Nhà đầu tư làm đường sắt phải có năng lực tài chính, quản trị

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TPHCM). Ảnh: QUANG PHÚC

ĐB Nguyễn Minh Đức (TPHCM) ủng hộ sửa toàn diện luật này, tán thành huy động kinh tế tư nhân tham gia lĩnh vực đường sắt. Nhấn mạnh vốn đầu tư cho đường sắt rất lớn, ĐB Nguyễn Minh Đức cho rằng việc mở rộng để tư nhân tham gia đường sắt có điểm lợi là sẽ huy động được nguồn vốn. Tuy nhiên, cần phải có những quy định rất chặt chẽ, đảm bảo có cơ chế, chính sách thận trọng, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến an ninh - quốc phòng để tránh các trường hợp dự án có thể bị nhà đầu tư chuyển nhượng cho nhà đầu tư khác, nhất là nhà đầu tư có yếu tố nước ngoài.

Đại biểu Nguyễn Minh Đức (TPHCM). Ảnh: QUANG PHÚC

Bên cạnh đó, ĐB cho rằng phải thống nhất tiêu chuẩn, chất lượng, cơ chế kiểm soát của Nhà nước để tránh tình trạng các nhà đầu tư lựa chọn nhiều công nghệ khác nhau dẫn đến không bảo đảm yêu cầu.

Về quy định nhà đầu tư phải chứng minh năng lực, ĐB Trương Trọng Nghĩa (TPHCM) cho rằng, dự thảo yêu cầu nhà đầu tư chứng minh khả năng huy động vốn, nhưng như thế chưa đủ, phải là nhà đầu tư có khả năng huy động vốn.

Về nội dung đầu tư dự án bằng vốn ngoài nhà nước, ĐB Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng, đây là nội dung rất quan trọng. ĐB đồng tình với ĐB Trương Trọng Nghĩa, rằng nhà đầu tư phải chứng minh rõ năng lực tài chính. Do đó, theo ĐB Trịnh Xuân An, cần có hội đồng thẩm định về năng lực tài chính của nhà đầu tư, có kiểm toán độc lập. ĐB Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cũng cho rằng, lựa chọn nhà đầu tư khi đầu tư các dự án đường sắt cần ưu tiên về nguồn lực tài chính, kinh nghiệm, năng lực quản trị…

ĐB Trịnh Xuân An (Đồng Nai). Ảnh: QUANG PHÚC

ĐB Phạm Văn Hòa tán thành có những chính sách vượt trội cho các nhà đầu tư vào đường sắt, vì đây là lĩnh vực cần vốn rất lớn. Tuy nhiên, ĐB đề nghị cân nhắc quy định Chính phủ bão lãnh vốn tín dụng cho nhà đầu tư. “Doanh nghiệp nhà nước thì có thể, còn tư nhân thì sao, nếu họ phá sản ai trả? Vì vậy cần cân nhắc, có thể ưu đãi lãi suất thấp còn bão lãnh tín dụng cho nhà đầu tư thì tôi không đồng ý”, ĐB Phạm Văn Hòa phát biểu.

ĐB Hoàng Văn Cường (Hà Nội) quan tâm đến quy định miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ dự án đường sắt. Theo ông, hiện tại, Việt Nam chưa có ngành công nghiệp đường sắt, nên tất cả các hàng hóa, thiết bị, kể cả các sản phẩm thuộc danh mục Nhà nước dự định đặt hàng, hiện tại trong nước đều chưa sản xuất được. Do vậy, nếu quy định như trên, rất có thể các doanh nghiệp sẽ đi thuê bên ngoài sản xuất, rồi nhập về lắp ráp, như thế "sẽ giết chết ngành công nghiệp đường sắt trong nước". Do đó ĐB đề nghị bổ sung quy định: không được nhập khẩu các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, kể cả linh kiện để lắp ráp thành các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục Nhà nước giao nhiệm vụ, đặt hàng cho các tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam. Cũng theo ĐB Hoàng Văn Cường, trong lựa chọn nhà thầu, nhà tư vấn nước ngoài cần chú trọng mục đích chuyển giao công nghệ phát triển đường sắt.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội). Ảnh: QUANG PHÚC

Nhiều ý kiến cơ bản nhất trí với cơ chế phát triển đô thị lấy hệ thống giao thông công cộng làm trung tâm (TOD) nhằm khai thác quỹ đất quanh nhà ga tạo nguồn lực cho đường sắt, phù hợp định hướng đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, các ĐB đề nghị quy định rõ cơ chế phân chia nguồn thu; trách nhiệm giải trình và chế tài xử lý. Một số ý kiến cũng băn khoăn cơ chế cho phép chỉ định nhà đầu tư dự án PPP và TOD (địa phương quyết định nhà đầu tư) giúp rút ngắn thủ tục nhưng dễ dẫn đến lợi ích nhóm, độc quyền, thiếu minh bạch nếu không kiểm soát tốt. Về phát triển TOD đường sắt, ĐB Phạm Văn Hòa ủng hộ, cần thiết, để tạo quỹ đất cho Nhà nước, cho doanh nghiệp khi đầu tư đường sắt nhưng cơ chế phân chia cần tính toán thêm; cần quy định rõ nhà đầu tư được hưởng gì ngoài Nhà nước, địa phương; cần bảo đảm hài hòa lợi ích Nhà nước - nhà đầu tư - người dân, tránh lợi ích nhóm.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp). Ảnh: QUANG PHÚC

ĐB Trương Trọng Nghĩa đề nghị cần quy định rõ bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia trong hợp tác quốc tế khi đầu tư các dự án đường sắt. Về kinh phí bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định cư, do số tiền này thường rất lớn nên Nhà nước có thể thực hiện, giao đất sạch cho nhà đầu tư. ĐB cũng cho rằng, số tiền này phải được đưa vào tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia để tính toán thu hồi.

Về đặt hàng, giao nhiệm vụ phát triển đường sắt, ĐB Trịnh Xuân An cũng cho rằng, ngoài ban hành danh mục, nên có điều riêng quy định về nội dung này. Nên có tổ hợp công nghiệp đường sắt (tương tự tổ hợp công nghiệp quốc phòng), trong đó Tổng công ty Đường sắt Việt Nam có thể là nòng cốt, hướng đến mục tiêu chuyển giao công nghệ đường sắt.

PHAN THẢO