Nhà máy Yên Xá thắp kỳ vọng hồi sinh sông hồ Hà Nội

Trong ký ức nhiều người Hà Nội, những dòng sông như Tô Lịch, Lừ, Sét từng mang dáng vẻ của một đô thị có bản sắc. Thế nhưng hàng chục năm qua, chúng lại gắn liền với mùi hôi, màu nước đen đặc và nỗi ám ảnh môi trường đô thị.

Người dân đã quá quen với cảnh sông thành “cống lộ thiên”, còn những giải pháp tạm thời như nạo vét, bơm nước, khử mùi chỉ như “chữa cháy”.

Ngày 19/8/2025, Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá chính thức khánh thành sau 5 năm thi công.

Với công suất 270.000 m³ mỗi ngày đêm, phạm vi phục vụ hơn 1 triệu dân tại 20 phường nội đô, đây là công trình xử lý nước thải lớn nhất miền Bắc và có quy mô gần bằng tổng công suất của bảy nhà máy xử lý nước thải đô thị hiện có ở Hà Nội.

Với quy mô đó, dự án được đánh giá là có vai trò quyết định trong việc thực hiện mục tiêu thu gom và xử lý 50 - 55% nước thải đô thị theo Chương trình số 03-CTr/TU ngày 17 tháng 3/2021 của Thành ủy Hà Nội về “Chỉnh trang đô thị, phát triển đô thị và kinh tế đô thị giai đoạn 2021-2025”.

Phòng điều khiển nhà máy xử lý nước thải Yên Xá.

Các chuyên gia cho rằng để sông hồi sinh cần một hệ thống giải pháp đồng bộ: thu gom triệt để nước thải, kiểm soát nguồn xả công nghiệp, thay đổi thói quen xả thải sinh hoạt và quan trọng nhất là tầm nhìn quy hoạch đô thị gắn với không gian mặt nước.

Do đó, điểm đáng chú ý của Yên Xá không chỉ nằm ở quy mô mà còn ở cách tiếp cận. Lần đầu tiên, Hà Nội triển khai đồng bộ hệ thống cống bao, tuyến thu gom và nhà máy xử lý với tổng chiều dài hơn 40km. Trong đó, 24 km được thi công bằng công nghệ khoan kích ngầm của Nhật Bản – vừa đảm bảo chất lượng kỹ thuật, vừa không làm xáo trộn đời sống đô thị.

Nhà máy áp dụng công nghệ xử lý bùn hoạt tính AO (hiếm khí – hiếu khí), một giải pháp đã được nhiều nước tiên tiến ứng dụng cho đô thị lớn.

Ở một góc nhìn rộng hơn, Yên Xá là ví dụ điển hình cho sự chuyển dịch trong quản trị đô thị, từ những biện pháp ngắn hạn sang đầu tư căn cơ, từ “chống chịu ô nhiễm” sang “chủ động kiểm soát ô nhiễm”.

Công trình này cũng là kết quả hợp tác quốc tế giữa Hà Nội và JICA, minh chứng cho sức mạnh của vốn vay ODA khi được sử dụng cho các dự án hạ tầng cốt lõi, gắn với lợi ích lâu dài của cộng đồng.

Tùng Anh