Nhiều thủ đoạn tinh vi, nguy hiểm trong sản xuất, buôn bán thuốc giả

Chiêu trò thuốc “giả” trộn thuốc “thật”

Từ năm 2024 đến tháng 5/2025, Chi cục Quản lý thị trường TP.HCM đã phát hiện và xử lý 178 vụ vi phạm liên quan đến thuốc tân dược, tạm giữ hơn 262.000 đơn vị sản phẩm, trị giá hơn 15,4 tỉ đồng; xử phạt hành chính hơn 22 tỉ đồng và chuyển cơ quan điều tra 4 vụ.

Chi cục cũng xử lý 38 vụ vi phạm liên quan đến thực phẩm chức năng, tạm giữ hơn 18.700 đơn vị sản phẩm, tổng trị giá hơn 835 triệu đồng và xử phạt hơn 786 triệu đồng.

Ông Nguyễn Quang Huy- Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường TP.HCM cho hay, các hành vi vi phạm phổ biến được phát hiện là kinh doanh hàng lậu, hàng không rõ nguồn gốc, hàng giả mạo nhãn hiệu và không niêm yết giá theo quy định.

Hoạt động thanh tra, kiểm tra thuốc, thực phẩm chức năng của Chi cục Quản lý thị trường TP.HCM (Ảnh: Tư liệu)

Theo ông Huy, nhiều đối tượng đã lợi dụng hình thức “hàng xách tay” để hợp thức hóa hàng không rõ nguồn gốc, sử dụng tên thuốc và công ty có địa chỉ tại Singapore, Malaysia để quảng cáo qua mạng xã hội.

Một số trường hợp còn trộn lẫn thuốc thật với thực phẩm giả - đây là một thủ đoạn mới đặc biệt nguy hiểm, đánh lừa cơ quan chức năng khi kiểm tra ngẫu nhiên. Đáng lưu ý, tình trạng ghi nhãn sai lệch cũng đang diễn ra phổ biến.

Chi cục Quản lý thị trường TP.HCM đã phối hợp chặt chẽ với Sở Y tế, Công an TP và các phòng y tế địa phương để kiểm tra, xử lý. Trong đó, đã tham gia 29 đoàn kiểm tra liên ngành y tế và kiểm tra riêng 4 vụ vi phạm thuốc, tạm giữ gần 35.000 hộp thuốc trị giá gần 15 tỉ đồng.

Trước thực trạng trên, ông Nguyễn Quang Huy kiến nghị tăng mức xử phạt vi phạm, đồng thời bịt các kẽ hở pháp lý, nhằm nâng cao hiệu quả răn đe.

Một cơ sở sản xuất thuốc giả đã bị Công an TP.HCM phát hiện và bắt giữ hồi tháng 1/2024 (Ảnh: CA)

“Chúng tôi đề xuất cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào quản lý, như: xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về các loại thuốc được cấp giấy lưu hành, kết nối liên thông với cơ sở kinh doanh dược, khuyến khích sử dụng mã QR, tem chống giả hiện đại…để quản lý hàng hóa và giúp người tiêu dùng dễ dàng truy xuất các thông tin về hàng hóa”, ông Nguyễn Quang Huy nói.

Nhiều vướng mắc cần gỡ

Viện Kiểm nghiệm thuốc TP.HCM mỗi năm thực hiện khoảng 3.000 mẫu kiểm nghiệm. Trong đó, hơn 1.000 mẫu là do Viện trực tiếp lấy từ thị trường để giám sát chất lượng thuốc, mỹ phẩm và vật tư y tế. Qua đó, Viện phát hiện nhiều mẫu không đạt chất lượng hoặc nghi ngờ là thuốc giả, đặc biệt là nhóm dược liệu và thuốc y học cổ truyền.

Bà Nguyễn Thị Trúc Vân – Phó Phòng Kế hoạch Tổng hợp, Viện Kiểm nghiệm thuốc TP.HCM (Ảnh: Hội thảo “Thuốc giả - hệ lụy thật: Giải pháp nào ngăn chặn” - Báo Tiền Phong)

Bà Nguyễn Thị Trúc Vân – Phó Phòng Kế hoạch Tổng hợp, Viện Kiểm nghiệm thuốc TP.HCM cho biết, thống kê trong ba năm gần đây cho thấy số lượng thuốc không đạt chất lượng và thuốc giả vẫn ở mức đáng lo ngại.

