Nhật Bản trước ngã ba đường về an ninh lương thực - Bài 1: Đột phá giúp giá gạo dự trữ giảm mạnh
Nhật Bản, quốc gia nổi tiếng với nền nông nghiệp phát triển và an ninh lương thực ổn định, đang phải đối mặt với những thách thức lớn trong việc duy trì hệ thống cung ứng thực phẩm bền vững. Mới đây, tân Bộ trưởng Nông nghiệp Nhật Bản, ông Shinjiro Koizumi, đã quyết định bán gạo dự trữ với giá rẻ nhằm giảm bớt gánh nặng cho ngân sách và hỗ trợ người tiêu dùng trong bối cảnh giá thực phẩm tăng cao.
Mặc dù đây là một động thái kịp thời trong việc giải quyết các vấn đề về giá cả, an ninh lương thực của Nhật Bản hiện nay vẫn đang đứng trước ngã ba đường. Những chính sách như vậy có thể giúp giải quyết tình trạng khan hiếm tạm thời, nhưng liệu chúng có đủ mạnh mẽ để đảm bảo sự ổn định lâu dài trong bối cảnh biến đổi khí hậu và sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng của người dân?
Bài 1: Đột phá giúp giá gạo dự trữ giảm mạnh
Gạo dự trữ của Chính phủ được bày bán tại siêu thị Ito-Yokado ở Tokyo, Nhật Bản, ngày 31/5/2025. Ảnh: Kyodo/TTXVN
Ba hệ thống cửa hàng tiện lợi lớn - FamilyMart Co., Lawson, Inc. và Seven-Eleven Japan Co. - đã thông báo vào ngày 3/6 rằng họ sẽ bắt đầu bán gạo dự trữ mà họ đã ký kết thông qua các hợp đồng không đấu thầu với chính phủ.
Bộ trưởng Nông nghiệp Koizumi tiết lộ với các phóng viên vào ngày 3/6 rằng các hợp đồng nhắm vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ đã được ký kết với FamilyMart Co. và Lawson Inc., trong khi Seven-Eleven Japan Co. thông báo cùng ngày rằng họ cũng đã ký kết hợp đồng mua gạo dự trữ.
Các công ty này đã không ký kết được hợp đồng với tư cách là nhà bán lẻ lớn vì họ không xử lý 10.000 tấn gạo trở lên mỗi năm. Tuy nhiên, sau đó họ đã nộp đơn xin gạo thu hoạch vào năm 2021, trong đó 80.000 tấn đã được dành cho các siêu thị vừa và nhỏ và các cửa hàng bán gạo.
Trước đó, chính phủ đã tổ chức đấu giá một phần gạo dự trữ vào tháng 3-4/2025. Gạo đấu giá này, được pha trộn với ngũ cốc từ các thương hiệu khác, đã được bán tại các siêu thị từ cuối tháng Ba với giá khoảng 3.500 yen (24,30 USD) cho một bao 5 kg.
Theo Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản, trong số khoảng 210.000 tấn gạo dự trữ được đấu giá vào tháng 3/2025, chỉ có 41.975 tấn (khoảng 20%) đã đến tay các nhà bán lẻ, nhà hàng và các doanh nghiệp liên quan đến thực phẩm khác.
Gạo được bày bán tại siêu thị ở Osaka, miền Tây Nhật Bản, ngày 2/6/2025. Ảnh: Kyodo/TTXVN
Ông Koizumi cũng thông báo rằng chính phủ đã nhận được khoảng 1.500 đơn đăng ký từ các siêu thị vừa và nhỏ và các đại lý gạo để mua gạo dự trữ được bán thông qua hợp đồng không đấu thầu.
Sau khi bán gạo trực tiếp cho các nhà bán lẻ, gạo đấu giá theo hợp đồng đấu thầu dành cho các đơn vị lớn trở nên tương đối đắt đỏ. Có khả năng những bao gạo đấu giá sẽ không bán chạy trong thời gian tới.
Phương pháp tiếp cận hiện tại của chính phủ là ký hợp đồng trực tiếp với các nhà bán lẻ có giá các bao 5 kg trên kệ siêu thị vào khoảng 2.000 yen, như ông Koizumi dự đoán.
