Nhiều nước 'nghiện than' bỏ lỡ bước tiến tại COP26

Khai thác than tại bang Rajasthan, Ấn Độ. Ảnh: Reuters

Chủ nhà Vương quốc Anh đã tuyên bố, một trong những mục tiêu chính của nước này tại hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên Hợp quốc năm nay là "tiễn năng lượng nhiệt than vào quá khứ".

Chứng kiến 23 quốc gia đưa ra các cam kết mới tại Glasgow, Chủ tịch hội nghị thượng đỉnh COP26 Alok Sharma đã gọi Thỏa thuận là một động thái đưa than đá vào "tầm ngắm". "Tôi nghĩ bạn có thể tự tin nói rằng than không còn là vua nữa", ông Sharma nói trong một cuộc họp báo hôm 4/11.

Các bên ký kết dàn xếp COP26 đã đồng ý chia tay kỷ nguyên năng lượng chạy bằng nhiên liệu than trong những năm 2030 ở các địa điểm quốc tế giàu có hơn, và vào những năm 2040 đối với các quốc gia nghèo hơn. Phần lớn các ưu tiên cũng để tránh tài trợ cho các mỏ khai thác than mới.

Giới chuyên gia tin rằng, thỏa thuận đẩy lùi than đá tại COP26 là một bước tiến. Thông báo của Powering Past Coal Alliance - một chiến dịch quốc tế - cho biết họ 28 thành viên mới, bao gồm cả Ukraine, cam kết từ bỏ than đá.

Tuy nhiên, một số quốc gia trong nhóm phụ thuộc nhiều nhất vào than đá, lại không có cam kết đối với việc giảm nhập khẩu loại nhiên liệu hóa thạch gây ô nhiễm bậc nhất này. Trung Quốc - chiếm khoảng 54,3% lượng than tiêu thụ trên toàn thế giới vào năm 2020, Ấn Độ - 11,6%, đều không tham gia thỏa thuận.

Khí thải nhà kính từ việc đốt than đá là yếu tố đóng góp lớn nhất vào sự thay đổi khí hậu địa phương, và việc loại bỏ than trên thế giới được coi là quan trọng để đạt được các mục tiêu khí hậu toàn cầu. Do đó, sự vắng mặt của các quốc gia "nghiện than" như Trung Quốc, Ấn Độ và Australia trong thỏa thuận mới đã ảnh hưởng lớn đến quyết tâm của thế giới.

Một quan chức Mỹ - quốc gia cũng không tham gia cam kết - cho biết kế hoạch của Tổng thống Joe Biden nhằm khử cacbon trong lưới điện nước này vào năm 2035 cũng sẽ giảm sự phụ thuộc vào than, cùng các luật về cơ sở hạ tầng và chi tiêu xã hội mà Quốc hội nước này đang xem xét.

Reuters dẫn lời Antony Froggatt, Phó giám đốc chương trình môi trường và xã hội tại tổ chức tư vấn Chatham House ở London, lưu ý, thực tế nhiều quốc gia đã dám "nói không với than đá" trong khi số khác vẫn chưa thể "nhấn mạnh quá trình chuyển đổi sang sự sống sạch hơn diễn ra không đồng đều trên toàn cầu".

Cam kết hôm 4/11 không có tính ràng buộc và một số bên ký kết cho biết họ sẽ không thể loại bỏ dần than nếu không có sự trợ giúp tài chính từ các nước khác. Bộ trưởng Tài chính Indonesia Sri Mulyani Indrawati nói với Reuters: "Chúng tôi cần có nguồn tài chính để ngừng hoạt động than sớm hơn và xây dựng động lực mới cho năng lượng tái tạo".

Anh cho biết, hội nghị COP26 cho đến nay đã cung cấp khoảng 20 tỷ USD tài trợ để hỗ trợ các khu vực trên thế giới loại bỏ than đá. London hy vọng sự kiện ở Glasgow sẽ đưa ra đủ cam kết để duy trì mục tiêu hạn chế mức tăng nhiệt độ trên toàn thế giới ở ngưỡng 1,5 độ C so với mức tiền công nghiệp. Điều đó sẽ đòi hỏi thế giới phải thành công trong việc đạt mục tiêu "phát thải ròng bằng 0" vào năm 2050.

Quốc gia chủ nhà COP26 cho biết họ hy vọng thỏa thuận than đá, với các bên ký kết ban đầu, sẽ thúc đẩy các nước khác như Trung Quốc và Ấn Độ cùng tham gia trong thời gian tới.

Nam Trung