuộc đấu tranh anh dũng của dân tộc và là nguồn cảm hứng bất tận cho các thế hệ nhà báo tiếp nối con đường mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khơi nguồn.

Bên cạnh đó, Bác Hồ còn luôn quan tâm chỉ đạo, giáo dục tư tưởng, nâng cao chuyên môn, đạo đức của đội ngũ người làm báo. Bác từng dạy "Nhiệm vụ của tờ báo là tuyên truyền, cổ động, huấn luyện, giáo dục và tổ chức dân chúng để đưa dân chúng đến mục đích chung". Bác khuyến khích các nhà báo sâu sát thực tế, đi sâu vào quần chúng lao động để hiểu rõ tình hình và nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của nhân dân. Người nhắc nhở các nhà báo phải "cố gắng trau dồi tư tưởng, nghiệp vụ và văn hóa", viết báo ngắn gọn, ngôn ngữ trong sáng, giản dị, dễ hiểu. Người nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật và đưa tin chính xác, đặc biệt là chú trọng về đạo đức và trách nhiệm trong nghề báo.

Hôm nay, chúng ta thật vinh dự và tự hào bước tiếp con đường của Bác, luôn trau dồi “tâm sáng, lòng trong, bút sắc” để xứng đáng là những nhà báo cách mạng, những nhà báo của nhân dân.

Kim Thanh