Đối với gạo bán cho các siêu thị vừa và nhỏ, giá dự kiến thậm chí còn thấp hơn, khoảng 1.800 yen. Quy trình nộp đơn xin hợp đồng trực tiếp với chính phủ đã bắt đầu vào ngày 30/5.
Các chuỗi cửa hàng tiện lợi đang cân nhắc bán gạo theo hình thức mà người tiêu dùng có thể tiếp cận được. FamilyMart thông báo từ ngày 5/6 bắt đầu bán gạo do chính phủ sản xuất năm 2021. Gạo có giá 388 yen (khoảng 2,7 USD) cho 1 kg, bao gồm thuế, với số lượng bán ra giới hạn một túi cho một người.
FamilyMart đã nộp đơn lên Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản để xin 1.000 tấn gạo dự trữ. Sau khi xay xát và đóng gói, việc bán hàng bắt đầu tại 10 cửa hàng ở Tokyo và Osaka từ ngày 5/6, với kế hoạch mở rộng dần sang các cửa hàng khác trên toàn quốc.
Lawson, một trong 3 hệ thống cửa hàng tiện lợi sẽ bán gạo dự trữ thông qua hợp đồng không đấu thầu, cơ chế mới giúp giảm mạnh giá gạo dự trữ. Ảnh: Nguyễn Tuyến /Pv TTXVN tại Nhật Bản
Lawson đã ký hợp đồng mua 500 tấn. Lawson đã thông báo vào ngày 3/6 rằng sẽ bán gạo năm 2021 mà họ đã nộp đơn xin trong các túi nhỏ, với giá 700 yen cho 2 kg và 360 yen cho 1 kg, chưa bao gồm thuế. Họ sẽ bắt đầu bán gạo chỉ trong vòng ba ngày sau khi giao hàng, với mục tiêu bán ra trên toàn quốc trong vòng một tuần.
Trong một cuộc họp báo, Chủ tịch Lawson Inc. Sadanobu Takemasu đã bình luận: "Có những khách hàng cao tuổi sống một mình và những khách hàng đến mua sắm vào sáng, trưa và tối. Chúng tôi sẽ bán theo từng gói nhỏ trước để đáp ứng nhu cầu của mọi người".
Ngoài gạo dự trữ, Lawson cũng sẽ bán những viên cơm nắm làm từ gạo cũ có sẵn trên thị trường. Bắt đầu từ tháng Bảy, công ty có kế hoạch bán những viên cơm nắm này ở khu vực Kanto với giá khoảng 120 yen (khoảng 83 xu Mỹ) mỗi viên chưa bao gồm thuế. "Khách hàng đã nói với chúng tôi rằng họ muốn thử loại gạo cũ này và họ muốn tự đưa ra đánh giá của riêng mình. Chúng tôi chỉ mới thu mua được 2 tấn, nhưng chúng tôi hy vọng sẽ cung cấp những viên cơm nắm này rộng rãi và hy vọng mọi người sẽ đánh giá chúng", ông cho biết.
Công ty cũng tuyên bố gọi loại gạo cũ này là "gạo cổ", "Rất khó để nói komai (gạo cũ hay gạo của năm ngoái), kokomai (gạo của hai năm trước) và kokokomai (gạo của ba năm trước)", ông Takemasu cho biết. "Cho đến nay vẫn chưa có cái tên nào hay, nhưng chúng tôi muốn gọi gạo 2022 là 'Vintage 2022' để việc tiêu thụ trở nên thú vị và hấp dẫn".
Seven-Eleven Nhật Bản đã nộp đơn xin 500 tấn gạo dự trữ. Họ cho biết sẽ nhấn mạnh vào "sự tiện lợi" của các cửa hàng tiện lợi và có kế hoạch bán gạo không cần vo, với giá khoảng 800 yen cho 2 kg (chưa bao gồm thuế). Họ đặt mục tiêu đưa gạo vào các cửa hàng ba ngày sau khi chính phủ giao hàng và mở rộng bán hàng trên toàn quốc theo trình tự.
