Nhật Bản thử pháo điện từ: đối phó DF-17 và bầy UAV

Cơ quan Công nghệ và Hậu cần Mua sắm (ATLA) của Nhật Bản lần đầu công bố bằng chứng thiệt hại do nguyên mẫu pháo điện từ (railgun) gây ra trên tàu mục tiêu. Cuộc thử nghiệm diễn ra mùa hè 2025 trên tàu thử nghiệm JS Asuka (6.200 tấn) cho thấy đầu đạn động năng xuyên thủng mục tiêu, xác nhận quỹ đạo ổn định và khả năng tấn công chính xác. Hướng phát triển này nhắm tới đối phó mối đe dọa tên lửa siêu vượt âm và bầy đàn UAV, đồng thời cải thiện tỷ lệ trao đổi chi phí của phòng thủ tên lửa.

Nhật Bản bất ngờ hé lộ "quân bài tẩy", đủ sức tiêu diệt tên lửa siêu vượt âm Trung Quốc?- Ảnh 1.

Kết quả thử nghiệm railgun của ATLA

The War Zone (TWZ) đưa tin ATLA trưng bày hình ảnh nhiều điểm va chạm trên thân tàu kéo được lai dắt, ghi nhận bởi camera và UAV. Hệ thống được điều khiển từ xa bằng camera và radar. Nguyên mẫu ra đời từ chương trình ATLA khởi đầu từ giữa thập niên 2010, đạt vận tốc đầu đạn khoảng 2.300 m/s và tuổi thọ nòng vượt quá 200 phát bắn – mức tiến đáng kể so với các chuẩn trước đây.

Việc tích hợp đòi hỏi bốn container vận chuyển chứa các hệ thống điện và làm mát, cho thấy thách thức về năng lượng và nhiệt. Theo ATLA, đợt bắn cung cấp dữ liệu quan trọng cho tích hợp trên nền tảng hải quân, mở ra vai trò phòng không – chống tên lửa và chống hạm trong tương lai, đặc biệt trước mục tiêu siêu vượt âm.

Bối cảnh đe dọa: DF-17, MRBM/GLCM và bầy đàn UAV

Báo cáo Sức mạnh Quân sự Trung Quốc 2024 của Bộ Quốc phòng Mỹ (DoD) nêu DF-17 được thiết kế vượt qua phòng thủ tên lửa và tấn công các căn cứ cũng như lực lượng Mỹ ở Tây Thái Bình Dương, bao gồm cả lực lượng đóng tại Okinawa (Nhật Bản). DoD cũng cho biết Trung Quốc có khoảng 1.300 tên lửa đạn đạo tầm trung (MRBM) và 400 tên lửa hành trình phóng từ mặt đất (GLCM) với 150 bệ phóng, đủ khả năng tấn công bất kỳ điểm nào ở Nhật Bản.

Bên cạnh tên lửa, báo cáo tháng 9/2025 của Trung tâm An ninh Mỹ Mới (CNAS) do Stacey Pettyjohn và Molly Campbell thực hiện đánh giá các đảo tiền tiêu của Nhật Bản dễ bị tổn thương trước bầy đàn UAV, với quy mô tấn công nhiều khả năng vượt quá năng lực đánh chặn và số lượng tên lửa phòng không sẵn có của Mỹ và đồng minh.

Những thách thức này phơi bày hạn chế của lá chắn Aegis–Patriot: tên lửa đánh chặn khan hiếm, thời gian sản xuất dài và chi phí mỗi lần bắn cao. Trái lại, railgun chuyển “độ sâu kho đạn” từ số lượng tên lửa sang năng lực phát – tích trữ điện trên tàu, tạo ưu thế về chi phí chống từ mục tiêu chọn lọc đến bầy UAV giá rẻ.

Nhật Bản bất ngờ hé lộ "quân bài tẩy", đủ sức tiêu diệt tên lửa siêu vượt âm Trung Quốc?- Ảnh 2.

Phân tích kỹ thuật: năng lượng, làm mát và điều khiển

Thiết lập bốn container hỗ trợ cho thấy railgun vẫn đối mặt rào cản về công suất và quản lý nhiệt – nguyên nhân chính khiến Hải quân Mỹ từ bỏ chương trình railgun vào năm 2022. Tuy vậy, dữ liệu thử nghiệm của ATLA cho thấy tiến triển ở tuổi thọ nòng (>200 phát) và ổn định đường đạn (đuôi cánh ổn định), cùng quy trình điều khiển từ xa dựa trên camera–radar và hỗ trợ ghi hình bằng UAV.

Với vận tốc đầu nòng siêu vượt âm, thời gian bay rút ngắn, giảm thời gian phản ứng của mục tiêu. Phát bắn dạng động năng ít dấu hiệu hồng ngoại và radar hơn so với tên lửa, qua đó tiềm ẩn lợi thế “khó phát hiện – khó đối phó”.

Tác động tới tác chiến mặt nước

Trong tác chiến hải quân hiện đại, tên lửa chống hạm chiếm ưu thế, trong khi pháo hải quân bị giới hạn tầm bắn và hiệu quả chi phí. Mark 45 cỡ 127 mm của Mỹ có tầm 24 km với đạn tiêu chuẩn; tốc độ bắn 16–20 phát/phút; kho đạn 600 viên (khu trục) và 1.200 viên (tuần dương). Hệ thống Pháo Tiên tiến (AGS) trên lớp Zumwalt đạt tầm 137 km, tối ưu bắn phá bờ, nhưng chi phí 800.000–1.000.000 USD/viên khiến chương trình đạn bị hủy, lớp Zumwalt chuyển sang tên lửa siêu vượt âm.

Theo báo cáo tháng 4/2022 của Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ (CRS), đầu đạn siêu tốc bắn từ railgun có thể đạt Mach 5+ và tầm 185 km với giá khoảng 85.000 USD/viên. So với tên lửa chống hạm Harpoon Block II (1,4 triệu USD/viên, tầm 124 km), railgun mở ra mô hình chi phí–tầm bắn khác biệt.

So sánh chi phí và tầm bắn

Nhật Bản bất ngờ hé lộ "quân bài tẩy", đủ sức tiêu diệt tên lửa siêu vượt âm Trung Quốc?- Ảnh 3.

Chiến thuật và phòng thủ tàu chiến

Phát bắn động năng siêu vượt âm, dấu hiệu thấp có thể thách thức các lớp phòng vệ "diệt mềm" và "diệt cứng" vốn tối ưu chống tên lửa bay tới (tác chiến điện tử, pháo sáng, pháo mồi, CIWS). Các tàu hiện đại như khu trục hạm lớp Arleigh Burke hầu như không có giáp dày; các khu vực quan trọng chỉ được bảo vệ bằng hai lớp thép và Kevlar cách nhau, khác xa đai giáp 307 mm của thiết giáp hạm lớp Iowa thời Thế chiến II. Điều này khiến tác động động năng từ railgun có thể gây tổn hại nghiêm trọng nếu trúng đích.

Triển vọng

Các thử nghiệm của Nhật Bản gợi ý một lựa chọn bổ sung cho phòng không–chống tên lửa và tác chiến mặt nước, trong bối cảnh Hải quân Mỹ dừng chương trình railgun từ năm 2022. Nếu Nhật Bản vượt qua rào cản năng lượng và tuổi thọ nòng, railgun có thể trở thành công cụ phòng thủ chi phí thấp, mở rộng độ sâu "kho đạn" dựa trên điện, đồng thời tạo áp lực chiến thuật mới trong giao chiến tàu–tàu.

CTVX