Nhạc sĩ Trần Xuân Tiến: Ánh sao trong mắt mẹ - nỗi lòng của những Bà mẹ Việt Nam Anh hùng

Viết về Bà mẹ Việt Nam Anh hùng không hiếm, nhưng viết dưới góc nhìn của chính người mẹ lại ít thấy. Nhân dịp này, PV Báo SGGP đã có cuộc trò chuyện với nhạc sĩ Trần Xuân Tiến (ảnh) xung quanh tác phẩm về thời khắc lịch sử này của dân tộc.

Nhạc sĩ Trần Xuân Tiến

PHÓNG VIÊN: Những dấu ấn nào đã khơi gợi trong ông cảm xúc để viết nên ca khúc Ánh sao trong mắt mẹ?

Nhạc sĩ TRẦN XUÂN TIẾN: Từ năm 1970, tôi cũng như nhiều bạn bè sinh viên Sài Gòn ngày đó, thông qua những bài ca về ước mơ thống nhất, đất nước hòa bình nghe lén từ các kênh phát thanh cách mạng, đã có lý tưởng, hướng đi cho mình.

Năm 1972, trong chương trình âm nhạc phản chiến tổ chức tại rạp Norodom (23 Lê Duẩn, quận 1 hiện nay), tôi được phân công hát bài Hát cho quê hương của anh La Hữu Vang. Trên sân khấu tôi vừa hát vừa đánh đàn guitar, phía dưới, bên cạnh rất đông học sinh, sinh viên còn có mấy tốp lính tay lăm lăm súng, sẵn sàng đàn áp khi nhận lệnh.

Khi Hội Âm nhạc TPHCM đặt hàng tôi viết một tác phẩm âm nhạc chào mừng 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, những cảm xúc, kỷ niệm về một thời lịch sử ấy lại ùa về, gợi lên trong tôi những rung động, suy nghĩ để có một đề tài âm nhạc, viết về thời khắc đất nước được giải phóng và tâm tình của những Bà mẹ Việt Nam Anh hùng.

Trong khi nhiều người chọn sáng tác bài hát có giai điệu vui tươi, rộn ràng, bài hát của ông lại thể hiện chất bi hùng.Ông muốn gửi gắm điều gì qua tác phẩm đặc biệt này?

Bài hát mới được yêu cầu sâu sắc, sâu lắng, tình cảm và tôi cũng nghĩ, bài ca vui thì nhiều người viết rồi, nên để khác, tôi chọn giai điệu âm nhạc đậm chất bi hùng của thời khắc lịch sử 30-4-1975. Đó là hình tượng người mẹ chờ đón những đứa con của mình trong ngày đất nước giải phóng.

Có những người mẹ hạnh phúc vô bờ bến khi ôm chặt con trong vòng tay yêu thương sau bao năm xa cách. Nhưng cũng có những người mẹ mỏi mòn trông chờ những đứa con đã không thể trở về. Các con của mẹ đã anh dũng hy sinh cho chiến thắng vĩ đại của dân tộc. Tôi suy nghĩ như vậy và thấy hình tượng đó vừa hào hùng, vừa đẹp, vừa thực tế.

Nhớ lại ngày ấy, một số người bạn của tôi, đến sát ngày 30-4, trên đường tiến về Sài Gòn đã không kịp chứng kiến niềm vui chiến thắng, khi người nằm lại Long Khánh, người ngã xuống ở chân cầu Rạch Chiếc… Cứ thế, những người mẹ đã chờ mỏi mòn mà không thấy con về. Hình tượng đẹp, buồn mà hào hùng đó trao gửi thật nhiều cảm xúc đặc biệt.

Chất bi hùng trong ca khúc là thế, nhưng tâm tư và tình cảm của bà mẹ trong câu chuyện kể bằng âm nhạc ấy không chỉ có nỗi buồn mất con. Bà mẹ ấy vẫn vui và hạnh phúc vì đất nước độc lập, dân tộc chiến thắng, vì những đứa con khác còn sống và trở về sum họp gia đình. Khi ấy, người mẹ mất con cảm thấy những đứa con của mình giờ như hóa thành ánh sao, chỉ cần ngước lên trời, mẹ sẽ thấy con của mình và những đồng đội của con. Các con như những vì sao lấp lánh, những vì tinh tú rực rỡ, sáng đẹp nhất trên trời cao. Bài hát sáng tác trong một tuần, được chỉnh sửa nhiều lần để không quá buồn, cũng không quá vui, hợp lý với tâm tình của những người mẹ Việt Nam.

Hơn 50 năm gắn bó với văn học nghệ thuật TPHCM, ông mong muốn điều gì với thế hệ trẻ hôm nay?

Đến giờ này, tôi có thể tự hào khẳng định: mấy mươi năm qua, tôi vẫn luôn dành trọn tình cảm cho quê hương đất nước, cho TPHCM - nơi tôi sinh sống, làm việc, hoạt động nghệ thuật, nơi cho tôi nhiều cơ hội và cảm hứng sáng tác. Đó là hành trình từ thời sinh viên tham gia phong trào “Hát cho đồng bào tôi nghe” đến sau ngày giải phóng, lần lượt làm ở Nhạc viện TPHCM, Thành đoàn TPHCM, Trưởng Ban Văn nghệ Đài Tiếng nói Nhân dân TPHCM, Trưởng Phòng Văn hóa - Văn nghệ Ban Tuyên giáo Thành ủy TPHCM... cho đến khi nghỉ hưu năm 2010, rồi tiếp tục tham gia sáng tác cho đến nay.

Cũng chính vì sự gắn bó lâu dài đó, tôi có điều kiện tiếp xúc với nhiều thế hệ nghệ sĩ trẻ. Nếu có gì để nói về các bạn, thì đó là sự năng động, mạnh mẽ, được đào tạo bài bản, có kiến thức tốt về hòa âm, tiến hành giai điệu… Thời gian qua, nhiều bạn trẻ đưa các làn điệu dân tộc vào các sáng tác của mình. Theo tôi, đây là hướng đi chính xác, tất yếu, bởi thực tế đã chứng minh, tác phẩm nào có chất dân tộc, âm hưởng dân ca quê hương thì sức sống sẽ lâu dài hơn, khi nhắc tới sẽ không bị cũ. Còn mấy bài viết theo âm nhạc phương Tây, tuy hay, rất sinh động nhưng mau “chết”, ít người nhắc đến. Đó là lý do, trong các sáng tác hôm nay luôn cần có sự gắn liền, kết nối chặt chẽ giữa chất dân tộc và tính hiện đại, cũng như tính truyền thống và cách tân trong âm nhạc, để cho ra đời các sáng tác mới mẻ, tinh tế, phù hợp với đời sống văn hóa và sự phát triển chung của xã hội thời đại mới.

THÚY BÌNH thực hiện