Nhận diện, hiểu rõ tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá thế hệ mới

Việt Nam ghi nhận khoảng 40.000 ca tử vong mỗi năm do thuốc lá, con số này có thể tăng lên 70.000 vào năm 2030 nếu không có hành động can thiệp quyết liệt.

“Âm thầm” làm tổn thương hệ thần kinh, tim mạch của thuốc lá điện tử, thuốc lá thế hệ mới

Mới đây, Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai vừa tiếp nhận và điều trị cho một trường hợp thiếu niên 15 tuổi bị ngộ độc thuốc lá điện tử có chứa ma túy.

Theo người nhà bệnh nhân trước khi nhập viện, bệnh nhân xuất hiện tình trạng đau bụng, nôn nao, người toát mồ hôi rồi sau đó miệng sùi bọt mép, chân tay có quắp và co giật. Bệnh nhân được đưa vào cấp cứu tại Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai. Qua khai thác được biết, thiếu niên 15 tuổi này có tiền sử hút thuốc lá điện tử hơn 1 năm. Gần đây, qua mạng xã hội, nam sinh thử một loại thuốc lá điện tử mới, có chứa tinh dầu cần sa. Ngay từ lần sử dụng đầu tiên, cậu bạn đã có biểu hiện buồn nôn, chóng mặt, tay chân bủn rủn.

Kết quả xét nghiệm cho thấy loại thuốc lá điện tử mà bệnh nhân dùng chứa chất ma túy tổng hợp thế hệ mới là 5F-ADB. Ảnh: PV

Nam sinh này cũng cho biết dù thuốc lá điện tử là mặt hàng cấm nhưng việc mua bán vẫn diễn ra bình thường. Chỉ khác là thay vì mua trực tiếp ở cửa hàng như trước đây thì mọi hoạt động được diễn ra trên mạng. Nếu khách có nhu cầu kể cả loại có chứa tinh dầu cần sa, người bán vẫn có thể cung cấp.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, qua thăm khám lâm sàng và thực hiện các chỉ định chiếu chụp và xét nghiệm cận lâm sàng, bệnh nhân được đánh giá ban đầu mắc hội chứng serotonin điển hình do các chất ma túy kích thích trong thuốc lá điện tử gây ra, biểu hiện bệnh nhân bị lẫn lộn, vã mồ hôi, co giật.

Đáng chú ý là khi bệnh nhân tỉnh táo trở lại, việc tiếp xúc nói chuyện và khám cho thấy bệnh nhân có vẻ rất bình thường, gia đình bệnh nhân và các bác sĩ sẽ muốn cho bệnh nhân ra viện, nhưng do tính chất phức tạp của thuốc lá điện tử, các bác sĩ đã chủ động cho kiểm tra kỹ hơn và phát hiện bệnh nhân có nhiều tổn thương, rối loạn: suy thận nhẹ (creatinin 126 mcmol/L, bình thường dưới 105 mcmol/L), siêu âm tim thấy tăng áp lực động mạch phổi cụ thể là 35mmHg (bình thường khi nghỉ ngơi là 15-20 mmHg), giãn thất trái, chụp cộng hưởng từ não cho thấy tổn thương não chất trắng hai bên.

Các trắc nghiệm tâm lý cho thấy có trầm cảm, lệch lạc nhân cách, rối loạn nghi bệnh, hoang tưởng, lo âu, suy nhược tâm thần, tâm thần phân liệt, hưng cảm.

Mặc dù xét nghiệm ma túy bằng test nhanh trong nước tiểu để tìm các ma túy thường gặp cho kết quả âm tính. Tuy nhiên mẫu tinh dầu thuốc lá của bệnh nhân mang đến đã được xét nghiệm và phát hiện thấy chất 5F-ADB, đây là một loại ma túy tổng hợp thế hệ mới, có tác dụng mạnh lên thần kinh, tâm thần, tim mạch,… và độc tính với cơ thể chưa được con người biết đầy đủ.

"Chất này vào người và tác dụng rõ ràng rất nhanh, độc tính rất phức tạp, ảnh hưởng nhiều cơ quan nội tạng, vừa rầm rộ, vừa kín đáo âm thầm đánh lừa bệnh nhân và bác sĩ như chúng ta thấy. Nếu người bệnh tiếp tục sử dụng, nguy cơ không tử vong, cũng sớm bị một loạn các bệnh tật như suy thận, suy tim, tâm thần kinh… trong khi hiện tại cháu mới có 15 tuổi"- TS.BS Nguyễn Trung Nguyên cảnh báo.

