Những khó khăn, vướng mắc trong công tác cải thiện dinh dưỡng và giảm suy dinh dưỡng cho trẻ em vùng khó khăn
Chỉ tiêu tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 16 tuổi tại các địa bàn khó khăn đã đạt mức trung bình dưới 34%. Tuy nhiên, tỷ lệ này vẫn còn cao ở những vùng lõi nghèo.
Theo TS.BS Huỳnh Nam Phương - Trưởng phòng Quản lý Khoa học, Điều phối viên Chương trình mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững và Dân tộc thiếu số, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, về tiến độ triển khai chương trình, dù được phê duyệt cho giai đoạn 2021-2025, nhưng do một số nguyên nhân, kinh phí chỉ bắt đầu được phân bổ về các địa phương từ năm 2023. Khi bắt đầu, các văn bản quy định (về tài chính, giám sát, chuyên môn) còn rất mới, khiến tuyến cơ sở cần thời gian để nghiên cứu và triển khai. Vì vậy, trong năm 2023, chỉ một số ít tỉnh triển khai được đầy đủ các nội dung theo hướng dẫn của ngành Y tế. Nhiều huyện nghèo vẫn chưa tổ chức được việc mua sắm vi chất bổ sung cho các nhóm đối tượng (trừ vi chất cho phụ nữ mang thai và vitamin A cho trẻ em dưới 5 tuổi do Viện Dinh dưỡng cấp từ nguồn viện trợ).
Tuy nhiên, các địa phương đã rất nỗ lực triển khai các nhiệm vụ khác như: tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ các tuyến; mua sắm trang thiết bị tối thiểu để cân đo, thu thập số liệu; tổ chức truyền thông, tư vấn dinh dưỡng cho bà mẹ có con nhỏ và trẻ em lứa tuổi học đường. Những hoạt động này đã tạo đà cho việc mở rộng can thiệp trong các năm tiếp theo.
Nhân viên y tế kiểm tra sức khỏe và tư vấn dinh dưỡng trẻ em cho đồng bào dân tộc xã Trọng Hóa, huyện miền núi Minh Hóa (Quảng Bình). Ảnh tư liệu: Dương Ngọc/TTXVN
Sang năm 2024, các hoạt động đã được triển khai sớm và đồng bộ hơn trên toàn quốc. Tuy nhiên, một số địa phương vẫn còn vướng mắc trong công tác phối hợp giữa chính quyền và ngành y tế cấp huyện. Báo cáo từ các tỉnh dự kiến tỷ lệ bao phủ sẽ khả quan hơn vào năm 2025 khi các hoạt động đi vào nền nếp, kinh phí được cấp sớm, sự phối hợp giữa các bên hiệu quả và nguồn cung sản phẩm đầy đủ, giúp tỷ lệ can thiệp đạt trên 80%. Dù vậy, công tác sắp xếp, sáp nhập tổ chức hiện nay đang làm chậm lại tiến độ triển khai tại một số tỉnh.
Về kết quả thực hiện chỉ tiêu, theo báo cáo, chỉ tiêu tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 16 tuổi tại các địa bàn khó khăn đã đạt mức trung bình dưới 34%. Tuy nhiên, tỷ lệ này vẫn còn cao ở những vùng lõi nghèo. Đơn cử, điều tra của Viện Dinh dưỡng tại một số huyện nghèo cho thấy tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em lên đến 38,2%.
Việc cải thiện tầm vóc của trẻ cần có thời gian. Việc chưa được phân bổ kinh phí năm 2022 đã khiến các bà mẹ mang thai và trẻ dưới 2 tuổi tại 1.089 xã ưu tiên bị bỏ lỡ "cửa sổ cơ hội" nhận các can thiệp dinh dưỡng thiết yếu, làm chậm tiến độ đạt mục tiêu.
Những khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân
Việc phân bổ kinh phí chưa thống nhất, còn tình trạng "cào bằng", chưa ưu tiên cho các xã/huyện thực sự khó khăn. Các văn bản hướng dẫn ban đầu còn bất cập và thay đổi, gây khó khăn cho các đơn vị trong việc lập kế hoạch, dự toán, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai và giải ngân.
Công tác chỉ đạo, kiểm tra, giám sát của một số đơn vị chưa thường xuyên. Cán bộ tham mưu còn lúng túng trong việc xác định đối tượng, địa bàn và nội dung chi phù hợp.
Việc mua sắm sản phẩm dinh dưỡng gặp nhiều khó khăn. Năng lực tổ chức đấu thầu và nắm bắt yêu cầu chuyên môn y tế của cấp huyện còn hạn chế. Nguồn cung sản phẩm trên thị trường không nhiều do trước đây chủ yếu được cấp miễn phí từ các chương trình viện trợ.
Hoạt động truyền thông, cung cấp tài liệu chưa đáp ứng nhu cầu thực tế do nguồn kinh phí từ Dự án 6 còn hạn chế.
Một số chỉ tiêu chưa có số liệu đầu vào để đánh giá. Đối tượng hưởng lợi ở các địa bàn không thuộc huyện nghèo thường rải rác, gây khó khăn cho việc tổ chức can thiệp. Trong khi đó, trình độ chuyên môn của cán bộ y tế cơ sở còn hạn chế, nhân lực thiếu, khối lượng công việc lớn nhưng định mức chi trả thấp.
Tỷ lệ hộ nghèo cao, trình độ dân trí không đồng đều. Một bộ phận người dân còn tâm lý trông chờ, ỷ lại vào chính sách của Nhà nước, chưa chủ động chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng, gây cản trở cho việc triển khai chương trình.