Riêng năm 2024, Viện phát hiện 12 mẫu thuốc không đạt chất lượng, 25 mẫu thuốc hóa dược không chứa dược chất và 15 mẫu thuốc y học cổ truyền có trộn tân dược. Ngoài ra còn có nhiều mẫu dược liệu không đúng chủng loại, thậm chí là hàng giả.

Đáng nói, nhiều trường hợp thuốc đông y được quảng cáo chữa xương khớp, giảm đau, nhưng khi kiểm nghiệm lại phát hiện có chứa các loại thuốc tây có tác dụng mạnh nhưng gây nhiều tác dụng phụ nếu dùng kéo dài. Điều này rất nguy hiểm cho người bệnh.

Hàng loạt thuốc giả, thực phẩm chức năng giả vừa bị Công an Hà Nội triệt phá (Ảnh: CACC)

Một số mẫu thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thậm chí là kẹo, được bán trôi nổi trên các nền tảng thương mại điện tử, cũng bị phát hiện có chứa các hoạt chất cấm, các chất vốn chỉ được dùng trong thuốc kê đơn.

Dù phát hiện nhiều trường hợp vi phạm, nhưng quá trình xác định và kết luận thuốc giả hiện vẫn gặp không ít vướng mắc.
Bà Vân cho biết, hiện công tác lấy mẫu phục vụ kiểm nghiệm cũng gặp nhiều khó khăn. Nhân sự của Viện không có chức năng, quyền hạn như kiểm soát viên chất lượng nên thường bị từ chối khi yêu cầu lấy mẫu tại cơ sở. Các cơ sở không chịu hợp tác sẽ đưa ra đủ thứ lý do để từ chối.

“Luật Dược mới thì đã cho phép kinh doanh dược trên nền tảng thương mại điện tử nhưng điều cần thiết là có hướng dẫn. Tuy nhiên, lấy mẫu trên trang thương mại điện tử thì sẽ vướng mắc trong việc niêm phong và lập biên bản đúng quy trình. Ngoài ra, không thể có hóa đơn chứng từ theo quy định được, trong khi đó theo quy định của nhà nước thì bắt buộc phải có hóa đơn chứng từ để lấy chi phí từ ngân sách”, bà Nguyễn Thị Trúc Vân cho hay.

Người dân nên có thói quen mua thuốc theo đơn và kiểm tra nguồn gốc xuất xứ

Theo Tiến sĩ Tạ Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), các đối tượng làm giả thuốc ngày càng tinh vi, có thể sản xuất chui mà không cần nhà xưởng cố định, chia nhỏ quy trình để tránh bị phát hiện và dùng mạng xã hội làm kênh tiêu thụ.

Trong khi đó, một số nhà thuốc bán lẻ chưa tuân thủ nghiêm ngặt quy định, bán thuốc không hóa đơn, không truy xuất được nguồn gốc, tạo điều kiện cho thuốc giả thâm nhập hệ thống chính thống.

Tiến sĩ Tạ Mạnh Hùng đề xuất cần tăng mức phạt và bổ sung các quy định kiểm soát bán thuốc online, công khai thông tin đơn vị phân phối và áp dụng truy xuất nguồn gốc bằng mã QR.

Bên cạnh đó, việc thanh tra, kiểm tra các cơ sở kinh doanh dược cần được siết chặt; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, nhất là kinh doanh trên mạng xã hội. Cuộc chiến chống thuốc giả là nhiệm vụ khó khăn và lâu dài, cần cả hệ thống chính trị vào cuộc cùng với sự tỉnh táo và hợp tác của người dân.

“Nếu phát động được phong trào người dân cùng cảnh giác thì công tác phòng chống thuốc giả, gian lận thương mại sẽ hiệu quả hơn. Đặc biệt tập trung đẩy mạnh tuyên truyền cho người dân rèn luyện thói quen mua thuốc phải mua theo đơn, tại các cơ sở có đủ điều kiện kinh doanh, uy tín. Kiếm tra giấy tờ nguồn gốc xuất xứ, sản phẩm đã được cấp phát lưu hành chưa”, Tiến sĩ Tạ Mạnh Hùng đề xuất.

Kim Dung - CTV Ái Trân/VOV-TP.HCM