Niềm tin càng lớn, trách nhiệm càng nặng nề

Ảnh minh họa

Dự án Nuôi em từng được xem như một điển hình đẹp của hoạt động thiện nguyện: kết nối nhà hảo tâm với trẻ vùng cao và mang lại hàng triệu bữa ăn bán trú trong hơn một thập kỷ. Riêng năm học 2024 - 2025, dự án đã vận động được hơn 94 tỉ đồng để hỗ trợ 65.000 trẻ. Mục tiêu cho năm học kế tiếp còn lớn hơn: 120.000 em được hỗ trợ, tương đương 174 tỉ đồng.

Nhưng chính quy mô khổng lồ ấy đã khiến dư luận giật mình khi biết toàn bộ nguồn tiền đều chuyển về tài khoản cá nhân của người sáng lập Hoàng Hoa Trung. Tài khoản này từng được dùng từ thuở dự án chỉ là một nhóm thiện nguyện nhỏ, và được giữ nguyên cho đến hiện tại.

Những lùm xùm bắt đầu xuất hiện: người đã đóng tiền nhưng vẫn được nhắc đóng lần nữa, mã “con nuôi” trùng lặp, thông tin báo cáo thiếu nhất quán…

Trước tình hình đó, fanpage của dự án thông báo tạm đóng băng tài khoản nhằm rà soát dòng tiền. Ông Trung cũng cho biết bản thân “không dám chắc mọi thứ đúng 100%” và mong muốn có bên thứ ba kiểm toán độc lập.

Theo Trung tâm Tình nguyện quốc gia, Nuôi em là dự án cá nhân, không nằm trong hệ thống giám sát của mạng lưới tình nguyện quốc gia. Nhìn từ bên ngoài, dự án có đóng góp lớn và có tác động xã hội rõ nét; nhưng khi nói tới tiền đóng góp, pháp luật đòi hỏi những nguyên tắc rõ ràng: công khai, minh bạch và đúng mục đích.

Nghị định 93/2021 của Chính phủ quy định người vận động phải công bố mục đích, thời gian, tài khoản nhận tiền; mỗi đợt vận động phải có tài khoản riêng; phân phối phải đúng cam kết, có danh sách người nhận, báo cáo với chính quyền địa phương; và tuyệt đối không được trích chi phí từ tiền đóng góp nếu không được nhà hảo tâm đồng ý.

Khung pháp lý đã có, vấn đề còn lại, như Bộ Nội vụ khẳng định, nằm ở trách nhiệm của người đứng ra kêu gọi.

Các chuyên gia pháp lý cảnh báo, với nguồn tiền lớn, lại liên quan đến trẻ em (nhóm dễ tổn thương), mọi sai sót, dù vô ý hay chủ quan, đều tiềm ẩn hậu quả nghiêm trọng. Chỉ cần có dấu hiệu chiếm dụng, sử dụng sai mục đích hoặc báo cáo sai sự thật, người kêu gọi có thể bị điều tra và đối diện các tội danh như lừa đảo, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản...

Luật không cấm cá nhân kêu gọi và thực hiện hoạt động thiện nguyện. Nhưng để tránh rủi ro, các nhóm thiện nguyện quy mô lớn nên sớm chuyển sang mô hình quỹ từ thiện theo quy định: có bộ máy kế toán, cơ chế giám sát và kiểm toán minh bạch.

Những dự án thiện nguyện như Nuôi em cho thấy sức mạnh của lòng tốt có thể mang lại thay đổi thật sự. Nhưng càng được nhiều người đặt niềm tin, trách nhiệm bảo vệ niềm tin ấy càng phải lớn.

Minh bạch không phải để hoài nghi thiện tâm, mà để giữ cho lòng tốt không bị tổn thương; để đồng tiền của cộng đồng đến đúng nơi, đúng người; và để những người làm thiện nguyện có được sự bảo vệ cần thiết khi quy mô công việc vượt khỏi khả năng quản trị cá nhân.

PHÚC BÌNH