Xây dựng hệ thống pháp luật ngăn chặn sự “bùng nổ” của thuốc lá điên tử

Ths. Nguyễn Thị Thu Hương - Phụ trách Phòng Nghiệp vụ, Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế): Nhiều nghiên cứu cho thấy, thứ nhất, các loại thuốc lá mới trong đó có thuốc lá điện tử vẫn chứa nicotine và nhiều hóa chất độc hại, gây nghiện và ảnh hưởng nghiêm trọng đến não bộ đang phát triển, hệ tim mạch, hô hấp của thanh thiếu niên.

Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá đang phối hợp cùng các đơn vị tổ chức nhiều chiến dịch truyền thông nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng. Ảnh: PV

Thứ hai, chúng thường được thiết kế với mùi vị, kiểu dáng hiện đại, bắt mắt, dễ tạo cảm giác “thời thượng”, khiến nhiều bạn trẻ tò mò, thử dùng rồi dần bị phụ thuộc.

Thứ ba, sự quảng bá sai lệch rằng thuốc lá điện tử, nung nóng “ít hại hơn thuốc lá truyền thống” khiến nhiều bạn trẻ chủ quan, trong khi thực tế WHO và Bộ Y tế đều khẳng định không có loại thuốc lá nào an toàn.

Theo Ths. Nguyễn Thị Thu Hương: Quốc hội đã thông qua Nghị quyết yêu cầu cấm toàn diện việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử (TLĐT) và thuốc lá nung nóng (TLNN) từ ngày 1/1/2025. Đây là một bước luật hóa mạnh mẽ nhằm đóng định vị trí của TLĐT / TLNN là mặt hàng bị cấm trong hệ thống pháp luật.

Xử lý hình sự, xử phạt nặng hơn các hành vi sản xuất, buôn bán TLĐT / TLNN bị coi là vi phạm nghiêm trọng, có thể bị xử lý hình sự nếu hành vi này bị xem là sản xuất, buôn bán hàng cấm. Các hành vi tàng trữ, vận chuyển hàng cấm cũng bị xử lý hình sự hoặc phạt tù, tùy mức độ vi phạm.

Theo bà Hương không chỉ chứa nicotine gây nghiện như thuốc lá truyền thống, thuốc lá điện tử còn ghi nhận nhiều ca tổn thương cấp tính: suy hô hấp, tổn thương phổi cấp, trụy tim mạch, suy gan, suy thận, thậm chí là suy đa cơ quan. Đại diện Bệnh viện Bạch Mai cho biết từng tiếp nhận hàng trăm ca cấp cứu do thuốc lá điện tử, trong đó có cả những bạn học sinh - sinh viên mới 19 - 20 tuổi, nhập viện trong tình trạng nguy kịch.

Đáng lo ngại hơn, thuốc lá điện tử có thể bị pha trộn với ma túy và chứa đến 15.000 hóa chất độc hại, nhiều loại chưa từng được kiểm định. Những thiết bị bắt mắt, hương vị ngọt ngào, mùi thơm dễ chịu khiến người dùng, đặc biệt là giới trẻ lầm tưởng rằng đây là sản phẩm “an toàn” hoặc “ít hại hơn”. Nhưng sự thật là nó có thể nguy hiểm hơn cả thuốc lá truyền thống.

Thực tế cho thấy, nhiều trường hợp người hút thuốc lá truyền thống chuyển sang thuốc lá điện tử với hy vọng cai nghiện nhưng thực chất lại rơi vào tình trạng nghiện kép, với mức độ tổn thương ngày càng nghiêm trọng hơn. Vì vậy, Việc Chính phủ chính thức cấm thuốc lá điện tử là một quyết định vô cùng kịp thời và đúng đắn

Bộ Y tế cũng đã trình Chính phủ quy định mức phạt từ 3-5 triệu đồng đối với hành vi chứa chấp, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới; phạt tiền từ 5-10 triệu đồng đối với hành vi biết rõ người khác sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác tại địa điểm thuộc quyền sở hữu của mình hoặc do mình quản lý mà không ngăn cản hoặc báo cơ quan có thẩm quyền xử lý.

Anh Việt